Dezogestrel, Desogestrelum - Zastosowanie, działanie, opis

Dezogestrel jest stosowany jako doustna antykoncepcja hormonalna w preparatach jednoskładnikowych lub jako składnik preparatów dwuskładnikowych w połączeniu z estrogenami.

Dezogestrel przyjmuje się doustnie, raz na dobę, o stałej porze dnia (z zachowaniem 24-godzinnego odstępu). Przyjmowanie leku należy rozpocząć w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Dopuszcza się rozpoczęcie terapii w 2 lub 3 dniu krwawienia, ale z koniecznością zastosowania dodatkowej metody antykoncepcji przez pierwsze 7 dni. W przypadku poronienia w pierwszym trymestrze ciąży zalecane jest natychmiastowe rozpoczęcie przyjmowania dezogestrelu. Kobiety po porodzie lub po poronieniu w drugim trymestrze ciąży powinny rozpocząć stosowanie leku między 21 a 28 dniem od porodu/poronienia.
Jeżeli kobieta stosowała dotychczas inne metody antykoncepcji (np. plastry, system dopochwowy, złożone środki hormonalne) należy przyjąć dezogestrel dzień po zakończeniu poprzedniej metody antykoncepcji.
W przypadku pominięcia dawki dezogestrelu, należy przyjąć tabletkę najszybciej jak to możliwe, jeśli od ostatniej dawki minęło mniej niż 12 h. Następne tabletki przyjmować o stałej porze dnia. Jeżeli od ostatniej dawki minęło więcej niż 12 h, należy zastosować dodatkową metodę antykoncepcji przez kolejne 7 dni.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na dezogestrel, choroba zakrzepowo-zatorowa, ciężkie zaburzenia czynności wątroby, krwawienia z pochwy o nieustalonej przyczynie oraz zdiagnozowanie lub podejrzenie nowotworu zależnego od hormonów płciowych.

Stosowanie dezogestrelu w preparatach jednoskładnikowych może zwiększać ryzyko raka piersi, podobnie jak w przypadku złożonych środków antykoncepcyjnych.
Należy zachować ostrożność u osób z zaburzeniami czynności wątroby (w tym z rakiem wątroby). Każda pacjentka wymaga indywidualnej oceny korzyści do ryzyka.
Jeżeli u pacjentki występowała w przeszłości choroba zakrzepowo-zatorowa to należy uwzględnić ryzyko jej nawrotu. Lek predysponuje do wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej, dlatego w przypadku pojawienia się pierwszych objawów należy przerwać jego stosowanie. Należy uwzględnić to ryzyko u osób długotrwale unieruchomionych np. w okresie po operacji lub w wyniku choroby.
Innym wskazaniem do zaprzestania stosowania leku jest wystąpienie znacznie podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi.
W pierwszych miesiącach stosowania dezogestrelu należy ocenić wpływ leku na rozwój insulinooporności i tolerancję glukozy.
Stosowanie dezogestrelu (bez dodatku estrogenów) nie wyklucza ciąży pozamacicznej. Należy podejrzewać ciążę pozamaciczną, gdy wystąpią objawy, takie jak brak miesiączki i ból brzucha.
Podczas stosowania leku istnieje ryzyko wystąpienia ostudy (przebarwienia skóry wynikające z nadmiernej produkcji melaniny). Należy unikać ekspozycji na słońce lub promieniowanie ultrafioletowe, jeżeli pacjentka ma skłonność do występowania ostudy.
Konsekwencją stosowania dezogestrelu jest często nastrój depresyjny, który może prowadzić do samookaleczeń i samobójstw, dlatego konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Pominięcie tabletki i ciężkie zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogą zmniejszyć skuteczność działania antykoncepcyjnego. Jeżeli wymioty wystąpią w ciągu 3-4 h od przyjęcia leku, należy zastosować postępowanie, takie jak w przypadku pominięcia tabletki.

Należy uwzględnić ryzyko wpływu dezogestrelu na wyniki badań labolatoryjnych (parametry czynności wątroby, tarczycy, nerek i nadnerczy, parametry metabolizmu węglowodanów, procesu krzepnięcia i fibrynolizy, a także na stężenie niektórych białek w surowicy).
Ziele dziurawca (Hypericum perforatum) może nasilać metabolizm wątrobowy dezogestrelu i zmniejszać skuteczność działania antykoncepcyjnego.
Jednoczesne stosowanie węgla leczniczego może obniżyć wchłanianie leku, a tym samym jego skuteczność.

W badaniach potwierdzono, że dezogestrel w dużych dawkach może powodować maskulinizację płodów żeńskich. Stosowanie dezogestrelu w ciąży jest przeciwwskazane.

W długoterminowych badaniach nie zaobserwowano, aby stosowanie dezogestrelu przez kobietę w okresie laktacji wpływało na wzrost i rozwój fizyczny/psychomotoryczny dziecka. Do mleka kobiecego mogą przenikać niewielkie ilości etonogestrelu, lecz mimo to wymagana jest dokładna obserwacja wzrostu i rozwoju niemowlęcia.

Po zaprzestaniu przyjmowania dezogestrelu owulacja występuje ponownie po około 17 dniach.

Przyjęciu zbyt dużych dawek dezogestrelu nie powinny towarzyszyć poważne skutki. Odnotowano przypadki nudności, wymiotów oraz niewielkich krwawień z pochwy u młodych dziewcząt.

Dezogestrel to progestagen, który łączy się z receptorem progesteronowym. Powstały kompleks wiąże się z DNA i nasila ekspresję genów docelowych. Skutkiem działania leku jest przede wszystkim hamowanie produkcji hormonu luteinizującego (LH) i procesu owulacji, a także wzrost lepkości śluzu szyjkowego, co utrudnia przenikanie plemników do jamy macicy. Dezogestrel oddziałuje także z receptorem glikokortykoidowym, przez co nasileniu ulega ekspresja receptora trombiny i związana z tym aktywność prozakrzepowa.

Dezogestrel jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego, osiągając stężenie maksymalne po upływie 1,8 h od podania. Biodostępność leku wynosi około 70%.

Stopień wiązania dezogestrelu z białkami osocza wynosi 95,5-99%. Lek w większości wiąże się z albuminami, w mniejszym stopniu z globuliną wiążącą hormony płciowe.

Miejscem metabolizmu dezogestrelu jest błona śluzowa jelita i wątroba. Dezogestrel to prolek, z którego na drodze hydroksylacji i dehydrogenacji przy udziale enzymu CYP3A4 powstaje etonogestrel. Etonogestrel wykazuje aktywność farmakologiczną i ulega w dalszym etapie sprzęganiu z kwasem siarkowym i glukuronowym.

Okres półtrwania dezogestrelu wynosi około 30 h. Wydalanie leku odbywa się w postaci etonogestrelu i jego metabolitów w większej części z moczem, w drugiej kolejności z kałem (w żółci).