Cyproteron, Cyproterone acetate - Zastosowanie, działanie, opis

Cyproteron jest antyandrogenem, który w postaci octanu ma również właściwości progestagenne. Stosowany jest u mężczyzn w hiperseksualności celem hamowania popędu seksualnego w dewiacjach na tym tle oraz jako środek paliatywny w leczeniu nieoperacyjnego raka gruczołu krokowego. U kobiet wskazaniem do zastosowania cyproteronu jest likwidacja poważnych symptomów androgenizacji, manifestujących się nadmiernym owłosieniem (hirsutyzm), utratą włosów na tle hormonalnym oraz w schorzeniach dermatologicznych przebiegających z nadmierną produkcją sebum (trądzik) lub łoju (łojotok).

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, płci, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby).

Dawka dobowa cyproteronu to 100 mg, po posiłku, od 1. dnia cyklu  przez kolejnych 10 dni. W tej grupie pacjentek zażywa się lek złożony, zawierający dodatkowo progestagen i estrogen, co zapewnia ochronę antykoncepcyjną. U pacjentek po menopauzie lub z usuniętą macicą cyproteron może być podawany w monoterapii 25-50 mg przez 21 dni.

U mężczyzn maksymalna dawka jaka może przyjąć pacjent wynosi 300 mg. W przypadku tłumienia dewiacji seksualnych rozpoczyna się leczenie od dawki dobowej 100mg, którą następnie można zwiększać do waki maksymalnej 300 mg. W terapii nieoperacyjnego raka gruczołu krokowego podaje się w ciągu doby 200-300 mg leku.

U pacjentów, którzy wymagają obniżenia stopnia początkowego zwiększenia stężenia męskich hormonów płciowych
w terapii skojarzonej agonistami GnRH podaje się 200 mg cyproteronu najpierw w monoterapii przez tydzień, a następnie taką samą dawkę, ale w w skojarzeniu z agonistą GnRH przez kolejny miesiąc.

Cyproteron podaje się również w celu leczenia uderzeń gorąca u chorych poddawanych terapii skojarzonej analogami GnRH lub po wykonanej orchidektomii. Wtedy dawka lecznicza dobowa mieści się w granicach 50-150mg i następnie zwiększa się ją stopniowo do 300 mg w razie konieczności.

Zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn nadwrażliwość na substancję czynną jest przeciwskazaniem do jej zażywania. U kobiet dodatkowo nie należy używać cyproteronu w przypadku ciąży oraz karmienia piersią. Zarówno u kobiet jak i mężczyzn dolegliwości ze strony wątroby, schorzenia manifestujące się podwyższonym stężeniem bilirubiny we krwi, żółtaczka, przewlekły świąd lub opryszczka w wywiadzie w trakcie ciąży (dotyczy tylko kobiet), teraźniejsze lub byłe guzy wątroby wykluczają możliwość poddania leczeniu cyproteronem. Nie ma możliwości leczenia tym lekiem, gdy pacjenci obu płci są w stanie depresji, toczą się u nich choroby siejące spustoszenie w organizmie ( z wyjątkiem raka prostaty u mężczyzn) lub posiadają dodatni wywiad w kierunku zakłóceń zakrzepowo-zatorowych. Również cukrzyca, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa czy aktualny bądź przeszły oponiak dyskwalifikują terapię cyproteronem.

U pacjentów leczonych cyproteronem odnotowano toksyczny wpływ na wątrobę, w tym żółtaczkę, zapalenie wątroby i niewydolności wątroby. Zgłaszano również przypadki prowadzące do śmierci u pacjentów stosujących cyproteron w dawce 100 mg i większej. Wiekszy odsetek przypadków letalnych wystąpił u mężczyzn z zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego. Toksyczność leku  jest związana z ilością przyjętej substancji czynnej. Stąd też zasadne jest kontrolowanie czynności wątroby zarówno przed rozpoczęciem terapii, jak i regularne w trakcie jej trwania. W przypadku potwierdzenia działania toksycznego na wątrobę należy lek odstawić, szczególnie, że po leczeniu cyproteronem zauważono pojawianie się łagodnych oraz złośliwych guzów wątroby, mogących powodować niebezpieczne dla życia krwotoki do jamy brzusznej.

Długotrwała terapia cyproteronem może być przyczyną pojawienia się oponiaka. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji konieczna jest terminacja terapii omawianym lekiem.

U pacjentów poddanych terapii cyproteronem zauważono częstsze przypadki zaburzeń zakrzepowo-zatorowych, dlatego też chorzy z dodatnim wywiadem w kierunku żylnych bądź tętniczych zaburzeń zakrzepowych lub zakrzepowo-zatorowych lub z udarem mózgu bądź z zaawansowanymi chorobami nowotworowymi muszą zachować szczególną uwagę na zwiększoną możliwość wystąpienia u nich kolejnych incydentów zakrzepowo-zatorowych.

U mężczyzn odnotowano przypadki anemii podczas zażywania cyproteronu, dlatego konieczna jest regularna kontrola ilości krwinek czerwonych.

W przypadku pacjentów diabetologicznych wymagany jest ścisły monitoring lekarski, ponieważ podczas stosowania cyproteronu może dojść do zmiany leczniczej dawki doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny.

Należy zwrócić uwagę, że podczas stosowania kuracji dużymi dawkami cyproteronu może wystąpić uczucie duszności, jednak nie uważa się, aby te objawy wymagały interwencji lekarza.

W trakcie kuracji cyproteronem należy regularnie kontrolować czynność kory nadnerczy, ponieważ wyniki badań przedklinicznych sugerują możliwość jej osłabienia ze względu na kortykosteroidowe działanie leku zażywanego w wysokich dawkach.

Ordynując terapię cyproteronem kobietom należy  kategorycznie przeprowadzić dokładne ogólne badanie fizykalne i badanie ginekologiczne (łącznie z badaniem piersi i wymazu cytologicznego z szyjki macicy) oraz należy wykluczyć ciążę. Jeżeli w trakcie leczenia skojarzonego pojawi się plamienie uporczywe lub nawracające krwawienia konieczne jest  badanie ginekologiczne w celu wykluczenia choroby organicznej.

W trakcie terapii cyproteronem należy unikać spożywania soku grapefruitowego, gdyż może on spowodować zwiększenie stężenia leku w organizmie.

Spożywanie alkoholu w trakcie leczenia cyproteronem może osłabić działanie leku.

Cyproteron może powodować uczucie spotęgowanego zmęczenia i zmniejszenia witalności oraz może znacznie obniżać zdolność koncentracji, dlatego pacjenci wykonujący czynności wymagające zwiększonej uwagi powinni zachować specjalną ostrożność.

Cyproteron jest przeciwskazany w ciąży.

Cyproteron jest przeciwskazany w trakcie laktacji.

Badania prowadzone na zwierzętach wykazały przejściowe zahamowanie płodności u samców szczurów wywołane przez doustne podawanie cyproteronu raz na dobę. Jednakże nie potwierdzono, by stosowanie omawianego leku prowadziło do uszkodzenia plemników w stopniu  predysponującym do pojawienia się wad wrodzonych lub pogorszenia płodności u potomstwa.

Cyproteron  można uznać za lek praktycznie nietoksyczny. Po jednorazowym, przypadkowym przyjęciu wielokrotności dawki wymaganej w leczeniu nie należy spodziewać się pojawienia objawów ostrego zatrucia.

Cyproteron jest antyandrogenem, tłumi działanie testosteronu oraz jego metabolitu na tkanki. Mechanizm jego działania polega na blokowaniu wiązania dihydrotestosteronu ze specyficznymi receptorami dla hormonów androgenowych, szczególnie tych zlokalizowanych w komórkach raka gruczołu krokowego. Lek wywiera negatywne sprzężenie zwrotne na oś podwzgórze-przysadka, przez co hamuje działanie hormonu luteinizującego, co skutkuje obniżeniem produkcji testosteronu w jądrach.

Cyproteron jest praktycznie w 100% wchłaniany po podaniu doustnym. Dostępność biologiczna wynosi ok. 88%.

Cyproteron przenika do osocza. Tam w ponad 95% ulega wiązaniu z albuminami. Wykazuje powinowactwo do tkanki tłuszczowej i odkłada się w niej, a następnie uwalnia się stopniowo.

Cyproteron jest metabolizowany głównie w wątrobie przez enzym CYP3A4, tworząc aktywny metabolit 15-octan beta-hydroksycyproteronu. Metabolit ten zachowuje swoją aktywność androgenową, ale ma zmniejszoną aktywność progestagenną.

Cyproteron w około 60% jest wydalany z żółcią z kałem i w około 33% z moczem przez nerki.