Prosaki – etiologia, postępowanie pielęgnacyjne

Etiologia

Prosaki (łac. milia) występują u 50% noworodków [1], ale również są dość często spotykane w wieku dorosłym. Te 1 -2 mm białe i twarde grudki zlokalizowane są przede wszystkim na skórze twarzy. Zlokalizowane są głównie na policzkach, skroniach, okolicy oczodołowej. Niekiedy mogą pojawić się na tułowiu, kończynach, narządach płciowych (często na genitaliach tj. moszna i prącie) oraz w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Przykładowo, odpowiedniki tych zmian na błonach śluzowych jamy ustnej są określane jako perły Epsteina, które występują u około 60-85% populacji noworodków. Histologicznie są to torbiele rogowe. Wywodzą się z mieszków włosowych owłosienia mieszkowego, czyli pierwotnego. Prosaki powstają samoistnie lub po urazie (uszkodzenia posłoneczne, w przebiegu chorób pęcherzowych skóry), w następstwie retencji keratyny na wysokości przewodu łojowego [2]. Zmiany nie wywołują świądu, nie bolą, a także nie posiadają zagłębienia w części środkowej, co odróżnia je m.in. od mięczaka zakaźnego.

Skąd się biorą prosaki?

Ze względu na niedojrzałość aparatu łojowego w wieku niemowlęcym, prosaki są często spotykanymi zmianami skóry obok innych niegroźnych i przemijających objawów skórnych, do których m.in. należy rozrost gruczołów łojowych, trądzik noworodków, potówki.  Wśród pozostałych grup wiekowych, tak naprawdę przyczyna ich powstawania nie jest do końca poznana. Istnieją podejrzenia udziału czynnika genetycznego jak i środowiskowego. Ponadto, bierze się pod uwagę zaburzenia hormonalne i autoimmunologiczne. 

Leczenie

Postępowanie pielęgnacyjne u noworodków

Wśród noworodków zazwyczaj ustępują one samoistnie. Do samowyleczenia dochodzi w okresie od kilku tygodni do kilku miesięcy, w postaci spontanicznego pękania i opróżniania się grudek. Jeśli zmiany nie ustępują, należy skonsultować dziecko z lekarzem!

W postępowaniu pielęgnacyjnym należy postępować jak w przypadku zdrowej skóry. Twarz należy przemywać ciepłą wodą, najlepiej nasączonym delikatnym wacikiem. Po osuszeniu skóry wystarczy wklepać pielęgnacyjny krem przeznaczony od pierwszych dni życia. Unikać należy szorowania, tarcia, wyciskania a także przekuwania zmian skórnych.

Postępowanie z prosakami w przypadku skóry dorosłego człowieka

• Prosaki, o ile w wyniku podjętych metod ich usuwania nie doszło do nadkażenia zmiany, czy samoistnego zakażenia (ropny stan zapalny), z reguły nie wymagają leczenia. Niestety nie ma także efektywnej farmakoterapii, która mogłaby zniwelować problem. Nie skutkuje leczenie przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne czy przeciwbakteryjne.

• Nie warto samemu próbować usuwać zmiany, gdyż może to prowadzić do nadkażenia, powstania stanu zapalnego trudnego w leczeniu, po którym może pozostać szpecąca blizna. Ponadto, w przypadku umiejscowienia zmiany w okolicy oka, konieczna być może okazać się wizyta u okulisty.

• Tradycyjną metodą usuwania dolegliwości jest przerwanie ciągłości skóry przez mechaniczne nakłuwanie zmiany. W tym celu wykorzystuje się sterylne igły, co umożliwia usunięcie treści prosaka, a następnie stosuje się odkażenie okolicy nakłucia.

• W gabinecie kosmetycznym lub dermatologicznym stosuje się również metody wymrażania, mikrodermabrazję albo chemabrazję, czyli chemiczny peeling, w którym wykorzystuje się najczęściej kwas pirogronowy.

• Za metodę najpewniejszą, która sprawdza się zwłaszcza w przypadku licznych i nawracających prosaków, to laseroterapia i elektrokoagulacja (metoda elektrochirurgiczna). Obecnie zabiegi laserowe są szeroko stosowane w medycynie, w tym w dermatologii estetycznej. Działanie lasera na tkankę polega głównie na zamianie zaabsorbowanych fotonów na energii cieplnej, co prowadzi do miejscowego wzrostu temperatury i doprowadza do koagulacji, a w konsekwencji do martwicy lub odparowania tkanki i jej zniszczenia. Wypalenie gruczołu łojowego gwarantuje nie pojawienie się prosaka w tym konkretnym miejscu, ale w innym już może on powstać.  Laser musiałby zniszczyć wszystkie gruczoły łojowe, w których dochodzi do rozwoju prosaków. Jednak zaletą laserowego usuwania prosaków jest brak występowania blizn po zabiegu. Ponadto nie powoduje komplikacji, a powstałe strupki znikają już po 7-14 dniach. Do usuwania m.in. znamion naskórkowych, zaskórników czy właśnie prosaków, stosuje się laser 532 nm czy laser CO2.

• Zabieg elektrokoagulacji, polega na ścinaniu białka zmian skórnych poprzez działanie prądem wysokiej częstotliwości. Zabieg elektrochirurgiczny służy do usuwania nie tylko prosaków, ale i naczyniaków, brodawek oraz włókniaków. W czasie działania prądu wytwarza się ciepło, które powoduje uszkodzenie – koagulację -  białka. Bezpośrednio po zabiegu może pojawić się niewielki obrzęk, zaczerwienienie, lekkie zasinienie lub delikatny ból, które ustępują w ciągu kilku godzin. Ponadto, po zabiegach elektrokoagulacji czy użyciu wiązki laserowej, należy odpowiednio pielęgnować skórę. Przede wszystkim należy nie eksponować zmian na słońce, a więc i zrezygnować z kąpieli słonecznych oraz pamiętać o stosowaniu kremów z wysokimi filtrami przeciwsłonecznymi bądź też zabezpieczyć miejsce poddane zabiegowi plastrem.

Kiedy usuwać zmiany?

Najlepszym okresem do usuwania prosaków oraz innych zmian skórnych, wymagających interwencji na granicy naskórkowej, jest jesień oraz wiosna. W przypadku pojedynczych zmian, można je usunąć w ciągu całego roku, podczas wizyty u kosmetyczki.

Czy to na pewno prosak?

Celem odpowiedniego zdiagnozowania zmiany bezwzględnie należy poradzić się specjalisty. Kosmetolog oraz dermatolog wnikliwie ocenią wykwit skórny i i po wstępnym rozpoznaniu uzgodnią z pacjentem odpowiednie postępowanie lecznicze, a więc polecą metodę usuwającą zmianę. Często prosaki są mylone z kaszakami, gdyż mają podobną lokalizację występowania. Kaszaki, czyli małe, białe krostki, to naskórkowe lub łojowe torbiele powstające w wyniku  zastoju wydzieliny w obrębie mieszków włosowych gruczołów łojowych. Torbiel przybierają postać kulistego i miękkiego, ale i czasem twardego, guzka, który odznacza się gładką powierzchnią. Ponadto, posiada on w centralnej swojej części ciemną, czarną kropkę odpowiadającą mieszkowi włosowemu.

Przypisy:

1. O'Connor NR., McLaughlin MR., Ham P. Newborn skin: Part I. Common rashes. Am. Fam. Physician 2008, 77, 47
2. Brzeziński P. Dermatologia okresu noworodkowego choroby skóry niewymagające leczenia. Przegląd Lekarski 2009; 66(9): 536.
3. Magdziarz-Orlitz J. Zastosowanie lasera 532 nm KTP w leczeniu drobnych zmian skórnych – doświadczenia własne. Dermatologia Estetyczna 2007; 9(6): 360.