Perełkowiec japoński — na żylaki i cholesterol

Perełkowiec japoński (łac. Styphnolobium japonicum, syn. Sophora japonica, ang. pagoda tree) jest wysokim, dorastającym do 30 m drzewem, należącym do rodziny motylkowatych – Fabaceae. Inna nazwa perełkowca w Polsce to szupin japoński lub sofora japońska. W Anglii nazywany jest pagoda tree lub umbrella tree, co wywodzi się z kształtu korony drzewa – szerokiej, kulistej, parasolowato zaokrąglonej.

Roślina pomimo drugiego członu nazwy wcale nie pochodzi z Japonii, lecz z Chin i Korei. W Japonii natomiast znajdują się największe plantacje perełkowca. Uprawiany jest również w suchych i ciepłych rejonach Azji, Ameryki Północnej i Europy. W wielu rejonach sadzony jest jako drzewo ozdobne i ogrodowe. W Polsce rośnie głównie na zachodzie – w parkach i ogrodach botanicznych. Preferuje stanowiska słoneczne.

Charakterystycznym elementem morfologicznym rośliny są pędy z wystającymi nad powierzchnię białymi plamkami – przetchlinkami – które umożliwiają wymianę gazową. Ułożone skrętolegle liście są nieparzystopierzaste, a małe listki mają kształt jajowaty. Liście osiągają długość do 25 cm. Białe kwiaty są zebrane w luźne wiechy zlokalizowane na szczytach pędów. Owocem perełkowca jest zielonożółty mięsisty strąk o długości do 8 cm. Pomiędzy nasionami w strąku widoczne są bardzo wyraźne przewężenia, przypominające sznur pereł. Stąd nazwa „perełkowiec”.

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w lecznictwie są wysuszone nierozwinięte pąki kwiatowe Sophorae japonicae flos immaturus.

Surowiec farmakopealny (wysuszone, nierozwinięte pąki kwiatowe perełkowca) zawiera duże ilości rutozydu, który w sposób przemysłowy jest uzyskiwany z plantacji szupinu.

Ekstrakty z perełkowca były chętnie wykorzystywane przez chińską medycynę ludową. Kwiaty perełkowca były często polecane jako środki łagodzące zawroty głowy, hemoroidy, lekkie nadciśnienie, a nawet schorzenia objawiające się krwotokami z przewodu pokarmowego.

Współcześnie suplementy zawierające wyciągi z perełkowca japońskiego są polecane pacjentom z zaburzeniami krążenia w obrębie kończyn dolnych, z obrzękami, hemoroidami oraz miażdżycą. W niektórych przypadkach roślina jest stosowana jako środek wspomagający odporność organizmu w okresie infekcyjnym.

Perełkowiec jest dodawany do kosmetyków przeznaczonych dla cery naczynkowej i z trądzikiem różowatym, ponieważ ma korzystny wpływ na naczynia oraz wykazuje działanie antyoksydacyjne i przeciwwolnorodnikowe.

Perełkowiec japoński jest również wykorzystywany ze względu na swoje walory ozdobne. Często można go spotkać w parkach oraz ogrodach botanicznych jako lokalną atrakcję, szczególnie w okresie kwitnięcia. Podczas wiosny i lata kwiaty perełkowca są źródłem nektaru dla pszczół, drzewo jest więc cenną rośliną miododajną.

Wyciąg z kwiatów perełkowca japońskiego jest bogatym źródłem flawonoidów, aminokwasów oraz triterpenów. Wśród flawonoidów, które zidentyfikowano w ekstraktach, występuje przede wszystkim rutyna (15-30%), genisteina oraz kwercetyna. Ostatnie badania składu rośliny udowodniły również występowanie pochodnych kemferolu oraz izoramnetyny. Poza flawonoidami ekstrakty są także źródłem polisacharydów, olejku eterycznego oraz fosfolipidów.

Działanie surowca jest w głównej mierze powiązane z aktywnością farmakologiczną rutyny oraz innych flawonoidów występujących w wyciągach. Wywierają one efekt uszczelniający na naczynia krwionośne, poprawiając tym samym przepływ krwi oraz zmniejszając ryzyko wystąpienia miażdżycy. Mechanizm działania uszczelniającego polega prawdopodobnie na ograniczeniu rozkładu elastyny oraz kwasu hialuronowego, które są niezbędne do zachowania prawidłowych funkcji śródbłonka.

Rutyna działa antyoksydacyjnie, przeciwpłytkowo, przeciwzakrzepowo, wazoprotekcyjnie oraz kardioprotekcyjnie. Może również obniżać poziom cholesterolu.

Niektóre flawonoidy (np. kwercetyna) mogą wykazywać działanie przeciwalergiczne poprzez hamowanie uwalniania histaminy. Ponadto flawonoidy mają właściwości antyoksydacyjne, co oznacza, że zmniejszają ilość wolnych rodników występujących w organizmie – tym samym zmniejszają ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.

Wyciągi z perełkowca japońskiego mogą działać również przeciwzapalnie i ograniczać dolegliwości bólowe podczas przebiegu zapalenia stawów. Badania były prowadzone na zwierzętach, jednak flawonoidy, takie jak izoramnetyna, genisteina oraz rutyna, mogą faktycznie ograniczać rozwój procesu zapalnego i łagodzić uszkodzenia chrząstki stawowej w przebiegu tego schorzenia.

Z kwiatów perełkowca japońskiego można przygotować napar. W tym celu niewielką ilość wysuszonego surowca należy zalać gorącą wodą i zaparzać pod przykryciem przez około 15 minut. Po tym czasie napar należy przecedzić i pić kilka razy dziennie małymi porcjami.

Wiele suplementów witaminowych zawiera dodatek w postaci wyciągu z perełkowca japońskiego. Dawkowanie tego rodzaju preparatów zależy przede wszystkim od deklarowanej zawartości substancji czynnych. Podczas stosowania należy kierować się zaleceniami producenta.

W dawnej medycynie chińskiej można było spotkać się również z przepisem na nalewkę z kwiatów perełkowca. Miała ona mieć właściwości rozgrzewające oraz immunostymulujące.

Wyciągi z kwiatów perełkowca, ze względu na wysoką zawartość kwercetyny i rutyny, mogą nieznacznie obniżać ciśnienie tętnicze. W skrajnych przypadkach u pacjentów stosujących leki hipotensyjne może się to objawiać zawrotami głowy i uczuciem senności.

Wyciągi z perełkowca ją raczej stosunkowo bezpiecznymi preparatami, jednak jak każdy surowiec pochodzenia roślinnego kwiaty perełkowca mogą prowadzić do wystąpienia uczuleń. Ponadto u osób szczególnie podatnych wyciągi z perełkowca mogą spowodować wahania ciśnienia tętniczego i zawroty głowy.