Ananas — na odchudzanie i bolące stawy

Ananas jadalny (łac. Ananas comosus, ang. Pineapple) jest wieloletnią byliną występującą w klimacie subtropikalnym i pochodzącą z rodziny bromeliowatych – Bromeliaceae. Ananas jest uprawiany w wielu krajach, jak Tajlandia, Chiny oraz Indie. Roślinę w stanie dzikim można natomiast nadal spotkać w Brazylii i właśnie stamtąd prawdopodobnie pochodzi. W naturalnych warunkach kwitnie w porze letniej, jednak współczesne metody uprawne pozwalają na otrzymywanie owoców przez cały rok.

Ananas jadalny osiąga około metra wysokości, a jego długie i ułożone równolegle do siebie liście tworzą rozetę. Czerwono-fioletowe kwiaty są raczej drobne i znajdują się w kątach ostro zakończonych przysadek. Owoc rozwija się z kwiatostanów żeńskich i ma charakterystyczny słodko-kwaśny smak, a to, co nazywamy ostatecznie ananasem, jest zbiorem zrośniętych ze sobą pojedynczych jagód. Owocostany mają szorstką i chropowatą powierzchnię w kolorze od zielonego do lekko brązowego.

Surowcem zielarskim jest owoc ananasa jadalnego – Ananas comosus fructus. Podczas wyboru owoców warto kierować się ich wyglądem i zapachem, ponieważ jest to gwarancja ich świeżości.

Owoce ananasa nie pełnią we współczesnej medycynie istotnej roli. Wyciągi z ananasa są wykorzystywane we wspomaganiu procesu budowania masy mięśniowej przez sportowców. Owoc ananasa jest również wykorzystywany w niektórych formulacjach kosmetycznych.

Od wieków ananas jest jednym z najpopularniejszych owoców w przemyśle spożywczym. Jest źródłem pysznego soku oraz surowych owoców wykorzystywanych w cukiernictwie oraz szeroko pojętej gastronomii.

Obecnie trwają badania nad wykorzystaniem cząsteczek bromeliny jako substancji wspomagającej działanie leków cytotoksycznych. Daje to szansę na poprawę skuteczności niektórych leków przeciwnowotworowych oraz na ograniczenie ich działań niepożądanych.

Medycyna ludowa dość szybko poznała się na leczniczych właściwościach wyciągów z ananasa. Ze względu na zawartość substancji o charakterze przeciwzapalnym wyciągi z ananasa są wykorzystywane w terapii reumatyzmu, obrzęków oraz opuchlizn. Owoce ananasa były również polecane pacjentom cierpiącym na zaburzenia układu krążenia. Przeprowadzone później badania wykazały, że substancje zawarte w owocach mogą hamować proces powstawania blaszki miażdżycowej. Przepisy i zalecenia medycyny ludowej wspominają również o stosowaniu owoców tej rośliny jako środka łagodzącego zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Kosmetologia wykorzystuje dużą zawartość antyoksydantów w owocach ananasa. Wyciągi z tego owocu są często składnikiem kremów redukujących przebarwienia. W niektórych rejonach świata można spotkać się z wykorzystaniem soku ze świeżych ananasów jako maseczki nakładanej na skórę rąk lub stóp. Tego rodzaju preparaty mają mieć działanie regenerujące oraz odżywiające naskórek. Ekstrakty z ananasa wchodzą również w skład niektórych past wybielających, głównie ze względu na swoje działanie likwidujące przebarwienia.

Obecnie wyciągi z ananasa są składnikiem wielu suplementów oraz żeli doustnych wspomagających pracę nad muskularną sylwetką ciała. Ze względu na zawartość substancji ułatwiających trawienie białek oraz bogactwo soli mineralnych i witamin, których źródłem jest świeży owocostan tej rośliny, suplementacja wyciągami z ananasa podczas ćwiczeń może przynosić pożądane efekty. Rozwinięty w Polsce marketing suplementów wskazuje, że wyciągi z ananasa mogą mieć również działanie odchudzające. Chociaż nie można temu całkowicie zaprzeczyć, zawsze należy pamiętać, że nie istnieje obecnie złoty środek pozwalający na zgubienie zbędnych kilogramów bez aktywności fizycznej lub diety.

Ekstrakty z ananasa zbadano pod kątem właściwości przeciwdrobnoustrojowych. Badania in vitro potwierdziły, że sok z ananasa może skutecznie ograniczać wzrost kolonii Staphylococcus aureus, Escherichia coli oraz Salmonella typhi.

Niektóre fragmenty historii tej rośliny w Europie są bardzo interesujące. Ananas, przez dość długi czas nazywany dosłownie szyszką (la pina), rzadko trafiał do Europy w dobrym stanie. Ze względu na długą podróż i trudne morskie warunki większość ładunku pleśniała, a smak owoców na Starym Kontynencie był znany jedynie nielicznym. Legenda głosi, że pierwszy owoc ananasa, który został przywieziony przez ekspedycję Krzysztofa Kolumba, został wyrzucony przez króla Karola V ze względu na fermentację i nieprzyjemny wygląd. Wszystko zmieniło się pod koniec XVII wieku, gdy w Europie pojawiły się pierwsze uprawy tej rośliny. Sprytni hodowcy zaczęli uprawiać bylinę w podwyższonej temperaturze, którą zapewniały szklarnie. Po jakimś czasie zawleczona z Ameryki została również prawdziwa nazwa rośliny, oznaczająca dosłownie pachnący owoc. Niewiele osób wie, że również w naszym kraju panowała moda na hodowlę ananasa. Brat króla Stanisława Augusta, Kazimierz Poniatowski, założył pierwszą w Polsce szklarnię ananasów w Warszawie, a ich uprawa pozwala na otrzymanie nawet pięciu tysięcy owoców rocznie.

Owoc ananasa jadalnego jest źródłem licznych substancji o działaniu antyoksydacyjnym, do których możemy zaliczyć flawonoidy, beta-karoten, polifenole oraz niektóre witaminy. Ponadto w wyciągach z owoców ananasa występuje mieszanina enzymów o działaniu proteolitycznym, nazywana bromeliną. To ona w dużej mierze odpowiada za aktywność biologiczną tej rośliny.

Bromelina wykazuje wielokierunkowe działanie na organizm. Jedną z najważniejszych aktywności tej substancji jest jej działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne, które jest związane prawdopodobnie ze zmniejszeniem powstawania prostaglandyn oraz uwalniania prozapalnych cytokin poprzez zmniejszenie aktywności enzymu – cyklooksygenazy II.

Ponadto badania potwierdziły przeciwzakrzepowe właściwości bromeliny. Substancja ta hamuje proces tworzenia fibryny – zmniejsza aktywność X czynnika krzepnięcia krwi oraz protrombiny i przyspiesza przekształcenie plazminogenu w plazminę – zwiększając tym samym rozpad powstałej już fibryny. Bromelina hamuje również proces agregacji płytek krwi, ograniczając proces powstawania blaszki miażdżycowej.

Najnowsze doniesienia wskazują na możliwość wykorzystania bromeliny jako substancji wspierającej terapie przeciwnowotworowe. Badania na modelach zwierzęcych oraz testy przeprowadzone w warunkach in vitro wykazały, że bromelina może ograniczać wzrost i rozwój guza w przypadku raka jelita grubego oraz raka sutka. Podczas badań dotyczących nowotworu trzustki bromelina zwiększała skuteczność leczenia oraz zmniejszała ilość działań niepożądanych związanych z chemioterapią. Jednym z proponowanych mechanizmów tego zjawiska było trawienie macierzy pozakomórkowej guza i zwiększenie penetracji leków do komórek guza.

Interesujące są również doniesienia na temat właściwości przeciwbakteryjnych soku z ananasa. Wyciągi z ananasa hamowały rozwój bakterii S. aureus, S. typhi oraz E. coli. Mechanizm działania przeciwbakteryjnego nie jest dokładnie znany, jednak w literaturze można znaleźć informacje odnośnie przeciwbakteryjnego działania kwasu cytrynowego, askorbinowego oraz samej bromeliny, które są obecne w ekstraktach z ananasa.

Bromelina charakteryzuje się również właściwościami proteolitycznymi, czyli ma zdolność rozkładu złożonych cząsteczek białkowych na mniejsze fragmenty. Niektóre źródła wskazują, że przekazy o domniemanych odchudzających właściwościach bromeliny mogą mieć w sobie ziarno prawdy, ponieważ wyciągi z owoców wpływały na ilość różnicujących się komórek tłuszczowych.

Na polskim rynku występuje wiele suplementów diety oraz odżywek dla sportowców, które zawierają wyciągi z ananasa. Dawkowanie poszczególnych preparatów będzie różne, w zależności od całkowitej zawartości bromeliny obecnej w wykorzystanych wyciągach. Suplementy należy zawsze stosować rozważnie, zgodnie z zaleceniami producenta. Należy pamiętać o zadbaniu o prawidłową dietę podczas suplementacji, szczególnie w przypadku sportowców.

Wyciągi z owoców ananasa jadalnego są również obecne w wielu kosmetykach, szczególnie tych przeznaczonych dla młodej cery, z przebarwieniami oraz ubytkami naskórka. Większość kosmetyków z ekstraktami z ananasa zaleca się używać kilka razy dziennie, dostosowując porę stosowania i rodzaj preparatu do stanu skóry czy włosów.

Z ananasa można również przygotować sałatki owocowe oraz sok, który jest dobrym źródłem witaminy C. Korzystanie z różnego rodzaju produktów zawierających przetworzone owoce ananasa jest jednocześnie obarczone ryzykiem spożywania ogromnych ilości cukrów prostych, co oczywiście nie jest wskazane w prawidłowo zbilansowanej diecie.

Podczas jednoczesnego stosowania leków i wysokich dawek wyciągów z ananasa zalecane jest zachowanie ostrożności.

Bromelina obecna w wyciągach z ananasa może zwiększać wchłanianie niektórych leków, takich jak antybiotyki, leki przeciwzakrzepowe oraz uspokajające, a przez to nasilać ich działanie.

Chociaż wyciągi z ananasa są raczej bezpiecznymi środkami do suplementacji, mogą u niektórych osób być odpowiedzialne za szereg działań niepożądanych.

Enzymy zawarte w owocach ananasa mogą podrażniać przewód pokarmowy i powodować biegunki, nadmiar gazów oraz bóle brzucha. Ponadto pacjenci ze skłonnością do występowania alergii mogą doświadczyć pojawienia się wysypki, łzawienia oczu oraz reakcji nadwrażliwości, która objawia się głównie jako duszności ze strony układu oddechowego. Osoby uczulone na pyłki brzozy oraz kauczuk mogą częściej spotkać się z wystąpieniem reakcji alergicznej po kontakcie z bromeliną ze względu na podobieństwo między białkami alergizującymi w składzie tych roślin.