Żurawina — mały owoc o wielkiej mocy

Żurawina wielkoowocowa (łac. Vaccinium macrocarpon, ang. American cranberry) jest drobną krzewinką występującą na terenie niemal całej Europy. Żurawina należy do rodziny wrzosowatych – Ericaceae. Naturalnym miejscem występowania rośliny była początkowo Ameryka Północna, jednak w związku z dużym potencjałem uprawnym krzew został szybko przeniesiony do Europy oraz Azji. Żurawina jest hodowana głównie dla pozyskania jej smacznych i intensywnie czerwonych owoców.

Żurawina wielkoowocowa jest niewielką krzewinką osiągającą maksymalnie około 1,5 metra wysokości. Na płożących pędach znajdują się ułożone skrętolegle eliptyczne, intensywnie zielone liście. Białe lub lekko różowe kwiaty zlokalizowane są na krótkich szypułkach. Owocem żurawiny jest czerwona jagoda.

Surowiec zielarski stanowi owoc żurawiny wielkoowocowej – Vaccini macrocarpi fructus.

We współczesnym lecznictwie owoce żurawiny wielkoowocowej są stosowane pomocniczo jako środek przeciwbakteryjny w lekkich infekcjach dróg moczowych. Żurawina może być również stosowana profilaktycznie przez pacjentów z nawracającymi zakażeniami dróg moczowych. Preparaty zawierające wyciągi z surowca – ze względu na znaczną zawartość antyoksydantów – mogą być stosowane jako profilaktyka chroniącą przed wystąpieniem niektórych chorób cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze.

Żurawina znalazła zastosowanie w kosmetologii. Przeciwbakteryjne działanie wyciągów z żurawiny zostało wykorzystane w pomocniczej terapii trądziku pospolitego. Ze względu na wysoką zawartość polifenoli ekstrakty z żurawiny mogą spowalniać proces starzenia się skóry i dawać efekt jej wygładzenia.

Żurawina, wywodząca się z Ameryki Północnej, była wykorzystywana w celach leczniczych już przez jej rdzennych mieszkańców. Indiańskie plemiona nazywały owoc żurawiny ibimi, co oznacza dosłownie kwaśną jagodę. Amerykanie poznali owoce żurawiny podczas Święta Dziękczynienia, kiedy w podarunku od jednego z plemion indiańskich otrzymali czerwone, charakterystycznie kwaśne jagody. Przez lata owoce żurawiny stały się nieodłącznym elementem tego święta i zawsze towarzyszą innym potrawom na stole.

Ekstrakty z owoców żurawiny są dobrym źródłem polifenoli, do których zaliczamy flawonoidy, takie jak pochodne kwercetyny i kemferolu, oraz antocyjany – głównie pochodne peonidyny i cyjanidyny. W składzie wyciągów występuje również kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas benzoesowy i chinowy, a także garbniki i pektyny. Ponadto owoc żurawiny jest bogatym źródłem polisacharydów.

Działanie lecznicze ekstraktów z żurawiny wielkoowocowej jest związane z zakwaszeniem moczu, co utrudnia bakteriom rozwój w drogach moczowych i ułatwia ich usunięcie. Ponadto polisacharydy obecne w żurawinie zapobiegają przyleganiu komórek bakteryjnych do nabłonka wyścielającego drogi moczowe. Pochodne peonidyny i delfinidyny również mogą wykazywać niewielkie działanie przeciwbakteryjne. Flawonoidy również sprzyjają eliminacji bakterii z dróg moczowych w związku z ich lekkim działaniem moczopędnym.

Odkryto, że przyjmowanie preparatów z żurawiną przekłada się na poprawę wyników sportowych. Zwiększa się wydajność, a zmniejsza zmęczenie mięśni. Żurawina jest niezwykle bogata w polifenole, naturalne związki o właściwościach przeciwutleniających, które pomagają chronić organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników wytwarzanych m.in. podczas forsownych ćwiczeń.

Najczęściej stosowanym preparatem jest prawdopodobnie sok z owoców żurawiny wielkoowocowej. Świeżo wyciśnięty sok należy przechowywać w lodówce. Ilość soku do codziennego stosowania nie powinna zwykle przekraczać 50 ml przed rozcieńczeniem z wodą.

W przypadku preparatów gotowych, takich jak tabletki lub kapsułki, których jest wiele na rynku polskim, ważne jest stosowanie ich w ilości zgodnej z zaleceniami producenta, bowiem poszczególne preparaty mogą różnić się zawartością ekstraktu z żurawiny. Zwykle należy stosować od 1 do 3 tabletek na dobę, w zależności od deklarowanej ilości proantocyjanidyn w ekstrakcie służącym do sporządzenia suplementu.

Żurawina występuje również w kosmetykach przeznaczonych do stosowania zewnętrznego. Kremy, peelingi oraz żele z żurawiną można stosować zwykle kilka razy dziennie.

Niektóre przypadki pacjentów opisane w literaturze wskazują na występowanie potencjalnej interakcji soku żurawinowego oraz warfaryny. Podczas jednoczesnego stosowania istnieje prawdopodobieństwo nasilenia działania warfaryny i pojawienia się krwotoków wewnętrznych.

Długotrwałe stosowanie wyciągów żurawinowych może spowodować wystąpienie objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak biegunki czy nudności. Ponadto ekstrakty z żurawiny mogą spowodować wystąpienie alergii skórnych.

Sok żurawinowy stosowany przewlekle może zwiększać prawdopodobieństwo utworzenia się kamieni nerkowych w związku z dużą zawartością szczawianów występujących w owocach.