Kardamon — na serce, nerwy i piękne włosy

W XIII wieku kardamon został rozpowszechniony na terenie Europy. Sądzono, że działa jak afrodyzjak i stosowano go jako dodatek zapachowy w pomaderach, tj. elementach biżuterii mającej chronić przed przykrymi zapachami i zarazą.

Spis treści

Kardamon – wygląd, pochodzenie, morfologia

Kardamon malabarski (łac. Elettaria cardamomum) to wieloletnia roślina należąca do rodziny imbirowatych Zingiberaceae. Pierwotnym miejscem występowania kardamonu były Indie. Obecnie bylina jest uprawiana również w Malezji, Indonezji oraz Gwatemali. Roślina preferuje półcieniste stanowiska i brak bezpośredniego dostępu do promieni słonecznych. Naturalnym obszarem wzrostu kardamonu są wilgotne i ciepłe tropikalne lasy deszczowe, na wysokościach od 600 m do 1200 m n.p.m. Źle znosi wahania temperatury, zmiany ilości opadów czy wilgotności gleby.

Uprawa kardamonu jest wymagająca, a jego owoce są zbierane ręcznie głównie na przełomie października i listopada. Liściaste pędy kardamonu osiągają wysokość od 1,5 m do 6 m, natomiast bezlistne pędy kwiatowe są mniejsze (ok. 1 m) i często poziomo pną się wzdłuż ziemi. Roślina ma mięsiste, długie kłącze z wyraźnymi guzami. Liście Elettaria cardamomum mają lancetowaty kształt i są ułożone liniowo wzdłuż pędu. Dorastają do 70 cm długości i 8 cm szerokości. Mają gładką i ciemnozieloną powierzchnię górną i są jaśniejsze od spodu. Pędy kwiatowe mają charakter wyprostowany bądź rozgałęziony. Liczne kwiaty zebrane są w luźne wiechy. Posiadają białe lub żółte płatki korony z wyraźnym fioletowoliliowym żyłkowaniem na warżce. Średnica kwiatów wynosi około 5 cm. Owoce kardamonu to trójboczne torebki o podłużnym kształcie i gładkiej, żółtozielonej skórce. Mają długość ok. 0,8-1,5 cm i zawierają 15-20 aromatycznych, twardych nasion w kolorze czarnym bądź brązowym. Nasiona mają kanciasty kształt. Zapach owoców kardamonu opisuje się jako orientalny, pikantny oraz słodki.

Nazwa rodzajowa kardamonu pochodzi od słowa elettari, którym to określają go mieszkańcy Wybrzeża Malabarskiego w Indiach.

Kardamon – zastosowanie i wskazania

Historia stosowania kardamonu przez człowieka sięga 4000 lat p.n.e. Już w czasach starożytnych wykorzystywano jego właściwości lecznicze oraz używano go do aromatyzowania potraw i napojów. Wzmianki o roślinie zostały odnalezione na egipskich papirusach, wiadomo także, że kardamon był uprawiany w ogrodach królowej Semiramidy w Babilonie, które były uważane za jeden ze starożytnych cudów świata. W XIII wieku kardamon został rozpowszechniony na terenie Europy. Sądzono, że działa jak afrodyzjak i stosowano go jako dodatek zapachowy w pomaderach, tj. elementach biżuterii mającej chronić przed przykrymi zapachami i zarazą. Elettaria cardamomum od dawna stanowi istotny element kuchni i medycyny indyjskiej. Słynna na cały świat mieszanka przypraw garam masala zawiera m.in. kardamon. Mieszkańcy Indii po spożyciu pikantnych potraw żują nasiona rośliny w celu zniwelowania ostrego smaku i odświeżenia oddechu. Stosują kardamon jako pomoc w dolegliwościach przewodu pokarmowego np. po obfitych posiłkach oraz w celu pobudzenia apetytu. W medycynie ludowej Elettaria cardamomum jest wykorzystywany w razie wzdęć i kolek jelitowych (właściwości wiatropędne), problemów żołądkowych, zgagi oraz przy nudnościach i wymiotach. Tradycyjnie używa się go w trakcie infekcji układu moczowego, ponieważ kardamon działa moczopędnie i przeciwbakteryjnie. Antyseptyczne, napotne i wykrztuśne właściwości rośliny są wykorzystywane w przypadku przeziębień i grypy. Hindusi tworzą mieszanki z kardamonu, melii indyjskiej, kamfory i migdałecznika, które są aplikowane donosowo przy katarze. Naparami z kardamonu płucze się obolałe i zaczerwienione gardło. Kardamon rozrzedza zalegającą wydzielinę, ułatwiając jej odkrztuszanie. Jest pomocny w razie astmy i zapalenia oskrzeli. Wierzy się, że aromaterapia olejkiem kardamonowym ma działanie przeciwdepresyjne. Mieszkańcy Bliskiego Wschodu oraz Indii zaparzają herbatę z dodatkiem sproszkowanych owoców Elettaria cardamomum w razie złego samopoczucia, wyczerpania psychicznego i objawów nerwicowych. Napary te działają tonizująco na serce i pomagają orzy migrenach. W tradycyjnej medycynie Indii stosuje się mieszaninę kardamonu i miodu w celu poprawy wzroku, natomiast medycyna chińska traktuje kardamon jako roślinę poprawiającą odporność. Chińczycy wykorzystują tonizujące właściwości kardamonu na mózg. Wierzą, że poprawia koncentrację, pamięć i pozytywnie wpływa na procesy myślowe.

Owoce i/lub nasiona Elettaria cardamomum są składnikami leków oraz suplementów diety, które możemy nabyć w aptekach. Jest to między innymi produkt leczniczy Melisana Klosterfrau Original, czyli doustny płyn przeznaczony do stosowania w razie zaburzeń czynnościowych żołądka i jelit na tle nerwowym, wspomagająco w przeziębieniu i grypie oraz w stanach złego samopoczucia o podłożu psychosomatycznym. Płynem można nacierać bolące mięśnie i stawy, ponieważ Elettaria cardamomum oraz inne rośliny w nim zawarte mają działanie rozgrzewające, rozluźniające obolałe mięśnie i przeciwzapalne. Owoc kardamonu stanowi składnik ziołowych suplementów diety na serce np. w formie herbat. Ich zadaniem jest wspomaganie pracy serca i układu krążenia. Kardamon znajdziemy także w preparatach na odporność oraz w suplementach diety pobudzających wydzielanie soków trawiennych – śliny, żółci i soku żołądkowego. Owoc kardamonu malabarskiego działa hepatoprotekcyjnie i bywa dodawany do preparatów wspomagających pracę wątroby. Często wzbogaca również kompozycje ziołowe przeznaczone do obniżania zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi.

Elettaria cardamomum znajdziemy w kosmetykach zarówno pielęgnacyjnych (kremy, balsamy do ciała i preparaty po goleniu), jak i tych przeznaczonych do utrzymania higieny ciała (żele do mycia, pasty do zębów). Na rynku obecne są ajurwedyjskie produkty do włosów zawierające cenny olejek kardamonowy (szampony, wcierki). Poprzez działanie rozgrzewające kardamon zwiększa ukrwienie skóry głowy. Sprzyja to odżywieniu mieszków włosowych i hamuje wypadanie włosów.

Kardamon – działanie, właściwości, skład

Głównymi składnikami kardamonowego olejku eterycznego są octan α-terpinylu i 1,8-cyneol. Poza nimi olejek zawiera: α-pinen, sabinen, β-mircen, γ-terpinen, terpinen, terpinolen, linalol, octan linalilu, terpinen-4-ol, β-terpineol, α-terpineol, octan oktylu, geraniol, geranial, β-kariofilen i farnezol (w formie cis- oraz trans-farnezolu). Nasiona kardamonu składają się także z flawonoidów, fenoli, skrobi oraz substancji białkowych. Niezmydlające się składniki lipidowe kardamonu stanowią głównie woski (n-alkany: C21, C23, C25, C27, C29, C31 i C33 i n-alkeny: C21, C23, C25, C27, C29, C31 i C33) oraz sterole (β-sitostenon i γ-sitosterol).

W jednym z doświadczeń na zwierzętach badano gastroprotekcyjne właściwości kardamonu. W testach analizowano działanie wyciągu metanolowego z Elettaria cardamomum, olejku kardamonowego, rozpuszczalnych w eterze oraz nierozpuszczalnych frakcji wyciągu metanolowego z rośliny na ścianę żołądka. Użyte w doświadczeniu szczury były poddane wpływowi substancji drażniących przewód pokarmowy – etanolowi i aspirynie. Część zwierząt została poddana zabiegowi podwiązania odźwiernika. Następnie oceniano gastroprotekcyjną aktywność kardamonu i wpływ rośliny na wydzielanie kwasu żołądkowego oraz śluzu. Wszystkie testowane frakcje kardamonowe znacząco (w porównaniu do grupy kontrolnej w około 70%) hamowały zmiany patologiczne wywoływane przez czynniki drażniące, nie wpływały natomiast na zmiany spowodowane zabiegiem podwiązania odźwiernika.

Suszone nasiona kardamonu Elettaria cardamomum badano in vitro pod względem działania przeciwbakteryjnego wobec gatunków opornych na antybiotyki (Lactobacillus delbrueckii, Bacillus cereus, Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus Shigella sonnei, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella enteritidis, Yersinia enterolitica, Proteus vulgarices, Proteus mettegeri, Proteus penneri, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter cloacae, Morganella morganii oraz Citrobacter freundii). Analizowano również in vivo właściwości antyutleniające kardamonu i ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym, podając go doustnie myszom przez okres 7 dni, w dawkach 0,003 mg i 0,3 mg/g masy ciała zwierząt. Badany ekstrakt okazał się skutecznie hamować wzrost większości szczepów (minimalne stężenie hamujące mieściło się w zakresie 9,4 do 18,75 mg/ml). Wysoką wrażliwość na działanie kardamonu wykazały bakterie: Escherichia coli, Bacillus cereus oraz Enterobacter cloacae, dla których wartość MIC <2,34 mg/ml. U myszy otrzymujących ekstrakt z nasion kardamonu stwierdzono spadek masy ciała i wzrost stężenia enzymu kinazy kreatynowej w surowicy (dla stężenia 0,3 mg/g masy ciała). Ponadto zwiększeniu uległa ilość enzymu katalazy, która katalizuje reakcje rozkładu nadtlenku wodoru. Kardamon wpłynął na działanie układu immunologicznego, zwiększając poziom monocytów (155%) w porównaniu do grupy kontrolnej zwierząt. Najprawdopodobniej było to spowodowane stanem zapalnym komórek mięśnia sercowego, wywołanym przez dawkę kardamonu wynoszącą 0,3 mg/g masy ciała. Analiza mikroskopowa wykazała kariolizę miocytów. W tkance mózgowej myszy leczonych ekstraktem kardamonowym w dawce 0,3 mg/g masy ciała zaobserwowano wzrost liczby jąder oraz hiperkondensację chromatyny.

W testach in vitro na izolowanym jelicie czczym królika ekstrakt z kardamonu spowodował zmniejszenie spontanicznej aktywności skurczowej organu oraz niwelował skurcze wywoływane wzrostem stężenia jonów potasu. Najprawdopodobniej wpływ rośliny na motorykę jelit zachodzi poprzez mechanizmy cholinergiczne oraz modyfikację działania kanałów wapniowych.

Kardamon wpływa korzystnie na układ sercowo-naczyniowy. Wyciągi z Elettaria cardamomum działały hipotensyjnie wobec szczurów poddanych znieczuleniu, a także hamowały skurcz mięśniówki aorty indukowany wstrzyknięciem fenylefryny. W badaniach na świnkach morskich wyciąg z kardamonu wpływał depresyjnie na mięsień sercowy. W kolejnych testach ekstrakt z Elettaria cardamomum (stężenie 1-10 mg/kg) powodował efekt diuretyczny i saluretyczny. Przeprowadzono doświadczenie z udziałem osób, u których zdiagnozowano nadciśnienie pierwotne w 1. stadium. Pacjenci otrzymywali dwa razy w ciągu doby sproszkowany owoc kardamonu w ilości 3,0 g przez okres 12 tygodni. Ciśnienie pacjentów było mierzone w odstępach 4-tygodniowych. Odnotowano znaczące obniżenie skurczowego, rozkurczowego i spadek uśrednionego ciśnienia krwi. Pod koniec doświadczenia zwiększyła się aktywność fibrynolityczna u pacjentów otrzymujących sproszkowany kardamon. Oceniono również status związków przeciwutleniających w porównaniu ze stanem z początku testów, który wzrósł o 90% pod koniec 3 miesięcy. Profil lipidowy pacjentów nie uległ zmianie. Podczas suplementacji kardamonem pacjenci nie zgłaszali działań niepożądanych.

W jednym z doświadczeń zbadano owadobójcze właściwości olejku kardamonowego wobec owadów Tribolium castaneum i Sitophilus zeamais, które zanieczyszczają ziarna magazynowanej pszenicy. Olejek działał na wszystkie stadia rozwojowe owadów i częściowo hamował rozwój insektów, ograniczając liczbę dorosłych osobników.

Kardamon stanowi składnik preparatu ajurwedyjskiego Unmadnashak Ghrita, który został przebadany na zwierzętach pod kątem działania antydepresyjnego i nasennego. Testy behawioralne na szczurach wykazały depresyjny wpływ suplementu na ośrodkowy układ nerwowy, w tym spadek aktywności lokomotorycznej zwierząt. Wydłużeniu uległ czas snu indukowanego podaniem pentobarbitalu. Preparat przeciwdziałał pobudzeniu zwierząt poprzez wcześniejsze wstrzyknięcie amfetaminy oraz łagodził drgawki wywoływane wstrząsami elektromagnetycznymi i/lub aplikacją pentylenotetrazolu.

Olejek eteryczny z nasion kardamonu wykazał aktywność przeciwbólową i przeciwzapalną w testach na zwierzętach. Substancje czynne olejku zmniejszyły obrzęk łapy szczurów albinosów indukowany wstrzyknięciem karagenu. Efektywne okazały się dawki olejku wynoszące 175 i 280 µl/kg masy ciała. Działanie przeciwbólowe olejowego ekstraktu z nasion Elettaria cardamomum oceniano testem wicia po dootrzewnowym wstrzyknięciu 0,02% p-benzochinonu. Dawka 233 µl/kg masy ciała powodowała 50% ochrony zwierząt przed wiciem.

Przeprowadzono badania in vitro pozwalające ocenić wpływ wodnego ekstraktu z kardamonu na procesy agregacji płytek krwi i peroksydacji lipidów. W doświadczeniach wykorzystano osocze bogatopłytkowe oraz błony komórkowe trombocytów. Materiał biologiczny został pobrany od zdrowych ochotników. Płytki krwi były poddawane działaniu substancji, takich jak ADP (2,5 mM), epinefryna (2,5 mM), kolagen (10 mM), jonofor wapnia A (6 mikroM) i ristocetyna (1,25 µg/ml). Badania pozwoliły ustalić wartość IC50 Elettaria cardamomum, które wyniosło odpowiednio 0,49 mg dla stymulacji ADP, 0,21 mg dla stymulacji epinefryną, 0,55 mg dla stymulacji kolagenem i 0,59 mg dla stymulacji jonoforem wapnia A. Kardamon nie hamował agregacji trombocytów wywołanej działaniem ristocetyny. Proces hamowania peroksydacji lipidowej oceniano przy wykorzystaniu układu żelazo-kwas askorbinowy oraz wskaźnik-dialdehyd malonowy. Wraz ze wzrostem stężenia ekstraktu wodnego z kardamonu zmniejszała się ilość powstałego wskaźnika, co wskazuje na działanie hamujące procesy peroksydacji lipidów w trombocytach.

Kardamon – stosowanie i dawkowanie

Brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania kardamonu w dawkach leczniczych podczas ciąży i w okresie karmienia piersią.

Jako surowiec żółciopędny kardamon w lekach czy suplementach diety nie powinien być stosowany doustnie u pacjentów cierpiących na kamicę żółciową. Może to wywołać wystąpienie kolki żółciowej.

Nie ma ustalonych badaniami dawek leczniczych kardamonu. 

Przykładowe przepisy z wykorzystaniem Elettaria cardamomum:

  • Napar: łyżeczkę nasion kardamonu mielimy i zalewamy 200 ml wrzącej wody. Zostawiamy do zaparzenia przez kilkanaście minut. Gotowy napar przecedzamy i pijemy 3 razy w ciągu doby – spożyty 15 minut przed posiłkami wzmacnia apetyt, a wypijany po posiłkach sprzyja dobremu trawieniu.
  • Odwar: przepołowione nasiona kardamonu (6 sztuk) zalewamy 2 szklankami wrzącej wody i gotujemy przez 5 minut. Po tym czasie odwar zdejmujemy z ognia i pozostawiamy pod przykryciem na 10 minut, a następnie przecedzamy.
  • Nalewka kardamonowa: przygotowujemy ok. 3 g nasion kardamonu, sok z 3 cytryn oraz 3 litry alkoholu 60%. Ziarna kardamonu rozkruszamy w moździerzu i przesypujemy do wyparzonego szklanego słoja. Zalewamy 3 litrami alkoholu 60% i dodajemy sok z cytryn. Słój zamykamy i pozostawiamy w ciepłym miejscu na 14 dni, po tym czasie gotową nalewkę filtrujemy i rozlewamy do butelek. Zakorkowane butelki odstawiamy na miesiąc. Dawkowanie: w celu poprawy trawienia 1 łyżka stołowa po posiłku.

Gotowy olejek kardamonowy można dodawać do mleka (2-3 krople na szklankę mleka) w razie przeziębień, ale również w celu łagodzenia niestrawności i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Doskonale sprawdzi się do masażu antyreumatycznego i rozgrzewającego po zmieszaniu z olejem bazowym (np. oliwą z oliwek). Aromaterapia olejkiem kardamonowym (kominki zapachowe, dyfuzory olejkowe, aromatyczne kąpiele) działa pobudzająco, dodaje energii i łagodzi objawy zmęczenia. Jest pomocna w przypadku napięciowego bólu głowy, w złym samopoczuciu, w przypadku kaszlu i zapalenia zatok.

Kardamon – interakcje z lekami i ziołami

Kardamon posiada potencjalne właściwości hamujące agregację płytek krwi. Z tego powodu należy zachować ostrożność podczas stosowania leków przeciwzakrzepowych.

Składnik opisywanej roślinny – octan α-terpinylu – jest kompetycyjnym inhibitorem izoenzymów 2B6 cytochromu P450. Do tej pory nie potwierdzono jednak żadnej interakcji kardamonu z lekami metabolizowanymi przez te enzymy.

W jednym z badań opisano zmniejszenie efektywności antybiotyków – ciprofloksacyny oraz amoksycyliny – wobec bakterii Staphylococcus aureus, wynikające z połączenia tych substancji z 1,8-cyneolem (jeden z głównych składników olejku kardamonowego).

Kardamon – skutki uboczne, przedawkowanie

Aplikacja olejku kardamonowego na skórę może wywołać miejscową reakcję alergiczną u osób wrażliwych (świąd, rumień, wysypka). Aromaterapia z wykorzystaniem Elettaria cardamomum może stać się przyczyną duszności wywołanych skurczem oskrzeli, bólu w klatce piersiowej, problemów z oddychaniem i wstrząsu anafilaktycznego. W literaturze odnotowano przypadki stanów zapalnych języka wywołanych spożyciem kardamonu i łagodnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty i biegunki).

Doustne przyjmowanie preparatów z kardamonem może wywołać wystąpienie kolki wątrobowej u pacjentów z kamieniami żółciowymi.

Spożycie kardamonu zostało uznane jako GRAS (Generally Recognized as Safe) przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków, jeżeli jest on używany jako dodatek do żywności. Brakuje badań odnośnie terapii wyższymi dawkami Elettaria cardamomum w suplementach diety.

W badaniach in vitro ekstrakt z kardamonu hamował agregację płytek krwi, jednak brakuje badań w układach in vivo.

Leki zawierające kardamon

Suplementy i wyroby medyczne zawierające kardamon

Kosmetyki zawierające kardamon

Działanie

  • moczopędne (diuretyczne) (zwiększa objętość wydalanego moczu)
  • pobudza laktację
  • przeciwbakteryjne
  • przeciwgrzybicze
  • przeciwreumatyczne
  • przeciwwzdęciowe (wiatropędne)
  • rozgrzewające
  • spazmolityczne (rozkurcza i zmniejsza napięcie mięśni gładkich)
  • wykrztuśne
  • żółciopędne
  • napotne
  • ułatwia trawienie

Postacie i formy

  • susz
  • napar
  • nalewka
  • wyciąg
  • olejek eteryczny
  • kapsułka
  • miód ziołowy
  • krem
  • płyn doustny
  • szampony i odżywki do włosów
  • żel na skórę

Substancje aktywne

  • kamfora
  • monoterpeny
  • olejki eteryczne
  • borneol
  • α-pinen
  • Sole mineralne
  • limonen
  • mircen
  • eugenol
  • pinen
  • gingerol
  • cyneol
  • sabinen
  • alfa-terineol

Surowiec

  • owoc
  • nasiona
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij