Gotu kola (Wąkrota azjatycka) — wsparcie mózgu

Wąkrotka azjatycka (Centella asiatica), zwana również: wąkrota azjatycka, Gotu kola, CICA, trawa tygrysia, brahmi jest zaliczana do roślin adaptogennych z rodziny baldaszkowatych (Umbelliferae). Występuje naturalnie w Ameryce Południowej i Środkowej, w Afryce środkowej i południowej, w Australii i Azji południowej. Rośnie na podmokłych terenach, ciepłych i wilgotnych, nasłonecznionych a także skalistych terenach klimatu tropikalnego i subtropikalnego. Niekiedy można ją także znaleźć w miejscach zaciemnionych. Rośnie nawet na terenach do 700 m npm. Nazwa tej rośliny Centella pochodzi z łaciny od słowa Centum i oznacza liczbę sto. Inną nazwą wąkroty jest z języka syngaleskiego Gotu kola. "Gotu" oznacza kielichowy kształt, a "kola" liść.  Z kolei w przetłumaczeniu z chińskiego oznacza "źródło młodości". Z kolei nazwa trawa tygrysia według legendy indyjskiej wywodzi się stąd, że tygrys wyleczył swoje rany codziennie się tarzając w pewnej trawie.

Wąkrota azjatycka to roślina aromatyczna. Jest wieloletnia, ma główny korzeń pionowy i płożącą się łodygę z włoskami bądź bez w dolnej części, z której z węzłów wyrastają liście z długim ogonkiem do 6 mm i małym przylistku. Liście wąkroty (o średnicy od 1,3 do 6,3 cm) są nerkowate, okrągławe lub dłoniaste, karbowane na brzegach i zaokrąglone na wierzchołku. Na wierzchu są gładkie z promieniście ułożonymi grubymi żyłkami. Kwiatostanem jest baldach zawierający 1-5 siedzących kwiatów. Z kolei kwiaty mają barwę białą, ciemno różową lub czerwoną, są małe i bez szypułek. Owocem jest rozłupnia okrągła bądź owalna (do 8 mm długości), nasiona zaś są pojedyncze, ściśnięte poprzecznie. Wygląd wąkrotki może się zmieniać w zależności od warunków środowiska.

Surowcem wąkrotki jest cała roślina lub nadziemne części, zwłaszcza liście a także łodygi.

Wąkrota azjatycka ma wiele zastosowań. Poprawia krążenie w mikroangiopatii cukrzycowej jak i poprawia krążenie w niewydolności żylnej, zmniejsza także przepuszczalność małych naczyń włosowatych. W przebiegu miażdżycy stabilizuje blaszki miażdżycowe, obniża również ciśnienie tętnicze. Wiele pojedynczych badań klinicznych wykazało redukcję obrzęków i poprawę krążenia u pacjentów z niewydolnością żylną poprzez stosowanie wąkroty przez 4-8 tygodni. Inne badania naukowe dowiodły, że stosowanie 60 mg ekstraktu z wąkroty 2 razy dziennie przez pół roku do roku powoduje poprawę krążenia i redukcję obrzęków w mikroangiopatii cukrzycowej.

W badaniach na zwierzętach wykazano dobroczynny wpływ na mózg, chroni ona przed neurodegeneracją. U osób starszych ma poprawiać pamięć i funkcje poznawcze, chociaż badania kliniczne, gdzie stosowano wąkrotę, miłorząb japoński i DHA przez 4 miesiące nie wykazało ani poprawy pamięci ani funkcji poznawczych u osób starszych powyżej 65 roku życia.

Wąkrota ma również właściwości przeciwbakteryjne, jest szeroko stosowana w kosmetologii, gdyż stymuluje i wspomaga gojenie się ran i oparzeń. Badania wskazują, że krem z 3% zawartością wąkroty przyspiesza gojenie rany o około 7 dni w porównaniu z innym specjalistycznym kremem używanym w oparzeniach drugiego stopnia (z 1% sulfadiazyną srebra). 

Wąkrota w postaci żeli do smarowania stosowana jest do leczenia blizn, rozstępów a także do poprawienia ogólnego stanu skóry. Także wewnętrznie w postaci doustnej suplementacji poprawia ogólny stan skóry, zwiększa nawilżenie i elastyczność. Ta roślina jest również składnikiem wielu kosmetyków, wyrobów medycznych, czopków doodbytniczych i globulek dopochwowych, które mają za zadanie głównie nawilżać i regenerować skórę i błony śluzowe. Wąkrotka niweluje również cellulit. Usprawnia mikrokrążenie krwi, metabolizm w komórkach tkanki łącznej i zmniejsza średnicę komórek tłuszczowych, działa przeciwzapalnie. Dzięki wąkrotce w połączeniu z aktywnością fizyczną można osiągnąć bardzo dobre efekty.

Wąkrota azjatycka była znana już w medycynie chińskiej. Chińczycy stosowali tę roślinę w leczeniu gorączki i schorzeń układu oddechowego. W indyjskiej medycynie ajurwedyjskiej była stosowana do leczenia ran i wrzodów skóry. Była także stosowana w celu poprawy pamięci, do rewitalizacji mózgu i nerwów, do poprawy jasności umysłu a także jako substancja tonizująca. W 1754 roku we Włoszech prawdopodobnie wyleczono sklerodermię (twardzina - twarda skóra) za pomocą wąkroty i następnie opisano ten przypadek. W latach 80. XIX wieku Francja zaczęła traktować wąkrotę jako leczniczy środek ziołowy. W latach 40. XX wieku z wąkroty wyizolowano wiele substancji aktywnych. W 1992 roku zyskała na popularności, gdyż badania wykazały, że może poprawiać pamięć. Co ciekawe roślina ta nie była znana w USA aż do II wojny światowej. Dopiero rozpowszechnienie informacji, że może poprawiać pamięć sprawiło wzrost zainteresowania wąkrotą.

Wąkrotka azjatycka zawiera składniki triterpenowe, które zmniejszają obrzęki kończyn dolnych i zmniejszają objawy przewlekłej niewydolności żylnej. Dzięki tym właściwościom jest wykorzystywana zarówno wewnętrznie w formie choćby kapsułek do łykania, ale też i zewnętrznie do smarowania w postaci kremów w leczeniu żylaków.

Roślina ta zawiera również flawonoidy jak rutyna i kwercetyna, które uszczelniają naczynia krwionośne, działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, dzięki czemu roslina działa ochronnie na struktury mózgu przed niszczeniem komórek. Olejki eteryczne zaś mają działanie antybakteryjne.

Saponiny zawarte w wąkrocie przyspieszają gojenie ran, działają ochronnie na śluzówkę przewodu pokarmowego, żołądka. Madekasozydy z kolei pobudzają powstawanie włókien kolagenowych i elastynowych w tkankach, co przyspiesza proces regeneracji. Azjatykozydy obecne w roślinie działają przeciwzapalnie i antybakteryjne, dzięki czemu służą do leczenia skóry z trądzikiem. Witaminy A, C, E, K natomiast działają antyoksydacyjnie, pomagają wymiatać wolne rodniki.

Wąkrotka azjatycka jako ziele: 1-2 łyżki ziela zalać 1 szklanką wody wrzącej i parzyć pod przykryciem 20 minut. Pić po szklance naparu 1-2 dziennie rano i w południe.

Wąkrotka azjatycka w proszku: pół do 1 łyżeczki proszku dziennie rano.

Stosować maksymalnie przez 3 miesiące, po tym czasie zrobić przerwę na 6 tygodni i ewentualnie ponowić kurację.

Nie łączyć z lekami nasennymi i uspokajającymi np. z barbituranami i benzodiazepinami gdyż Gotu kola hamuje ich metabolizm, co może nasilać ich działanie nasenne i uspokajające.

Wąkrotki nie można również łączyć z lekami wpływającymi na pracę wątroby, ponieważ ta roślina zawiera składniki, które mogą ją uszkodzić. Nie zaleca się stosowania także u osób, u których planowana jest operacja.

Nie należy stosować powyżej 3 g dziennie i powyżej 3 miesięcy. Po kuracji należy zrobić przerwę około 1,5 miesiąca. Nadmierne spożywanie może powodować bóle i zawroty głowy, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Przyjmowanie preparatów z gotu kola o późnych godzinach popołudniowych może utrudniać zasypianie.

Nie stosować u kobiet w ciąży i karmiących.

Stosować bardzo ostrożnie u osób z chorobami wątroby.