Podagrycznik pospolity — na podagrę i drogi moczowe

Podagrycznik pospolity (łac. Aegopodium podagraria L.) należy do rodziny selerowatych (łac. Apiaceae). Nazwy Aegopodium po raz pierwszy użył Tabernemontanus, który był szesnastowiecznym lekarzem, botanikiem i farmaceutą. Nazwa przez niego zastosowana, nawiązywała do kształtu liścia rośliny, który przypominał kozie kopyto. W medycynie ludowej podagrycznik określany był natomiast jako kurza stopka, gier, śnitka czy barszcznica. Podagrycznik pospolity rośnie w całej Europie i Azji. Do Ameryki Północnej gatunek ten został zawleczony. W Polsce można go spotkać powszechnie w zaroślach, na wysypiskach śmieci, w wilgotnych lasach, czy też niższych partiach gór. Podagrycznik preferuje gleby zasobne w azot, wilgotne i gliniaste. W przydomowych ogródkach jest trudnym do wypielenia chwastem, ponieważ bardzo szybko potrafi się rozrastać. Podagrycznik pospolity jest byliną okrywową. Łodyga rośliny jest bruzdowana, naga i rozgałęzia się w części szczytowej. Liście górne są trójlistkowe, a dolne podwójnie trójlistkowe. U nasady mają kształt jajowaty, jajowatopodłużny lub sercowaty, a na szczycie są nierówno piłkowane, zaostrzone i mają kolor ciemnozielony. Podagrycznik pospolity osiąga wysokość od 60 do 90 centymetrów. Baldachy złożone są z małych, białych kwiatków. Kwiaty złożone są z jednego słupka, pięciu pręcików oraz pięciu płatków korony, które są odwrotnie sercowate. Roślina kwitnie od maja do września w zależności od położenia geograficznego. Owocem jest rozłupnia, która rozpada się na dwa rozłupki. Surowiec stanowią przede wszystkim liście i ziele podagrycznika.

Napar z suszonych liści zalecany jest pomocniczo w leczeniu dny moczanowej, hemoroidów, stanów zapalnych pęcherza moczowego i nerek oraz w kamicy nerkowej. Surowiec wskazany jest także w przypadku problemów trawiennych. Świeże liście przyłożone do rany przyspieszają jej gojenie. Z kolei wyciśnięty z nich sok może być stosowany zewnętrznie na bolące stawy, oparzenia oraz jako środek łagodzący zaczerwienione miejsca po ukąszeniach przez owady. Lecznicze i kulinarne właściwości podagrycznika pospolitego znane były już w średniowieczu, a przypuszcza się, że nawet jeszcze wcześniej. Wierzono nawet, że już samo noszenie ziela podagrycznika przy sobie koi ból i chroni przed chorobą reumatyczną i rwą kulszową. Nasiona dodawane do herbaty oraz stosowane w okładach miały służyć poprawie urody. Istnieją również źródła, które podają, że już neandertalczycy mogli używać podagryczniku w terapii bólu. Z kolei jego walory smakowe były doceniane przez starożytnych Greków i Rzymian, a w Polsce Podagrycznik pospolity sprzedawany był na targach w Krakowie jako warzywo bogate w liczne związki odżywcze. Nadziemne części były wykorzystywane do przygotowania zup, stąd ludowa nazwa barszcznica. Obecnie młode listki wykorzystywane są do przygotowania sałatek. W Rosji i Białorusi liście kisi się natomiast jak kapustę. Wysuszone kwiatostany podagrycznika dawniej wykorzystywano także do farbowania tkanin na kolor cytrynowy.

Podagrycznik pospolity jest rośliną, która wciąż podlega licznym badaniom pod względem jej składu chemicznego. Wiadomo, że zawiera poliacetyleny takie jak: falkarinol, falkarindiol, falkarinon, falkarinolon. Wykazują one działanie przeciwzapalne i przeciwagregacyjne, a także potencjalne działanie przeciwnowotworowe (najsilniej wobec gruczolakoraka przewodu pokarmowego). Dodatkowo substancje te wykazują właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Drugą bardzo ważną frakcją związków jest olejek eteryczny, który zawiera przede wszystkim monoterpeny i seskwiterpeny. W zielu podagrycznika odnajdziemy również związki fenolowe z grupy flawonoidów, kwasów fenolowych oraz kumaryn. Stwierdza się także obecność węglowodanów (glukoza, fruktoza), amin (cholina), białek (lektyna), kwasu palmitynowego, beta-sitosterolu, karotenoidów i chlorofilu. Gatunek ten bogaty jest również w związki mineralne. W zielu występuje: żelazo, miedź, mangan, tytan, bor, potas, magnez, cynk, miedź, chrom. Surowiec zawiera też kwas askorbinowy czyli witaminę C i alfa-tokoferol czyli witaminę E. Napar z ziela wykazuje dodatkowo słabe właściwości moczopędne, uspokajające oraz regulujące przemianę materii. Z kolei świeże liście przyłożone do rany przyspieszają jej gojenie.

Z liści lub ziela podagrycznika można przygotować napar. Sporządza się go z około 1 g suszu zalanego filiżanką wrzącej wody. Zaparza się go pod przykryciem od 10 do 15 minut i wypija bezpośrednio po przygotowaniu. Tak przygotowany napar powinien stanowić dzienną porcję do spożycia. Ciepły napar może również posłużyć jako okład na bolące stawy. Wystudzony z kolei do przemywania drobnych ran, cery trądzikowej czy też podrażnionej skóry. Z e świeżego ziela podagrycznika można również sporządzić sok. Zalecana dawka dzienna wynosi od 15 do 30 ml. W preparatach złożonych najczęściej ilość podagrycznika wynosi od 0,33 do 0,39 g.

Brak danych klinicznych dotyczących interakcji pomiędzy składnikami podagrycznika, a innymi ziołami lub lekami. Zaleca się jednak zachować odstęp czasowy pomiędzy przyjmowanymi substancjami czynnymi, a surowcem.

Brak danych pochodzących z badań klinicznych, dotyczących zagrożenia dla zdrowia i życia pacjentów, którzy stosują zwykle zalecane dawki surowca. Nie wskazane jest jednak przyjmowanie podagrycznika przez dzieci, kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, a także osoby, które są uczulone na rośliny z rodziny selerowatych. Przedawkowanie może spowodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, nudności, wymioty) oraz wysypkę na skórze.