Ślaz dziki — na chrypę, kaszel i żołądek

W celach leczniczych wykorzystywany jest głównie kwiat ślazu (Malvae sylvestris flos), rzadziej liść (folium). Ślaz dziki stosowany jest w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i w przeziębieniu z objawami suchego kaszlu, chrypki i kataru.

Dodatkowo wspomaga układ pokarmowy przy zaparciach (również w postaci lewatyw), biegunkach, wrzodach żołądka i dwunastnicy, a także wspiera trawienie.

Pomocniczo stosowany jest w nieżytach dróg moczowych. Malva sylvestris ma zastosowanie w okładach na rany, wrzody i egzemy, a także w kąpielach. Wodne wyciągi mogą być używane do płukania jamy ustnej i gardła oraz do irygacji przy upławach i nadżerkach.

Wyciągi ze ślazu mogą być stosowane u niemowląt, małych dzieci i osób starszych.

Co ciekawe, na podstawie wykopalisk archeologicznych na terenie Polski udowodniono, że ludzie z około 550 r. p.n.e. znali i wykorzystywali właściwości lecznicze i walory smakowe ślazu dzikiego. Roślina była traktowana jako jarzyna lub dodatek do sałatek. Pędy i młode liście były bazą do stworzenia zupy ziołowej. Wzmianki o spożywaniu ślazu znajdują się już w księdze Hioba.

Ślaz jest powszechnie stosowany w medycynie weterynaryjnej.

W sztuce wizerunek ślazu dzikiego, obok prawoślazu lekarskiego, można odnaleźć w działach Wyspiańskiego. W literaturze pisał o nim Dioskurides.

Ślaz dziki należy do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Można się spotkać z potocznymi nazwami rośliny, takimi jak malwa dzika, ślaz leśny czy kędzierzawiec.

Pochodzi z obszaru Eurazji oraz Afryki Północnej, współcześnie jest spotykany na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W wielu miejscach jest rośliną uprawną. Ślaz został zawleczony na teren Polski z innych regionów geograficznych (archeofit). Obecnie jest powszechnie spotykany na terenie niżu oraz w niższych partiach górskich. Zajmuje siedliska ruderalne, m.in. przydroża, nieużytki, brzegi rzek czy pola uprawne (na których jest traktowany jako chwast).

Malva sylvestris jest byliną lub rośliną dwuletnią. Jej łodyga jest owłosiona, płożąca lub wzniesiona i osiąga do metra wysokości. Wyrastają z niej faliste, duże liście na długich ogonkach. Zielone lub brunatnozielone liście, o nieregularnym ząbkowanym brzegu, mają 3, 5 lub 7 klap. Unerwienie na powierzchni górnej i na ogonku może przybierać fioletową barwę.

Kwiaty mają 5 -10 płatków w kolorach od białego przez niebieski po czerwonopurpurowy. Owoc to mała rozłupka z siateczkowatą strukturą na grzbiecie. W środku znajduje się 9 - 13 nerkowatych, zmarszczonych brunatnych nasion oprószonych srebrzystoszarym nalotem.

Zarówno w kwiecie (do 10%), jak i w liściu (do 8%) ślazu dzikiego znajduje się śluz bogaty w polisacharydy złożone z arabinozy, glukozy, galaktozy i kwasu glukurunowego. Wykazuje on działanie powlekające na błony śluzowe górnych dróg oddechowych oraz wywiera efekt przeciwkaszlowy, szczególnie silny w kaszlu krtaniowym i tchawiczym. Dodatkowo w liściach występują garbniki, a w kwiatach antocyjanozydy (malwina) i fitosterole. Zawarte w kwiatach antocyjanozydy odpowiadają za działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne surowca. Znane jest również działanie p/bakteryjne ślazu. Wykazano jego  aktywność wobec Staphylococcus aureus i S. agalactiae.

Składniki Malva zmiękczają i osłaniają błonę śluzową górnych dróg oddechowych, przywracają ruch nabłonka rzęskowego, co w efekcie zmniejsza stany zapalne.

Malva sylvestris jest stosowana w formie wyciągów wodnych, naparów i maceratów. Zioło zwykle występuje w mieszankach.

Napar ze ślazu wykonuje się poprzez zalanie 350 ml wrzątku 1-2 łyżek kwiatów ślazu i pozostawienie ich pod przykryciem przez 15 minut. Po odcedzeniu można stosować leczniczo. Pić ok. 30 ml 3 razy dziennie po jedzeniu w celu leczenia suchego kaszlu i chrypki lub płukać naparem gardło.

Innym sposobem przygotowania płukanki na stany zapalne jamy ustnej i gardła jest zmieszanie po 50 g kwiatów: ślazu, lipy, krwawnika z taką samą ilością liści szałwii. Jedną łyżkę powstałej mieszanki należy zalać szklanką wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Następnie zdjąć pokrywkę, pozostawić na kolejne 10 minut i przecedzić.

Odwary są zalecane w stanach zapalnych przełyku i żołądka, a także w zaparciach, szczególnie u osób starszych i otyłych. Odwar przygotowuje się poprzez zalanie 2 łyżek kwiatów i 1 łyżki liści ślazu 2 szklankami wody. Takie połączenie gotuje się przez 3-5 minut. Powstały płyn po wystudzeniu należy pić po podzieleniu na dwie porcje.

Wyciąg można stosować zewnętrznie przy atopowym zapaleniu skóry. Działa regenerująco na skórę, przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Do przygotowania kąpieli ślazowej należy użyć garści rozdrobnionych liści i kwiatów ślazu i połączyć z 3-4 łyżkami kwiatów lipy (zamiennie z kwiatami krwawnika lub kwiatostanami rumianku). Przygotowaną mieszankę zalać 2 litrami wrzątku i pozostawić na godzinną macerację pod przykryciem. Następnie doprowadzić do wrzenia, jednocześnie nie pozwalając na gotowanie się zawartości, a potem przelać do wanny. Uzupełnić wannę do 1/3 objętości. Kąpiel powinna mieć temperaturę 36-38℃ i trwać 10-20 minut.

Przez działanie osłaniające w przewodzie pokarmowym może dojść do zmniejszenia wchłaniania innych substancji leczniczych uwalnianych w żołądku. Należy zachować minimum 30 minut przerwy między przyjęciem leku i wyciągów z Malva sylvestris.