Dzika róża — na osłabienie i poprawę urody

Surowiec zalecany jest w stanach osłabienia i zmęczenia oraz w czasie rekonwalescencji. Polecany jest także kobietom w ciąży i w okresie laktacji. Wspomagająco stosuje się go w leczeniu chorób nowotworowych, biegunek, w nieżycie błony śluzowej przewodu pokarmowego, w chorobach wątroby oraz w zaburzeniach ze strony dróg żółciowych i nerek. Kwiaty dzikiej róży można wykorzystać w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Ekstrakty z dzikiej róży są stosowane w zapaleniu kości i stawów, w przeciwdziałaniu kamicy nerkowej i w osteoporozie. Spożywanie herbaty w okresie menstruacji rekompensuje utratę żelaza. W kosmetyce wykorzystywany jest olej i olejek różany, które są składnikami wielu kremów, płynów do skóry i produktów do pielęgnacji włosów. Olej stosowany jest zewnętrznie na stany zapalne skóry, oparzenia i trudno gojące się rany. Obecnie róża dzika znajduje także zastosowanie w przemyśle spożywczym, głównie jako dodatek do ciast, deserów, marmolad, syropów, herbat, lodów itp.

W starożytności róża dzika była poświęcona Izydzie – bogini płodności. Zmarłych obdarowywano koroną z kwiatów róży, tzw. „święte róże abisyńskie”, a także ozdabiano różą wiszące ogrody Babilonu. W Grecji różę dziką utożsamiano z Afrodytą – boginią miłości. Wierzono, że róża i bogini powstały z tej samej piany morskiej. Rzymianie często podczas uczt zrzucali płatki róży z sufitów, tworząc „kwiatowy deszcz”. Róża stanowiła ozdobę, składnik nalewek, afrodyzjaków, a także lekarstwo. W starożytnym Rzymie obchodzono święto Rosalia, podczas którego używano róż do ceremonii na grobowcach. Wodą różaną napełniano publiczne łaźnie i fontanny cezarów, a w starożytnym Izraelu wykorzystywano ją do obmywania ścian Świątyni Jerozolimskiej. W średniowieczu powszechne było tworzenie ogrodów różanych, które stanowiły miejsce pochówku. W czasie II wojny światowej owoce dzikiej róży zostały rozpowszechnione w diecie, aby przeciwdziałać szkorbutowi.

Róża dzika (łac. Rosa canina) to roślina z rodziny różowatych (Rosaceae). Występuje powszechnie w umiarkowanej strefie półkuli północnej na obszarach niemalże całej Europy i Azji, a także na Bliskim Wschodzie oraz w Ameryce Północnej. Inne spotykane nazwy róży dzikiej to psia róża i szybszynka. Róża dzika to kolczasty krzew, który może osiągnąć wysokość 2 m. Posiada łukowato wygięte, zwisające gałązki, zaopatrzone w haczykowate, silne, odchylone do tyłu kolce. Liście są pięcio-, siedmio- bądź dziewięciodzielne. Różowe lub prawie białe kwiaty są duże i promieniste. Owoc o długości 1-2 cm powstaje przy udziale rozrośniętego dna kwiatowego i zawiera liczne białawe orzeszki (3-5 mm), które stanowią owoc właściwy.

Owoc róży dzikiej to surowiec witaminowy. Jest źródłem naturalnej witaminy C (0,5-2%), B1, B2, PP, A, E i K. Owoce dzikiej róży to bogactwo kwasów (istotny jest kwas elagowy o właściwościach przeciwnowotworowych) i składników polifenolowych (garbniki, flawonoidy, antocyjany). Wśród związków flawonoidowych wyróżnia się kwercetynę, izokwercytrynę, astragalinę, rutynę i glikozydy flawonoidowe. W grupie antocyjanów zidentyfikowano cyjanidyny-3-glukozyd, cyjanidyny-3,5-diglukozyd i peonidyny-3-glukozyd. Do karotenoidów zalicza się m.in. α-, β-, γ-karoteny, policislikopen A i B, likopen, rubiksantynę, taraksantynę, zeaksantynę, zantaksantynę i luteinę. Kwas linolowy, alfalinolenowy oraz kwasy triterpenowe hamują cyklooksygenazę-1 (COX-1) i cyklooksygenazę-2 (COX-2), z czego wynika działanie przeciwzapalne surowca. Innymi składnikami owoców róży dzikiej są cukry (18%), pektyny (4%), kwasy organiczne (do 2%), olejek eteryczny (0,03%), sole mineralne (wapń, krzem, żelazo, magnez, potas) oraz foliany. Najnowsze badania naukowe wskazują na obecność galaktolipidu o właściwościach przeciwzapalnych. Zawartość związków przeciwutleniających zapewnia aktywność antyproliferacyjną.

Składniki aktywne owocu skutecznie zmniejszają ból towarzyszący chorobie zwyrodnieniowej stawów i reumatoidalnemu zapaleniu stawów oraz wzmacniają mechanizmy obronne organizmu przed infekcjami. W kamicy nerkowej róża dzika pomaga zredukować poziom nadtlenków lipidów wątroby i nerek, ilość wapnia w nerkach i moczu, wielkość i ilość kamieni szczawianowych, a także zwiększa wydalanie cytrynianu. Zawartość beta-karotenu wspiera prawidłowe funkcjonowanie oczu. Wzmocnienie działania przeciwbiegunkowego wynika m.in. z zawartości flawonoidów i saponin, które mają zdolność hamowania acetylocholiny i histaminy. Surowiec zapobiega utracie masy kostnej, dzięki czemu zmniejsza ryzyko złamań kości. Z dostępnych badań wynika, że róża dzika (zwłaszcza aktywny trans-tylirozyd) może przyczynić się do zmniejszenia poziomu trójglicerydów w osoczu i wolnego kwasu tłuszczowego w wątrobie. Surowiec zapobiega tworzeniu się owrzodzeń żołądka i dwunastnicy oraz wykazuje działanie hepatoprotekcyjne. Z róży dzikiej pozyskuje się olej różany bogaty w witaminę C, karotenoidy, sterole, nienasycone kwasy tłuszczowe i sole mineralne. Olej wykorzystywany w kosmetyce poprawia elastyczność włosów, przyspiesza regenerację skóry i zapobiega jej starzeniu. Płatki kwiatów dostarczają olejek różany o właściwościach zbliżonych do oleju różanego. Olejek dodatkowo łagodzi ból głowy, działa uspokajająco i przeciwdepresyjnie.

W warunkach domowych można przygotować napar z 2-2,5 g zmiażdżonych owoców róży, które należy zalać 150 ml wrzącej wody i pozostawić na 10-15 minut, po czym przecedzić. Nie są znane ograniczenia w częstotliwości picia naparu. Najczęściej rekomenduje się spożywanie naparu 2-3 razy dziennie. Napar z płatków dzikiej róży może być wykorzystany do przemywania twarzy. Spożycie 3 owoców dzikiej róży zapewnia dobową dawkę witaminy C. Przyjmowanie dziennie 0,5 g suszonych owoców zmniejsza ból i sztywność stawów. W chorobie zwyrodnieniowej stawów rekomendowane dawki to 5-10 g/dzień proszku z dzikiej róży. Syrop można spożywać jako dodatek do herbaty lub po rozcieńczeniu z wodą. Zalecana dzienna porcja soku z owoców dzikiej róży to 50 ml. Należy przyjmować dwa razy dziennie po 25 ml soku, najlepiej 30 minut przed posiłkiem.

Róża dzika zwiększa przyswajalność żelaza.

Najczęstsze działania niepożądane obejmują: zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, zgaga, zaparcia, biegunka, skurcz żołądka), zmęczenie, ból głowy, zaburzenia snu i reakcje alergiczne. Rugosyna E obecna w owocach róży dzikiej może powodować zakrzepy krwi, dlatego surowiec nie jest polecany osobom po zawale serca, udarze mózgu, zatorze płucnym i w przypadku zakrzepicy żył głębokich.