Muszkatołowiec korzenny — gałka muszkatołowa

Wyciągi z muszkatołowca znalazły zastosowanie w łagodzeniu zaburzeń ze strony układu pokarmowego. Nasienie muszkatołowca może być stosowane pomocniczo w terapii przewlekłej biegunki, stanów spastycznych przewodu pokarmowego oraz w bólu brzucha.

Sproszkowane nasienie muszkatołowca (gałka muszkatołowa) jest silnie aromatyczną przyprawą, stanowiącą jeden ze składników indyjskiego curry. Gałka muszkatołowa jest również wykorzystywana przy produkcji wędlin, serów oraz w przemyśle piekarniczym. Jej aromat nadaje wyrobom niepowtarzalny smak i zapach.

Gałka muszkatołowa popularność w Europie zdobywała raczej stopniowo ze względu na ograniczone dostawy, którymi zajmowali się arabscy kupcy. Nic nie wskazuje na wykorzystanie nasion muszkatołowca przez starożytnych Greków lub Rzymian. Gałce muszkatołowej przypisywane są również właściwości magiczne i pobudzające. Przez wiele lat w Europie sproszkowane nasiona muszkatołowca stosowano jako afrodyzjak, a sama gałka miała mieć moc odstraszania pecha.

Muszkatołowiec korzenny (łac. Myristica fragrans, ang. Nutmeg) jest drzewem pochodzącym z rodziny Myristicaceae – muszkatołowcowatych. Muszkatołowiec w stanie dzikim występuje na terenie Wysp Banda. Obecnie ze względu na swoje walory użytkowe jest uprawiany na Wyspach Moluckich i na wyspie Grenada, należącej do archipelagu Wysp Zawietrznych. Muszkatołowiec, nazywany również muszkatem, trafił do Europy za sprawą arabskich kupców, którzy przez długi czas utrzymywali w tajemnicy pochodzenie przyprawy. W XV wieku, dzięki podróżom odkrywców takich jak Vasco da Gama, zlokalizowano położenie Wysp Korzennych, co pozwoliło na rozpoczęcie handlu tym surowcem bez udziału arabskich pośredników. Okres renesansu był raczej burzliwym momentem w historii muszkatołowca. Wyspy Korzenne ze względu na swój potencjał często zmieniały właściciela. Sytuacja uspokoiła się dopiero na początku XIX wieku, gdy Anglicy wykorzystali siewki muszkatołowca, pochodzące z Wysp Korzennych, do uprawy rośliny na Wyspach Karaibskich.

Wygląd muszkatołowca dla przeciętnego mieszkańca Europy może nieco przypominać wygląd drzewa pomarańczowego. Muszkatołowiec osiąga jednak znacznie większe rozmiary – wysokość drzewa to nawet 14 metrów. Ułożone skrętolegle błyszczące liście są całobrzegie i lekko eliptyczne. Żółtobiałe kwiaty, które mogą przypominać nieco kwiaty konwalii majowej, są zebrane w kątach liści. Owocem muszkatołowca jest owalna torebka, która zawiera pojedyncze nasienie.

Surowcem zielarskim jest nasienie muszkatołowca – Semen Myristicae. Nasiona po zebraniu są poddawane kilkutygodniowemu suszeniu. Gotowy surowiec jest pozbawiony łupiny nasiennej i podlega jeszcze kilku procesom zapobiegającym rozwojowi bakterii i grzybów. Pewne znaczenie w przemyśle spożywczym ma również czerwonożółta osnówka muszkatołowca nazywana kwiatem muszkatołowca.

Wyciągi z nasion muszkatołowca korzennego zawierają znaczne ilości białka, skrobi oraz tłuszczów. Główną frakcją czynną surowca jest jednak olejek eteryczny, w skład którego wchodzą monoterpeny, takie jak α-pinen i β-pinen oraz sabinen. Ponadto w składzie olejku zidentyfikowano również safrol oraz mirystycynę, które odpowiadają za halucynogenne działanie gałki muszkatołowej.

Gałka muszkatołowa charakteryzuje się działaniem spazmolitycznym. Co więcej, niektóre badania wskazują na przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości wyciągów z nasion muszkatołowca. Wyciągi i napary z gałki muszkatołowej poprawiają wydzielanie soków trawiennych i działają wiatropędnie oraz przeciwzapalnie.

Olejek wcierany w skórę działa rozgrzewająco, przeciwreumatycznie i odkażająco.

Nadużywanie gałki muszkatołowej może doprowadzić do wystąpienia działania euforyzującego i halucynogennego. Mirystycyna i safrol obecne w wyciągach z nasion mogą spowodować pojawienie się pobudzenia i wrażenia oderwania od rzeczywistości. Niektóre badania wskazują na hepatotoksyczne właściwości gałki muszkatołowej. Przy długotrwałym nadużywaniu sproszkowanych nasion występowały przypadki uszkodzenia wątroby.

Z gałki muszkatołowej można przygotować napar, który w przeszłości był chętnie stosowany podczas zaburzeń ze strony układu pokarmowego oraz lekkich przeziębień.

W celu przygotowania naparu niewielką ilość sproszkowanych nasion muszkatołowca należy zalać gorącą wodą i naparzać pod przykryciem około 15 minut. Napar można stosować w przypadku zaburzeń ze strony układu pokarmowego kilka razy dziennie w małych ilościach.

W ziołolecznictwie pewne znaczenie ma również olejek eteryczny z nasion lub osnówki muszkatołowca. Olejek eteryczny ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i może hamować rozwój stanów zapalnych.

Sproszkowane nasiona muszkatołowca korzennego mogą spowodować wystąpienie alergii u osób je spożywających.

Przyjęcie dużej jednorazowej ilości gałki muszkatołowej może spowodować wystąpienie efektów halucynogennych podobnych do działania niektórych narkotyków. Narkotyczne działanie wyciągów z muszkatołowca korzennego występuje kilka godzin po spożyciu sproszkowanych nasion i może utrzymywać się nawet do kilkunastu godzin. Długotrwałe stosowanie gałki muszkatołowej zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów i uszkodzenia wątroby.