Kozieradka — roślinny kosmetyk do włosów

Kozieradka pospolita we współczesnej medycynie pełni rolę głównie pomocniczą. Nasiona kozieradki są wykorzystywane jako środki poprawiające trawienie. Ze względu na wysoką zawartość substancji śluzowych kozieradka była niekiedy stosowana jako przeciwzapalny środek do stosowania zewnętrznego w przypadku występowania ropnych zapaleń skóry oraz czyraków. Wyciągi z kozieradki mogą być stosowane jako suplementy diety regulujące stężenie cholesterolu oraz glukozy we krwi.

Nasiona kozieradki można wykorzystać również jako wcierkę do włosów. Wcierka z kozieradki poprawia wygląd włosów oraz zmniejsza ich codzienne przetłuszczanie. Wyciągi z nasion możemy odszukać w składzie wielu popularnych kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji włosów.

Kozieradka może zwiększać produkcję mleka u kobiet karmiących, co pozwala na osiągnięcie efektu podobnego do działania słodu jęczmiennego.

Wyciągi z nasion kozieradki były znane już od czasów starożytnych. Olej i nasiona kozieradki były wykorzystywane w Egipcie, głównie jako środki kosmetyczne oraz preparaty poprawiające trawienie, a o sposobie jej przygotowania wspominają papirusy z 1500 r. p.n.e. W Grecji oraz w Rzymie kozieradka była stosowana jako dodatek do paszy dla zwierząt, skąd zapewne jej inna nazwa – greckie siano. Kozieradka pospolita jest znaną i cenioną przyprawą. Nasiona rośliny mogą występować w składzie popularnej mieszanki nazywanej curry.

Kozieradka pospolita (łac. Trigonella foenum graceum, ang. Fenugreek) jest niewielką rośliną jednoroczną, która należy do rodziny bobowatych – Fabaceae. Kozieradka jest znana ludzkości od czasów starożytnych i pochodzi z południowej Azji. Obecnie jest uprawiana praktycznie na całym świecie, jednak jej największymi producentami są Chiny, Indie, Grecja oraz kraje Bliskiego Wschodu. Kozieradkę pospolitą nazywano również greckim sianem.

Roślina nie osiąga znacznych rozmiarów, zwykle jej wysokość wynosi około 60 cm. Na lekko wzniesionej łodydze znajdują się trójlistkowe liście. W kątach liści można dostrzec drobne żółtobiałe kwiaty. Owocem kozieradki pospolitej jest sierpowaty, brunatny strąk, która zawiera zwykle około 15 nasion. Żółtobrunatne,trójkątne nasiona mają w centrum charakterystyczną bruzdę.

Surowcem farmaceutycznym jest nasienie kozieradki – Trigonellae semen.

Nasiona kozieradki pospolitej są surowcem śluzowym. Wyciągi z nasion zawierają mieszaninę galaktomannanów, które pod wpływem enzymów trawiennych ulegają przekształceniu do galaktozy oraz mannozy. Do innych substancji czynnych występujących w surowcach zaliczamy flawonoidy, takie jak kwercetyna, luteolina, apigenina oraz witeksyna. W składzie nasion występują również saponiny oraz alkaloid – trygonelina. Ponadto kozieradka jest dobrym źródłem białka. Wyciągi z rośliny zawierają aminokwasy, w tym 4-hydroksyizoleucynę, która ma znaczenie dla jednego z kierunków działania surowca. Olej z nasion kozieradki jest bogaty w witaminy z grupy B, witaminę C, niacynę oraz kwas foliowy.

Działanie lecznicze nasion kozieradki jest związane z obecnością śluzu, który może powlekać błonę śluzową układu pokarmowego, chroniąc ją przed uszkodzeniem. Obecność galaktomannanów sprawia, że wyciągi z surowca mogą rozrzedzać zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę i ułatwiać jej odkrztuszanie.
Ponadto dzięki obecności 4-hydroksyizoleucyny surowiec może zwiększać wrażliwość komórek na działanie insuliny, a nawet stymulować jej uwalnianie z wysp trzustkowych, co pozwala na regulację gospodarki węglowodanowej organizmu. Wyciągi z kozieradki mogą zmniejszać stężenie cholesterolu w osoczu, ograniczając tym samym ryzyko miażdżycy.

Ze względu na dużą zawartość białka oraz substancji odżywczych nasiona kozieradki mogą być traktowane jako nutraceutyk – preparat wspomagający odżywianie u osób z problemami pokarmowymi, pacjentów wychudzonych lub niedożywionych.

Maceraty i wyciągi z nasion stosowane zewnętrznie działają przeciwzapalnie oraz nawilżająco, łagodząc stany zapalne skóry. Nasiona rośliny wykazują również umiarkowane działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze.

Z nasion kozieradki można przygotować napar lub odwar. Niewielką ilość nasion należy zalać wrzącą wodą i naparzać przez kilkanaście minut. Następnie po upływie 15 minut napar należy przecedzić. Tak przygotowany roztwór można pić kilka razy dziennie podczas zaburzeń łaknienia. W przypadku przygotowania odwaru konieczne jest zalanie wysuszonego surowca 200 ml letniej wody i zagotowanie roztworu. Roztwór należy gotować przez kilka minut, a następnie przecedzić.

Odwar, napar, a także same nasiona po zalaniu odpowiednią ilością wody mogą posłużyć do wykonania kompresów lub okładów wykorzystywanych w łagodzeniu stanów zapalnych skóry. Okłady z kozieradki należy zmieniać dwa lub trzy razy dziennie.

Niektóre leki oraz suplementy obecne na rynku zawierają w swoim składzie wyciąg z nasion kozieradki. Podczas kuracji tymi preparatami należy przestrzegać zaleceń producenta.

Napar z kozieradki można stosować również jako wcierkę do włosów. Świeży napar można nakładać na włosy i pozostawić na kilka godzin, po czym intensywnie spłukać. Efekty stosowania tego rodzaju kuracji są jednak widoczne dopiero po około miesiącu.

Kozieradka pospolita jest bezpieczna podczas racjonalnego stosowania, jednak należy zachować ostrożność w przypadku jednoczesnego przyjmowania leków o działaniu hipoglikemizującym. Kozieradka może spowodować niewielki spadek stężenia glukozy w osoczu, co w skrajnych przypadkach w połączeniu z lekami przeciwcukrzycowymi może doprowadzić do hipoglikemii. Zalecane jest również zachowanie ostrożności podczas jednoczesnego stosowania kozieradki z lekami przeciwzakrzepowymi oraz przeciwdepresyjnymi z grupy SSRI.

Nasiona kozieradki – stosowane zgodnie z zaleceniami – są stosunkowo bezpiecznym surowcem roślinnym. Występowanie działań niepożądanych podczas ich stosowania było odnotowywane rzadko i zwykle obejmowało przemijający ból brzucha lub głowy, a także niestrawność, wzdęcia oraz zmianę zabarwienia lub zapachu moczu.

Należy jednak pamiętać, że wyciągi z kozieradki, jak niemal każdy surowiec roślinny, mogą spowodować wystąpienie uczulenia lub nawet reakcji anafilaktycznej u osób z alergią (szczególnie na rośliny strączkowe i orzechy).

Stosowanie nasion kozieradki w ciąży nie jest zalecane.