Kocanka piaskowa — złoty kwiat na wątrobę

Kocanka piaskowa (łac. Helichrysum arenarium, ang. Everlasting) jest niewielką byliną występującą powszechnie w całej Europie. W Polsce kocanka piaskowa występuje głównie na suchych łąkach, w zaroślach lasów sosnowych oraz na wydmach i piaskach. Poza naszym krajem bylina rośnie pospolicie na centralnych terenach Rosji, w Holandii oraz krajach bałkańskich.

Kocanka piaskowa osiąga zwykle wysokość około 40 cm. Roślina wyrasta ze zdrewniałego kłącza. Kocanka wykształciła dwa rodzaje pędów. Pędy zakończone kwiatostanami są dłuższe i raczej prostsze od pędów płonnych. Liście występujące u nasady łodygi mają kształt łopatkowaty, a te zlokalizowane wyżej są równowąsko-lancetowate. Ułożone skrętolegle liście oraz cała łodyga są pokryte wełniastymi włoskami okrywającymi. Złociste lub żółtopomarańczowe kwiaty są zebrane w baldachokształtne wiechy. Owocem kocanki jest niełupka.

Surowcem farmaceutycznym jest kwiatostan kocanek – Inflorescentia Helichrysi – który zawiera nie mniej niż 0,5% flawonoidów w przeliczeniu na kwercetynę.

Wyciągi z kwiatów kocanki piaskowej są współcześnie wykorzystywane w leczeniu pomocniczym stanów spastycznych dróg żółciowych. Preparaty zawierające kwiaty kocanki piaskowej zwiększają sekrecję żółci, dzięki czemu znalazły zastosowanie w leczeniu zaburzeń wydzielniczych wątroby oraz upośledzenia funkcji pęcherzyka żółciowego.

Łacińska nazwa kocanki jest związana z kolorem kwiatów tej rośliny. Nazwa Helichrysum powstała z połączenia greckiego słowa oznaczającego słońce – helios – oraz słowa oznaczającego złoto – chrysum. Rosyjskie legendy wspominają, że człowiek, który odnajdzie kocankę z niebieskim kolorem kwiatów, osiągnie nieśmiertelność.

Lecznicze właściwości kocanek były doskonale znane w starożytności. Rzymianie i Grecy wykorzystywali kwiaty kocanki w terapii schorzeń wątroby oraz dróg żółciowych. Roślina była również stosowana w schorzeniach reumatycznych, a także w leczeniu żółtaczki, dny moczanowej oraz obrzęków.

Wyciągi z kwiatostanów kocanki piaskowej są bogate we flawonoidy, do których możemy zaliczyć glikozydy kwercetyny, naryngeniny, kemferolu oraz luteoliny i apigeniny. Kwiat kocanki zawiera również substancje nazywane chalkonami, które dopiero po przekształceniu cząsteczki tworzą flawonoidy. W składzie wyciągu zidentyfikowano grupę kwasów fenolowych, wśród których występował przede wszystkim kwas kawowy oraz kwas p-kumarowy. Ponadto surowiec zawiera również niewielkie ilości olejku eterycznego. W mniejszym stopniu kwiatostan kocanek zawiera garbniki, fitosterole oraz kumaryny, do których możemy zaliczyć eskuletynę oraz umbeliferon.

Wyciągi z kwiatostanów kocanek działają rozkurczająco w obrębie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych oraz samego pęcherzyka żółciowego. Płyny i napary z kocanek pobudzają również czynności wydzielnicze wątroby i zwiększają ilość produkowanej żółci. Poza tym kocanka wykazuje niewielkie właściwości moczopędne, związane prawdopodobnie z obecnością flawonoidów. Wyciągi z kocanki obecne w preparatach do stosowania zewnętrznego poprawiają stan skóry oraz zapobiegają pękaniu naczynek.

Kwiatostan kocanek może być stosowany w postaci odwaru. W celu przygotowania odwaru należy zalać niewielką ilość surowca 200 ml wody i po doprowadzeniu do wrzenia gotować przez 5 minut. Odwar po wcześniejszym przecedzeniu można pić 2-3 razy dziennie.

Kwiatostan kocanek wchodzi w skład doustnych preparatów złożonych, które należy stosować trzy razy dziennie. Wyciągi z kocanki znajdują się także w składzie różnych kosmetyków obecnych na rynku. Zależnie od preparatu należy stosować je od jednego do kilku razy dziennie.

W przeszłości bardziej popularne były nalewki oraz oleje, których głównym składnikiem były kwiaty kocanki piaskowej. Olej z kocanek stosowano na powierzchnię skóry kilka razy dziennie. Nalewkę po wcześniejszym rozcieńczeniu stosowano raz dziennie, zwykle w celu poprawienia trawienia.

Wyciągi z kwiatów kocanki piaskowej, ze względu na przynależność do rodziny Asteraceae, mogą spowodować wystąpienie uczuleń objawiających się problemami skórnymi. Preparaty zawierające kwiatostany kocanek nie mają wielu działań niepożądanych, jednak w przypadku wystąpienia jakichkolwiek dolegliwości podczas ich stosowania należy zachować ostrożność i skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą.

Preparaty zawierające wyciągi z kwiatostanów kocanki piaskowej nie powinny być stosowane w przypadku występowania u pacjenta niedrożności dróg żółciowych lub kamicy żółciowej.