Jasnota biała — głucha pokrzywa

Jasnota biała (Lamium album) jest byliną, która pospolicie zasiedla Europę oraz Azję. W medycynie ludowej znana jest również pod nazwą głucha pokrzywa lub martwa pokrzywa, gdyż wizualnie przypomina powszechnie znaną roślinę, jednak jej liście nie mają parzących włosków. Jasnota preferuje klimat umiarkowany, żyzne, nieprzesuszone gleby oraz odpowiednio nasłonecznione stanowiska. W sprzyjających warunkach tworzy gęste skupiska, w szczególności w słonecznych lasach i łąkach, przydrożnych rowach, w pobliżu zabudowań miejskich oraz zaroślach.

Jasnota charakteryzuje się rozgałęzionymi kłączami oraz licznymi odłogami, które umożliwiają roślinie rozmnażanie wegetatywne. Wzniesiona prosta łodyga osiąga wysokość do 60 cm. Pokryta jest sercowatymi liśćmi o naprzemiennym ułożeniu. Kłosokształtny kwiatostan jasnoty składa się z 8-10 nibyokółków. Czas kwitnienia przypada na okres od kwietnia do listopada. Roślina wykształca białe, jadalne kwiaty o dzwonkowatych kielichach. Owoc jasnoty stanowi niewielka rozłupka. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty jasnoty białej. Kwiatostany należy zebrać podczas słonecznej pogody, po obeschnięciu rosy. Następnie należy poddać je suszeniu w temperaturze 40^₀C.

Preparaty zawierające wyciąg z jasnoty białej wskazane są w przypadku bolesnych oraz bardzo obfitych krwawień miesiączkowych. Zalecane są także u pacjentek z upławami oraz stanami zapalnymi narządów rodnych. Jasnota biała może być również stosowana w przypadku zaburzeń trawienia, infekcji dróg oddechowych, hemoroidów, infekcji układu moczowego. Preparaty z jasnotą wspomagają walkę z bezsennością oraz wzmożonym napięciem nerwowym. W zastosowaniu zewnętrznym jasnota wspomaga leczenie trądziku oraz przyspiesza gojenie się ran. Pomaga również redukować opuchliznę wokół oczu. W kosmetologii roślina wykorzystywana jest w produktach pielęgnujących włosy oraz zapobiegających ich wypadaniu.

Medycyna ludowa wykorzystywała jasnotę białą do leczenia bólu zębów, krwioplucia oraz zaburzeń przemiany materii. Artysta Wit Stwosz umieścił wizerunek rośliny w jednej ze scen krakowskiego ołtarza. W kulinariach jasnota biała wykorzystywana jest do przygotowania zup oraz zielenin, a także stosowana zamiennie ze szpinakiem lub jarmużem.

Lecznicze właściwości jasnoty białej wynikają z zawartych w niej substancji aktywnych. Należą do nich: garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, substancje śluzowe, saponiny, związki irydowe, cholina, kwasy wielofenolowe.

Jasnota biała charakteryzuje się właściwościami przeciwbólowymi oraz przeciwzapalnymi. Łagodzi obfite krwawienie miesiączkowe oraz upławy. Działa oczyszczająco, poprawia trawienie oraz przemianę materii. Ułatwia wykrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych oraz działa moczopędnie. W zastosowaniu zewnętrznym roślina działa ściągająco, przeciwtrądzikowo, hamuje wypadanie włosów oraz przyspiesza gojenie się ran. Ponadto redukuje opuchliznę na twarzy i cienie pod oczami.

Stosowanie jasnoty białej w przypadku stanów zapalnych dróg oddechowych, problemów z trawieniem oraz obfitych i bolesnych miesiączek zalecane jest w postaci naparu. 1 łyżkę suszu (1 g) należy zalać szklanką (250 ml) wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 5 minut. Następnie napar należy odcedzić i spożywać 2 razy dziennie po 1 szklance. Przy infekcjach dróg rodnych jasnota może być również stosowana jako dodatek do kąpieli, a także w formie irygacji i nasiadówek. W zastosowaniu zewnętrznym okłady z jasnoty mogą być stosowane w przypadku trudno gojących się ran, trądziku oraz opuchlizny twarzy. Płukanki z rośliną wskazane są w pielęgnacji włosów oraz w przypadku ich wypadania. Substancja nie powinna być stosowana przez kobiety w ciąży oraz w czasie laktacji.