Glistnik jaskółcze ziele — ziele nie tylko na kurzajki

Glistnik jaskółcze ziele znalazł zastosowanie jako lek ograniczający problemy trawienne oraz zaburzenia w produkcji i przepływie żółci. Wyciągi z glistnika są wykorzystywane pomocniczo w leczeniu kamicy żółciowej oraz podczas stanu zapalnego pęcherzyka żółciowego.

Obecnie badane są właściwości przeciwnowotworowe wyciągów z glistnika. Alkaloidy izochinolinowe występujące w surowcu wykazują działanie antymitotyczne.

W lecznictwie ludowym od wieków stosowano sok mleczny z ziela glistnika w celu zwalczania brodawek i kurzajek występujących na powierzchni skóry. Sok mleczny zawierający alkaloidy ogranicza podziały komórkowe wewnątrz zmian na skórze i hamuje replikację wirusa odpowiedzialnego za ich powstawanie.

Chelidonium pochodzi od słowa chelidon, co po grecku oznacza jaskółkę. Nazwa ta została prawdopodobnie nadana przez Dioskurydesa i wynika ze zbieżności między kwitnieniem i zamieraniem glistnika a przylotami i odlotami ptaków.

W starożytnym Rzymie z zioła glistnika wytwarzano maść do oczu, a w średniowieczu leczono za jego pomocą rozmaite schorzenia wątroby oraz żółtaczkę. Glistnik miał w Polsce różną nazwę zależnie od regionu, na Śląsku był nazywany cyndalią, z kolei na Mazowszu żółtnikiem. Do najstarszych określeń glistnika należy między innymi złotokwiat.

Glistnik jaskółcze ziele (łac. Chelidonium majus, ang. Greater Celandine) jest byliną występującą pospolicie na terenie Europy oraz środkowej Azji. Na tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych roślina dostała się prawdopodobnie z podróżami pierwszych kolonizatorów. W Polsce rośnie praktycznie wszędzie oprócz pasm górskich. Preferuje miejsca zacienione w zaroślach, ogrodach i rumowiskach. W XVI-wiecznej Europie był wykorzystywany w leczeniu schorzeń wątroby oraz żółtaczki, a trzysta lat później zidentyfikowano pierwsze alkaloidy występujące w wyciągach z ziela – chelidoninę i chelerytrynę.

Charakterystyczną cechą glistnika jest pomarańczowy sok mleczny wypływający z przełamanych łodyg. Łodygi są raczej cienkie i widlasto rozgałęzione, osiągają wysokość do 50 cm. Ciemnozielone liście glistnika są pierzastosieczne, a żółte kwiaty są zebrane w baldachogrona. Wrzecionowaty korzeń rośliny silnie się rozgałęzia. Owoc stanowi niewielka torebka.

Surowcem glistnika jest ziele zawierające nie mniej niż 0,6 % alkaloidów izochinolinowych w przeliczeniu na chelidoninę. Ziele glistnika należy zbierać na początku procesu kwitnienia rośliny od maja do września.

Główną grupą związków czynnych glistnika są alkaloidy izochinolinowe, do których zaliczamy: chelidoninę, chelerytrynę, sangwinarynę, izonorchelidoninę, protopinę, sangwinarynę, allokryptopinę, koptyzynę, berberynę oraz magnoflorynę i stylopinę. Ponadto w surowcu zidentyfikowano również kwas jabłkowy oraz chelidonowy, a także estry kwasu kawowego. Ziele glistnika zawiera też śladowe ilości olejku eterycznego, karotenoidów oraz garbników.

Za główny kierunek działania ziela glistnika odpowiada chelidonina. Wykazuje ona działanie spazmolityczne na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, a także w mniejszym stopniu oskrzeli. Ponadto działa również żółciopędnie oraz uspokajająco. Surowiec dzięki obecności sangwinaryny oraz chelerytryny działa przeciwdrobnoustrojowo, hamując rozwój grzybów, bakterii oraz wirusów.

Niektóre badania wskazują na cytotoksyczne właściwości chelerytryny, sangwinaryny oraz chelidoniny, jednak ewentualne działanie przeciwnowotworowe wymaga podjęcia dokładniejszych badań, a samo wykorzystanie glistnika podczas schorzeń nowotworowych jest odradzane przez onkologów.

Ziele glistnika jest stosowane w postaci odwaru lub naparu. W celu przygotowania odwaru zaleca się zalanie około 5 gramów ziela glistnika letnią wodą, a następnie dalsze ogrzewanie roztworu przez pół godziny. Lekko ostudzony odwar należy przecedzić przez gazę. Z kolei przygotowanie naparu wymaga zalania surowca wrzącą wodą i pozostawienie go pod przykryciem na 10 minut.

Wyciągi z glistnika są również wykorzystywane w homeopatii. Granulki z glistnika znalazły zastosowanie w leczeniu napięciowych bóli głowy, nudności oraz suchego kaszlu.

Medycyna ludowa wspomina również o przykładaniu świeżo przerwanego ziela do brodawek i kurzajek. Sok mleczny może redukować powstające zmiany i przyspieszać ich znikanie.

Preparaty z glistnika mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami. Długotrwałe stosowanie preparatów lub wyciągów z ziela glistnika może zwiększać aktywność enzymów wątrobowych i powodować zmiany w metabolizmie niektórych substancji leczniczych przyjmowanych jednocześnie.

Podczas stosowania wyciągów z glistnika istnieje ryzyko pojawienia się łagodnych zaburzeń ze strony układu pokarmowego – głównie nudności i biegunek.

Zbyt długie stosowanie lub przyjęcie wysokiej dawki wyciągów z glistnika może spowodować zawroty głowy, przyspieszenie akcji serca, ból brzucha oraz problemy z trzymaniem moczu. Ciężkie przedawkowanie może doprowadzić nawet do zaburzeń świadomości lub śpiączki.

Należy pamiętać, że wyciągów z ziela glistnika nie powinny stosować:

• kobiety w ciąży;
• osoby z niedrożnością dróg żółciowych lub czynną chorobą wrzodową;
• kobiety karmiące piersią;
• pacjenci chorujący na jaskrę lub zaćmę.