Cykoria podróżnik — przydrożne ziele lecznicze

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus) z rodziny astrowatych (Asteraceae) nazywana jest również podróżnikiem pospolitym, podróżnikiem błękitnym, cykorią dziką oraz cykorią polną. Występuje pospolicie na obszarach przydrożnych, miedzach, pastwiskach, podłożach kamienistych oraz piaszczystych. Można ją spotkać w całej Europie, Azji, a także północnej Afryce. Została również rozprzestrzeniona w obu Amerykach oraz Nowej Zelandii.

Cykoria jest byliną (rośliną wieloletnią) dorastającą do wysokości 1 metra. Charakteryzuje się długim, mięsistym, palowym korzeniem oraz sztywną, słabo ulistnioną łodygą. Błękitne kwiaty formują duże kwiatowe koszyczki (3-4 cm) na wierzchołku łodygi oraz w kątach górnych liści. Liście dolne mają sercowatą podstawę i tworzą rozetę dookoła łodygi. Liście górne są natomiast drobniejsze i o lancetowatym kształcie. Czas kwitnienia cykorii podróżnik przypada na okres od czerwca do września. Roślina wykształca owoc w postaci niełupki. W korzeniu rośliny, a także częściowo w łodydze, znajduje się mleczny sok. Surowcem wykorzystywanym w medycynie jest korzeń, kwiat oraz całe ziele cykorii. Jako ziele zbierane są wierzchołki pędów cykorii na początku okresu kwitnienia. Nie należy zbierać grubych i zdrewniałych łodyg. Korzenie natomiast wykopywane są wczesną wiosną lub w czasie jesieni. Ziele cykorii po wysuszeniu powinno zachować naturalną barwę – kwiaty niebieską, a łodyga i liście zieloną. Korzeń cykorii po wysuszeniu powinien być łamliwy i twardy, na zewnątrz brunatny, a po przełamaniu jasny.

Cykoria podróżnik wykorzystywana jest w leczeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego – problemów z apetytem, zaburzeń trawienia oraz perystaltyki, a także zaparć. Ponadto zalecana jest przy problemach z poziomem trójglicerydów we krwi, w tym cholesterolu. Cykoria działa również korzystnie na pracę wątroby oraz produkcję i wydzielanie żółci. Stosowanie cykorii zalecane jest u osób z cukrzycą oraz będących na diecie. Wskazana jest również w problemach z oddawaniem moczu oraz zaburzeniach naturalnej flory dróg moczowych. Cykoria jest źródłem inuliny – polisacharydu, który ubogaca florę bakteryjną jelit. Inulinę można znaleźć w żywności o niskiej kaloryczności czy w naturalnych probiotykach. Cykoria w zastosowaniu zewnętrznym zalecana jest w pielęgnacji skóry trądzikowej oraz dojrzałej. Roślina wykorzystywana jest również w preparatach wzmacniających włosy oraz zapobiegających ich wypadaniu.

Nieskomplikowane wymagania co do uprawy oraz powszechne występowanie doprowadziły do rozpowszechnienia cykorii i wykorzystania jej leczniczych właściwości, które opisano już w XVI wieku. Średniowieczne dzieła o tematyce medycznej zalecały leczenie objawów żółtaczki odwarem z ziela cykorii, a bólu głowy okładami ze świeżych liści przykładanych do czoła. Cykoria nazywana była „wyśmienitym lekarstwem, które czyści, otwiera i wzmacnia”. Roślina wykorzystywana była również w licznych przepisach kulinarnych – świeże liście i korzenie zalecane były jako dodatek do sałatek, sosów oraz zup. Wysuszone i zmielone części cykorii stosowano jako substytut kawy.

Cykoria podróżnik zawiera szereg substancji nadających jej leczniczych właściwości. Mleczny sok pochodzący z korzeni rośliny zawiera fitosterole, glikozydy, garbniki, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, cukry (w tym inulinę). W liściach cykorii znajdują się flawonoidy, kumaryna, witaminy, a w kwiatach antocyjany.

Cykoria charakteryzuje się korzystnym wpływem na układ pokarmowy – poprawia trawienie, zwiększa przyswajanie i wchłanianie substancji odżywczych, działa żółciopędnie, zwiększa apetyt. Cukier zawarty w cykorii – inulina – wykazuje działanie probiotyczne, ubogacając florę bakteryjną jelit. Produkty z cykorią regulują oraz ułatwiają wypróżnienia. Ponadto cykoria wspomaga pracę układu moczowego i działa słabo moczopędnie. Cykoria działa również hipoglikemicznie oraz obniża cholesterol. Charakteryzuje się także działaniem przeciwbakteryjnym. Zawarta w cykorii eskulina wzmacnia naczynia włosowate oraz zmniejsza ich przepuszczalność.

W zastosowaniu zewnętrznym cykoria działa pielęgnacyjnie, antyoksydacyjnie, reguluje wydzielanie sebum oraz zapobiega wypadaniu włosów.

Cykoria podróżnik przyjmowana w celach żółciopędnych oraz zwalczania problemów trawiennych powinna być stosowana w postaci naparu z ziela i korzeni. 2 łyżki suszu roślinnego należy zalać 2 szklankami wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Następnie napar należy przecedzić i spożywać 3-4 razy dziennie w ilości pół szklanki przed posiłkiem. Możliwe jest również przygotowanie odwaru ze świeżego korzenia cykorii – 1 łyżkę drobno pokrojonych korzeni należy zalać 1 szklanką letniej wody. Przygotowaną miksturę należy doprowadzić do wrzenia i gotować pod przykryciem przez 5 minut. Odwar przecedzić i spożywać 1/3 szklanki 3 razy dziennie.

Cykorię w dolegliwościach układu pokarmowego oraz w celu poprawy apetytu można także przyjmować w postaci herbatek ziołowych, syropu oraz płynu doustnego. Produkty mogą być stosowane również przez dzieci. Nie należy jednak przyjmować nadmiernych ilości preparatów z cykorią, gdyż mogą działać przeczyszczająco i podrażniać przewód pokarmowy. Cykoria wykorzystywana w preparatach wspomagających funkcjonowanie wątroby oraz obniżających poziom trójglicerydów we krwi może być stosowana w postaci tabletek. Podczas przyjmowania substancji z cykorią w celach oczyszczających oraz zmniejszających masę ciała nie wolno zapominać o zbilansowanej diecie oraz aktywności fizycznej. Probiotyczne właściwości cykorii wykorzystywane są w postaci proszku, który należy dokładnie rozpuścić w szklance wody. Tak przygotowaną miksturę należy spożywać raz dziennie podczas posiłku. Cykoria w podaniu zewnętrznym może być stosowana w postaci kremów pielęgnujących, a także preparatów do włosów zapobiegających ich wypadaniu.

Nie odnotowano przypadków interakcji przyjmowania cykorii podróżnik wraz z innymi ziołami oraz lekami.

Przyjmowanie preparatów z cykorią może podrażniać układ pokarmowy. Nie odnotowano przypadków przedawkowania substancji.