Piperachina, Piperaquinum - Zastosowanie, działanie, opis

Piperachina jest stosowana w leczeniu niepowikłanej malarii, którą wywołuje Plasmodium falciparum.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp.
Piperachinę stosuje się doustnie z zachowaniem 3-godzinnej przerwy od spożywania posiłków po przyjęciu dawki leku. Brak danych na temat bezpieczeństwa i skuteczności stosowania leku u dzieci poniżej 6 miesiąca życia i o masie ciała poniżej 5 kg.
Dawki zwykle stosowane (dobowe) w zależności od masy ciała wynoszą od 80 mg (u najmłodszych pacjentów) do 1280 mg (u pacjentów o masie ciała powyżej 75 kg). Wystąpienie wymiotów w ciągu 30 minut od podania dawki wskazuje na konieczność ponownego podania całej dawki. Jeżeli wymioty wystąpiły w ciągu 30-60 minut od podania należy ponownie podać połowę dawki.
Pominiętą dawkę leku należy przyjąć najszybciej jak to możliwe i dalej kontynuować przyjmowanie zgodnie ze schematem.
Cykl terapii piperachiną trwa zwykle 3 dni. W ciągu roku nie należy przyjmować więcej niż dwóch cykli, z zachowaniem 2-miesięcznej przerwy pomiędzy cyklami.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na piperachinę, ciężka arytmia, wrodzone lub nabyte wydłużenie odstępu QT, zaburzenia gospodarki elektrolitowej (zwłaszcza niedobór potasu, wapnia i magnezu), stwierdzone zaburzenia rytmu serca oraz występowanie chorób serca, które mogą prowadzić do arytmii.

Terapia piperachiną w porównaniu do terapii innymi lekami przeciwmalarycznymi powoduje większe ryzyko wydłużenia odstępu QT. W trakcie leczenia należy wykonywać badania EKG, zwłaszcza na początku terapii, przed podaniem ostatniej z trzech dawek dobowych i w ciągu 4-6 h po podaniu ostatniej dawki. Osiągnięcie wartości QTcF >500 milisekund wskazuje na konieczność zaprzestania podawania leku i włączenia alternatywnej metody leczenia przeciwmalarycznego. Bardziej narażone na to działanie są kobiety i osoby w wieku podeszłym.
Należy zwrócić uwagę na objawy sugerujące niedokrwistość hemolityczną, takie jak bladość skóry, splątanie, duszności, uczucie zmęczenia, żółtaczka, ciemne zabarwienie moczu, zawroty głowy. Grupą szczególnie narażoną są dzieci w wieku poniżej 5 lat i osoby, którym podawano wcześniej artesunat w postaci dożylnej.
Wystąpienie wymiotów może doprowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej. Należy zachować szczególną ostrożność u dzieci.
Istnieje prawdopodobieństwo, że u osób z zaburzeniami czynności wątroby i nerek osiągane stężenia piperachiny w osoczu mogą być wyższe. Konieczne jest monitorowanie elektrograficzne i wykonywanie pomiarów stężenia potasu we krwi.

Piperachiny nie należy łączyć z lekami wydłużającymi odstęp QT (np. amiodaron, prokainamid, chinidyna, erytromycyna, mokdyfloksacyna, mizolastyna, domperydon, metadon). Należy uwzględnić również niedawno stosowane leki wydłużających odstęp QT ze względu na ich okres półtrwania i możliwość obecności w krwioobiegu w momencie rozpoczynania terapii piperachiną (np. chlorochina, halofantryna, meflochina).

Przyjęcie piperachiny z posiłkiem wysokotłuszczowym zwiększa ekspozycję na lek i może prowadzić do groźnego wydłużenia odcinka QT.

Ziele dziurawca (Hypericum perforatum) może obniżać stężenie piperachiny w osoczu i zmniejszać skuteczność działania przeciwmalarycznego.

Nie wykazano działania teratogennego piperachiny, jednak na rynku piperachina dostępna jest tylko w preparacie złożonym z pochodną artemizyniny, która ma udowodnione działanie teratogenne. Stosowanie piperachiny w połączeniu z pochodną artemizyniny jest przeciwwskazane w pierwszym trymestrze ciąży, natomiast w drugim i trzecim trymestrze dopuszcza się stosowanie takiego połączenia, jeśli jest to dla kobiety najkorzystniejsza metoda leczenia. W badaniu wśród zwierząt stwierdzono szkodliwy wpływ piperachiny na przebieg ciąży (ryzyko powikłań). Piperachina prawdopodobnie nie ma wpływu na rozwój poporodowy dziecka.

W badaniach prowadzonych wśród zwierząt nie potwierdzono przenikania piperachiny do mleka. Nie wiadomo, czy dane te można odnieść do ludzi, dlatego stosowanie piperachiny w okresie laktacji nie jest zalecane.

Przyjęcie piperachiny w zbyt dużych dawkach może powodować zaburzenia przewodnictwa w sercu i zmiany ciśnienia krwi.

Zarodźce malarii pozbawione są zdolności syntezy aminokwasów, więc jako źródło aminokwasów wykorzystują hemoglobinę człowieka. Na skutek rozkładu hemoglobiny powstaje metabolit, który jest toksyczny dla pasożyta malarycznego. Detoksykację metabolitu zapewnia enzym hemopolimeraza hemu, która prawdopodobnie stanowi punkt uchwytu dla działania piperachiny. Lek przyłącza się do metabolitu hemu, zapobiegając jego neutralizacji na drodze polimeryzacji. Piperachina jest skutecznym lekiem w przypadku oporności szczepów Plasmodium na chlorochinę. Przypuszcza się, że mechanizm działania związany jest z hamowaniem aktywności transporterów odpowiadających za wydalanie chlorochiny z wakuoli pokarmowej pasożyta, a także wynika z blokowania trawienia hemu w wakuoli pokarmowej pasożyta.

Piperachina jest związkiem silnie lipofilnym, który ulega powolnemu wchłanianiu z przewodu pokarmowego. Lek osiąga stężenie maksymalne po około 5 h po podaniu. Na 3-krotny wzrost ekspozycji na piperachinę wpływa przyjęcie leku z posiłkiem wysokotłuszczowym.

Piperachina wiąże się w ponad 99% z białkami osocza i może ulegać kumulacji w erytrocytach.

Piperachina jest metabolizowana w hepatocytach, przede wszystkim przy udziale enzymu CYP3A4, a także CYP2C9 i CYP2C19. W wyniku przemian powstają głównie: produkt rozpadu kwasu karboksylowego i produkt mono-N-oksydacji.

U dorosłych pacjentów okres półtrwania piperachiny wynosi 22 doby i jest nieco krótszy u dzieci i młodzieży (20 dób). Wydalanie leku odbywa się głównie z kałem (w żółci), w niewielkim stopniu z moczem.