Penicylamina, Penicillaminum - Zastosowanie, działanie, opis

Penicylamina jest stosowana jako lek z wyboru w chorobie Wilsona (zwyrodnienie soczewkowo–wątrobowe), zatruciu nieorganicznymi związkami rtęci, miedzią, ołowiem, złotem, cynkiem oraz w cystynurii. W reumatologii substancja stosowana wyłącznie w reumatoidalnym zapaleniu stawów o ciężkim przebiegu. Zmniejsza aktywność choroby i czynnika reumatoidalnego. Działa również hamująco na czynność limfocytów T, nie wpływa na limfocyty B. Ponadto zmniejsza stężenie miedzi w krwi (podwyższone w czynnych postaciach reumatoidalnego zapalenia stawów). Penicylaminę stosuje się również w przewlekłym aktywnym zapaleniu wątroby. 

Penicylaminę podaje się 1–2 godziny przed posiłkami (minimum 30 minimum przed posiłkiem) lub godzinę po posiłku albo zażyciu innych leków.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od wieku i jednostki chorobowej (reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Wilsona, cystynuria, zatrucie ołowiem, przewlekłe aktywne zapalenie wątroby).

Reumatoidalne zapalenie stawów:

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 125 mg do 750 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: od 2,5 mg/kg mc. do 20 mg/kg mc.

Choroba Wilsona:

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 750 mg do 2000 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: zwykle 20 mg/kg mc. Powyżej 12 lat od 0,75 g do 1 g.

Cystynuria:

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 500 mg do 3000 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: od 20 mg/ kg mc. do 30 mg/kg mc.

Zatrucie ołowiem:

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 1000 mg do 1500 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: od 15 mg/kg mc. do 20 mg/kg mc.

Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby:

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 500 mg do 1250 mg.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na penicylaminę, toczeń rumieniowaty, a także niedokrwistość aplastyczna lub agranulocytoza, która wystąpiła u pacjentów przyjmujących substancję czynną. Penicylamina jest również przeciwwskazana u osób dotkniętych takimi chorobami jak reumatoidalne zapalenie stawów z jednoczesnymi zaburzeniami czynności nerek czy przewlekłe zatrucie ołowiem (u osób, u których stwierdzono w RTG substancje zawierające ołów w przewodzie pokarmowym).

W czasie stosowania penicylaminy należy co 2 tygodnie (w okresie pierwszych 6 miesięcy stosowania substancji), a następnie co miesiąc wykonywać: morfologię krwi z rozmazem, badanie ogólne moczu i oznaczać liczbę płytek krwi.

W czasie terapii może wystąpić proteinuria i hematuria (objawy ostrzegawcze rozpoczynającego się kłębuszkowego zapalenia nerek). Należy skonsultować się z lekarzem, w celu określenia dalszego sposobu leczenia.

Jeśli u pacjentów z chorobą Wilsona lub cystynurią wystąpiły zmiany w moczu, należy skonsultować się z lekarzem, w celu określenia dalszej terapii penicylaminą.

Podczas stosowania penicylaminy może wystąpić zarostowe zapalenie oskrzelików. Należy poinformować lekarza jeśli wystąpią takie objawy jak: duszność powysiłkowa, niewyjaśniony kaszel, świszczący oddech.

U pacjentów z cystynurią zaleca się wykonywać raz do roku badanie RTG układu moczowego, aby jak najszybciej wykryć kamienie cystynowe.

W czasie stosowania penicylaminy zaleca się co 6 miesięcy wykonywać kontrole prób czynnościowych wątroby.

Stosowanie penicylaminy może prowadzić do wystąpienia objawów miastenii (opadanie powiek, podwójne widzenie z osłabieniem gałek ocznych), które ustępują po odstawieniu substancji.

W przypadku wystąpienia pęcherzycy należy natychmiast odstawić penicylaminę.

Zwykle w drugim i trzecim tygodniu od rozpoczęcia leczenia u niektórych pacjentów może wystąpić gorączka i wysypka.

Ze względu na wpływ penicylaminy na kolagen i elastynę, przed zabiegiem chirurgicznym zaleca się zmniejszyć dawkę dobową substancji do 250 mg.

Penicylamina zwiększa zapotrzebowanie na witaminę B₆.

Penicylaminy nie należy łączyć z preparatami złota, lekami przeciwmalarycznymi, cytostatykami, oksyfenylobutazonem i fenylobutazonem, ponieważ substancje te podobnie jak penicylamina wywołują działania niepożądane ze strony układu krwiotwórczego oraz nerek.

Skutkiem jednoczesnego stosowania substancji może być nadmierny spadek liczby białych krwinek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Deferypron (Deferiprone)	antidota - odtrutki i środki chelatujące

Skutkiem jednoczesnego stosowania substancji może być nadmierny spadek liczby białych krwinek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klozapina (Clozapine)	neuroleptyki atypowe

Stosowanie obu substancji jednocześnie znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń w pracy wątroby.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Teryflunomid (Teriflunomide)	selektywne leki immunosupresyjne

Stosowanie obu substancji jednocześnie zwiększa ryzyko zmniejszenia wydolności nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acyklowir (Acyclovir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy

Stosowanie obu substancji jednocześnie zwiększa ryzyko niewydolności nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klofarabina (Clofarabine)	antymetabolity, analogi puryn

Skutkiem jednoczesnego stosowania substancji może być słabsze działanie ambenonium.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ambenonium (Ambenonium)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy

Stosowanie obu substancji jednocześnie prowadzi do nasilenia działania penicylaminy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorochina (Chloroquine)	substancje przeciwpierwotniakowe

Stosowanie obu substancji jednocześnie może powodować zaburzenia w funkcjonowaniu nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cisplatyna (Cisplatin)	inne leki przeciwnowotworowe

Stosowanie obu substancji jednocześnie zwiększa ryzyko wystąpienia upośledzenia funkcji nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fumaran dimetylu (Dimethyl fumarate)	inne substancje działające na układ nerwowy

Stosowanie obu substancji jednocześnie zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych pemetreksedu: zapalenia przełyku, uszkodzenia nerek, zmniejszenia liczby krwinek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Pemetreksed (Pemetrexed)	antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)

Sukralfat może zmniejszać wchłanianie penicylaminy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Sukralfat (Sucralfate)	selektywne leki osłaniające stosowane w chorobie wrzodowej

Stosowanie obu substancji jednocześnie zwiększa ryzyko wystąpienia objawów ich niepożądanego działania na nerki.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Takrolimus (Tacrolimus)	inhibitory kalcyneuryny

Stosowanie obu substancji jednocześnie powoduje nasilenie działań niepożądanych fenylobutazonu ze strony układu krwiotwórczego i nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenylobutazon (Phenylbutazone)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol

Żelazo zmniejsza wchłanianie penicylaminy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Siarczan żelaza (Ferrous sulfate)	środki stosowane w niedokrwistościach

Penicylamina jest antagonistą pirydoksyny, a także zwiększa wydalanie pirydoksyny w moczu. Może przyczynić się do powstania niedokrwistości czy obwodowego zapalenia nerwów.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Pirydostygmina (Pyridostigmine, pyridostigmine bromide, pyridostigmine iodide)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy

Posiłek wpływa niekorzystnie na wchłanianie penicylaminy z przewodu pokarmowego. Substancja powinna być przyjmowana co najmniej 30 minut przed posiłkiem lub dwie godziny po posiłku.

Penicylamina nie powoduje upośledzenia sprawności psychofizycznej do wprowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Penicylamina może dawać wyniki fałszywie dodatnie na obecność ciał ketonowych w moczu, że względu na to, że substancja w swojej strukturze zawiera grupy sulfhydrylowe.

Nie ustalono bezpieczeństwa stosowania substancji u kobiet w ciąży. Dane związane z badaniami na szczurach wykazały, że penicylamina powoduje u płodu wady wrodzone w układzie kostnym i rozszczep podniebienia (dotyczy dawek większych niż te stosowane u ludzi).

Nie zaleca się stosowania penicylaminy u kobiet w ciąży z reumatoidalnym zapaleniem stawów i cystynurią. W przypadku choroby Wilsona zaleca się zmniejszenie dawki dobowej do 1 grama. Jeśli planowane jest cesarskie cięcie, wówczas dawka dobowa powinna wynosić do 250 mg w czasie ostatnich 6 tygodni ciąży oraz do czasu zagojenia się ran pooperacyjnych.

Nie zaleca się  stosowania substancji w okresie laktacji. Brak danych dotyczących przenikania penicylaminy do mleka matki karmiącej.

Nie odnotowano przypadku ostrego zatrucia penicylaminą. Substancja może jednak powodować ostre reakcje nadwrażliwości (zwłaszcza na początku leczenia). Może również wystąpić nadwrażliwość krzyżowa z penicyliną.

Penicylamina tworzy z jonami metali ciężkich (Cu, Pb, Hg, Fe) chelaty czyli trwałe związki kompleksowe rozpuszczalne w wodzie i wydalane z moczem.

Mechanizm działania substancji w reumatoidalnym zapaleniu stawów nie jest dokładnie znany. Po zastosowaniu leku zmniejszeniu ulega stężenie czynnika reumatoidalnego (IgM) oraz kompleksów immunoglobulin (w surowicy oraz w płynie stawowym). Aktywność limfocytów T ulega zahamowaniu (substancja nie ma wpływu na aktywność limfocytów B).

Penicylamina zmniejsza wchłanianie miedzi z pożywienia. Substancja usuwa również nadmiar miedzi z tkanek.

Substancja tworzy także kompleksy z cystyną dając dwusiarczek penicylamino–cysteinowy. Związek jest rozpuszczalny w wyższym stopniu niż cystyna i z łatwością wydalany przez nerki.

Penicylamina jest dobrze wchłaniana z przewodu pokarmowego. Po 2 godzinach osiąga maksymalne stężenie we krwi.

Metabolizm jest dwufazowy. Okres półtrwania I fazy wynosi 1 godzinę, a II fazy 5 godzin. Substancja przenika prawie do wszystkich tkanek.

Około 80% substancji jest wydalane z kałem i moczem w ciągu 48 godzin.