Okskarbazepina, Oxcarbazepinum - Zastosowanie, działanie, opis

Okskarbazepina jest lekiem przeciwpadaczkowym wpływającym na przekaźnictwo nerwowe. Lek jest wykorzystywany u dorosłych i dzieci powyżej szóstego roku życia w leczeniu napadów padaczkowych częściowych z wtórnie uogólnionymi atakami toniczno–klonicznymi lub bez nich.

Substancja czynna może być wykorzystywana w monoterapii lub z wykorzystaniem innych substancji. 

Okskarbazepinę można przyjmować z pokarmem lub niezależnie od niego, zgodnie z zaleceniem lekarskim o stałych porach dnia. Substancja lecznicza jest stosowana w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwpadaczkowymi. Leczenia nie należy przerywać samodzielnie, a proces odstawienia okskarbazepiny powinien przebiegać stopniowo. 

Monoterapia z wykorzystaniem okskarbazepiny uwzględnia początkową dawkę dobową na poziomie 600 mg. Ilość substancji można zwiększać w odstępach tygodniowych, do maksymalnej dawki dobowej 2400 mg substancji czynnej.

Podczas stosowania leku w terapii skojarzonej z innymi lekami przeciwpadaczkowymi, początkowa dawka dobowa wynosi 600 mg okskarbazepiny. Może wystąpić konieczność zmniejszenia dawki okskarbazepiny jeśli podczas leczenia wykorzystywane są inne substancje czynne. Dawka dobowa może zostać zwiększana w odstępach tygodniowych do maksymalnej dawki dobowej.

Dawka substancji czynnej zależy głównie od masy ciała i wieku pacjenta, a także chorób współistniejących oraz stanu narządów wewnętrznych.

W przypadku dzieci powyżej 6 roku życia dawka dobowa sięga 10 mg/kg masy ciała dziecka. Również w tym przypadku dawka może zostać zwiększona do dawki maksymalnej wynoszącej 46 mg/kg masy ciała. Okskarbazepina występuje również w postaci zawiesiny, dawkę można dostosować przeliczając miligramy substancji czynnej na mililitry preparatu.

Dawkę substancji czynnej należy dostosować w przypadku współistniejących schorzeń nerek.

Okskarbazepina jest przeciwwskazana w przypadku występowania nadwrażliwości na tę substancję leczniczą. 

Podczas stosowania okskarbazepiny należy zachować szczególną ostrożność ze względu na ryzyko wystąpienia stanu zapalnego wątroby oraz zaburzeń w obrazie morfologicznym (w tym zmniejszenia ilości granulocytów we krwi, anemii aplastycznej i zaburzeń w ilości leukocytów, erytrocytów i płytek krwi w osoczu).

W trakcie terapii z wykorzystaniem okskarbazepiny zalecane jest monitorowanie czynności tarczycy (szczególnie u dzieci), ze względu na ryzyko pojawienia się jej niedoczynności.

Okskarbazepina może zmniejszać aktywność leków antykoncepcyjnych. Podczas leczenia tą substancją czynną zalecane są dodatkowe metody zabezpieczenia.

Podczas leczenia okskarbazepiną istnieje ryzyko spadku stężenia sodu w osoczu. Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku w przypadku pacjentów przyjmujących inne substancje czynne obniżające poziom sodu w organizmie (leki moczopędne), leki przeciwbólowe oraz u osób ze współistniejącymi schorzeniami nerek. Zalecana jest również kontrola stężenia sodu we krwi przed i podczas terapii okskarbazepiną. Ryzyko powikłań występuje także w przypadku osób ze współistniejącymi schorzeniami mięśnia sercowego. Jeśli dojdzie do zaostrzenia objawów niewydolności serca, konieczne może być dodatkowe oznaczenie stężenia sodu w organizmie.

Kuracji okskarbazepiną nie należy przerywać nagle, lek powinien być odstawiany stopniowo.

Podczas stosowania okskarbazepiny odnotowano przypadki reakcji nadwrażliwości, których objawami były wysypki, świąd skóry, obrzęk naczynioruchowych. U niektórych pacjentów wystąpiła reakcja anafilaktyczna z obrzękiem krtani, warg lub powiek. Bardzo rzadko zgłaszano ciężkie reakcje skórne takie jak zespół Lyella i zespół Stevensa-Johnsona, mające związek ze stosowaniem okskarabazepiny. W przypadku pojawienia się reakcji alergicznej, lek należy odstawić i jak najszybciej wdrążyć nowy schemat terapii.
Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia ciężkich reakcji skórnych należy występowanie określonych alleli w genotypie. Częstość występowania opisanych genotypów w niektórych populacjach, umożliwia wykorzystanie badań przesiewowych w celu zminimalizowania ryzyka pojawienia się ciężkich reakcji nadwrażliwości.

U niektórych pacjentów zaobserwowano ryzyko pojawienia się myśli i zachowań samobójczych w trakcie leczenia lekami przeciwpadaczkowymi. W przypadku wystąpienia opisanego zachowania zalecany jest kontakt z lekarzem.

Osłabienie działania leków przeciwwirusowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Daklataswir (Daclatasvir)	substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV
Dolutegrawir (Dolutegravir)	inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Sofosbuwir (Sofosbuvir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy
Symeprewir (Simeprevir)	substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV
Typranawir (Tipranavir)	inhibitory proteazy HIV
Biktegrawir (Bictegravir)	inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Welpataswir (Velpatasvir)	substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV

Okskarbazepina może spowodować osłabienie działania substancji czynnej.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Apremilast (Apremilast)	inhibitory fosfodieasterazy IV - PDE4
Awanafil (Avanafil)	inhibitory fosfodieasterazy V - PDE5
Cerytynib (Ceritinib)	inhibitory kinazy białkowej
Donepezil (Donepezil)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy
Eliglustat (Eliglustat)	VARIA / INNE
Ewerolimus (Everolimus)	inhibitory kinazy białkowej
Palbocyklib (Palbociclib)	inhibitory kinazy białkowej
Panobinostat (Panobinostat)	inne leki przeciwnowotworowe
Roflumilast (Roflumilast)	inhibitory fosfodieasterazy IV - PDE4
Takrolimus (Tacrolimus)	inhibitory kalcyneuryny
Uliprystal (Ulipristal (ulipristal acetate))	SPRM - selektywne modulatory receptora progesteronowego
Rybocyklib (Ribociclib)	inhibitory kinazy białkowej

Zmniejszenie siły działania przeciwnowotworowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Erybulina (Eribulin)	inne leki przeciwnowotworowe
Gefitynib (Gefitinib)	inhibitory kinazy białkowej
Iksazomib (Ixazomib)	inne leki przeciwnowotworowe
Kabozantynib (Cabozantinib)	inhibitory kinazy białkowej
Kobimetynib (Cobimetinib)	inhibitory kinazy białkowej
Lapatynib (Lapatinib)	inne leki przeciwnowotworowe
Olaparyb (Olaparib)	inne leki przeciwnowotworowe
Pazopanib (Pazopanib)	inhibitory kinazy białkowej
Wandetanib (Vandetanib)	inhibitory kinazy białkowej
Wemurafenib (Vemurafenib)	inhibitory kinazy białkowej
Brygatynib (Brigatinib)	inhibitory kinazy białkowej

Spadek siły działania antykoncepcyjnego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dienogest (Dienogest)	progestageny
Drospirenon (Drospirenone)	progestageny
Etonogestrel (Etonogestrel)	progestageny
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol)	estrogeny naturalne i syntetyczne
Gestoden (Gestodene)	progestageny
Lewonorgestrel (Levonorgestrel)	progestageny
Linestrenol (Lynestrenol)	progestageny
Medroksyprogesteron (Medroxyprogesterone)	progestageny
Nomegestrol (Nomegestrol)	progestageny
Progesteron (Progesterone)	progesteron i gestageny

Zmniejszenie odpowiedzi terapeutycznej w leczeniu mukowiscydozy spowodowane osłabieniem działania iwakaftoru.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Iwakaftor (Ivacaftor)	inne substancje stosowane w chorobach płuc i oskrzeli

Nasilenie działania substancji czynnej, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Osłabienie działania doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klopidogrel (Clopidogrel)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek

Ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Rasagilina (Rasagiline)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Sertralina (Sertraline)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Możliwość wystąpienia senności, zaburzeń koncentracji.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Baklofen (Baclofen)	leki zwiotczające mięśnie o działaniu ośrodkowym o zróżnicowanym mechanizmie działania
Cetyryzyna (Cetirizine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 bez działania ośrodkowego
Diazepam (Diazepam)	BZD - benzodiazepiny
Difenhydramina (Diphenhydramine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Dimetynden (Dimetindene)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Hydroksyzyna (Hydroxyzine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Promazyna (Promazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Rotygotyna (Rotigotine)	agoniści receptorów dopaminowych
Wenlafaksyna (Venlafaxine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Osłabienie przeciwnadciśnieniowego wpływu lerkadypiny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lerkanidypina (Lercanidipine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne

Osłabienie przeciwbólowego działania lewometadonu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewometadon (Levomethadone)	agoniści receptora opioidowego
Metadon (Methadone)	agoniści receptora opioidowego
Oksykodon (Oxycodone)	agoniści receptora opioidowego

Zmniejszenie siły działania przeciwymiotnego rolapitantu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Rolapitant (Rolapitant)	antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1

Zmniejszenie siły działania zolpidemu. Ryzyko wystąpienia senności dnia następnego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Estazolam (Estazolam)	BZD - benzodiazepiny
Zolpidem (Zolpidem)	niebenzodiazepinowe leki nasenne

Możliwość wystąpienia hiponatremii (spadek stężenia sodu w organizmie).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Desmopresyna (Desmopressin)	wazopresyna i analogi
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide)	leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne
Indapamid (Indapamide)	sulfonamidy
Klopamid (Clopamide)	leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne
Metokarbamol (Methocarbamol)	inne substancje stosowane w zaburzeniach układu mięśniowo-szkieletowego
Metoklopramid (Metoclopramide)	prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania
Torasemid (Torasemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe

Zmniejszenie skuteczności leków obniżających poziom cholesterolu w osoczu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lomitapid (Lomitapide)	inne substancje zmniejszające stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi o zróżnicowanym mechanizmie działania
Simwastatyna (Simvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA

Ryzyko obniża próg drgawkowy, istnieje ryzyko wystąpienia napadu u osób cierpiących na padaczkę.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorochina (Chloroquine)	substancje przeciwpierwotniakowe

Zmniejszenie siły działania okskarbazepiny, ryzyko nieskutecznej terapii.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital)	inne leki przeciwpadaczkowe

Zwiększenie skuteczności terapii. Szybsza eliminacja kwasu walproinowego z organizmu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Kwas walproinowy (Valproic acid)	inne leki przeciwpadaczkowe

Ryzyko nasilenia działania fenytoiny, możliwość wystąpienia działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenytoina (Phenytoin)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów

Spadek wchłaniania okskarbazepiny z przewodu pokarmowego, osłabienie działania substancji czynnej.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Orlistat (Orlistat)	inhibitory lipazy

Osłabienie aktywności przeciwmigrenowej topiramatu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Topiramat (Topiramate)	inne leki przeciwpadaczkowe

Alkohol działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Podczas terapii z wykorzystaniem okskarbazepiny, spożywanie alkoholu nie jest zalecane ze względu na ryzyko nadmiernego wyciszenia. 

Istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń świadomości, nadmiernej senności, zaburzeń widzenia oraz zawrotów głowy podczas stosowania okskarbazepiny. Lek może w ten sposób ograniczać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. 

Podczas leczenia okskarbazepiną stwierdzono spadek stężenia tetrajodotyroniny w osoczu, co może być przyczyną nieprawidłowości w diagnostyce schorzeń tarczycy. 

Ponadto, u niektórych pacjentów zgłaszano zwiększenie aktywności fosfatazy zasadowej w osoczu oraz wzrost aktywności aminotransferaz (enzymy wątrobowe).

Stosowanie okskarbazepiny w ciąży jest możliwe jedynie pod ścisłą kontrolą lekarza. W trakcie trwania ciąży, jeśli jest to możliwe, zalecana jest monoterapia.
Leczenia padaczki nie należy przerywać samodzielne, a w przypadku planowania lub zajścia w ciążę należy ocenić zasadność wprowadzonego leczenia i stosowanie jak najmniejszych skutecznych dawek leku.

Niewielka ilość badań, dotycząca stosowania okskarbazepiny podczas ciąży oraz umiarkowane ryzyko pojawienia się działania teratogennego w trakcie leczenia kobiety ciężarnej sprawia, że zalecane jest monitorowanie leczenia. U kobiet ciężarnych obserwowano spadki czynnego metabolitu okskarbazepiny (MHD) oraz niedobory kwasu foliowego niezbędnego do prawidłowego rozwoju płodu.

U noworodków odnotowano ryzyko wystąpienia zaburzeń krzepnięcia w wyniku stosowania okskarbazepiny przez matkę. 

Stosowanie okskarbazepiny podczas karmienia piersią nie jest zalecane. Lek ma zdolność przenikania do mleka matki. Poziom substancji czynnej we krwi noworodka osiągał 5% stężenia występującego w osoczu matki. Stosowanie leku w okresie karmienia piersią jest możliwe jedynie pod warunkiem ścisłej kontroli lekarskiej i monitorowaniu odpowiedzi organizmu na leczenie. 

Badania potwierdziły toksyczny wpływ okskarbazepiny na rozrodczość u samic szczurów. 

Substancja czynna może ograniczać działanie doustnych leków antykoncepcyjnych, kobietom leczonym okskarbazepiną zalecane są dodatkowe niefarmakologicznie metody antykoncepcji.

Odnotowano kilka przypadków przyjęcia zbyt dużej ilości okskarbazepiny. Podczas przedawkowania może dojść do wystąpienia takich objawów jak:

• hiponatermia (spadek stężenia sodu w osoczu);
• objawy ze strony narządu wzroku (mimowolne ruchy gałek ocznych, nieostre lub podwójne widzenie);
• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (zawroty i bóle głowy, stan splątania lub letargu, utrata przytomności lub śpiączka, drżenia mięśniowe, pobudzenie i agresja, senność);
• duszności i spłycenie oddechu;
• zaburzenia rytmu serca (spowodowane wydłużeniem odstępu QT);
• hiperkineza;
• spadek ciśnienia tętniczego;
• objawy ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty);
• ataksja lub pojawienie się ruchów niekontrolowanych.

Okskarbazepina i jej 10-monohydroksylowa pochodna (MHD) wykazują aktywność przeciwdrgawkową. Substancja czynna powoduje zmniejszenie występowania napadów toniczno–klonicznych oraz w mniejszym stopniu częściowych napadów nawracających.

Mechanizm działania leku nie został jeszcze w pełni wyjaśniony. Substancja czynna działa prawdopodobnie poprzez blokadę zależnych od napięcia kanałów sodowych. Zmniejszenie stężenia jonów sodowych powoduje stabilizację błony komórkowej neuronów (komórka nerwowa) i spadek przekaźnictwa bodźców między połączeniami nerwowymi. Spada również częstotliwość wyładowań neuronów. 
W działaniu antydrgawkowym pewną rolę może odgrywać również zwiększenie aktywności zależnych od napięcia kanałów wapniowych oraz dostosowanie przewodnictwa potasowego.

Okskarbazepina jest szybko i całkowicie wchłaniana po podaniu doustnym. Lek jest metabolizowany do czynnej 10-monohydroksylowej pochodnej. Maksymalne stężenie w osoczu występuję około 4.5 godziny po podaniu. Stan stacjonarny MHD w osoczu zostaje utworzony po około 3 dniach terapii.

Pokarm nie wywiera wpływu na wchłanianie substancji czynnej, dzięki czemu lek może być przyjmowany równocześnie z posiłkiem. 

Monohydroksylowa pochodna okskarbazepiny (MHD) łączy się z albuminami osocza na poziomie około 40%. 

Okskarbazepina ulega metabolizmowi w wątrobie z wytworzeniem farmakologicznie czynnej 10–monohydroksylowej pochodnej. To właśnie metabolit okskarbazepiny odpowiada głównie za jej aktywność przeciwdrgawkową. MHD jest dalej metabolizowane w wątrobie poprzez reakcje sprzęgania z kwasem glukuronowym. Niewielka część zastosowanej dawki (około 4%) ulega reakcji utlenienia do 10,11-dihydroksylowej okskarbazepiny, która jest nieaktywna farmakologicznie. 

Okskarbazepina i jej metabolity są wydalane głównie z moczem. W kale znaleziono jedynie około 4% zastosowanej dawki leku. W moczu główną frakcję stanowi glukuronid MHD oraz niezmieniona MHD. Jedynie 1% dawki zaobserwowanej w moczu stanowi niemieniona okskarbazepina, a 13% to substancja czynna sprzężona z kwasem glukuronowym. Nieaktywny metabolit  10,11-dihydroksylowa pochodna okskarbazepiny stanowi 3% podanej dawki.