Ofloksacyna, Ofloxacinum - Zastosowanie, działanie, opis

Ofloksacyna to lek przeciwbakteryjny z grupy fluorochinolonów stosowany przede wszystkim w chorobach nerek i układu moczowego tj. ostre, odmiedniczkowe zapalenie nerek, powikłane zakażenia układu moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie jąder i najądrzy, rzeżączka.

W skojarzeniu z innymi lekami ofloksacyna może być również stosowana w zapaleniu narządów miednicy mniejszej.

W przypadkach gdy użycie innych leków przeciwbakteryjnych nie jest możliwe ofloksacynę podaje się w leczeniu niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego, zapalenia cewki moczowej, powikłanego zakażenia skóry i tkanek miękkich, ostrego, bakteryjnego zapalenia zatok, ostrych, przewlekłych i nawracających zakażeń dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. 

W postaci kropli do oczu ofloksacynę stosuje się do leczenia:

• przewlekłego zapalenia spojówek,
• zapalenia rogówki,
• wrzódu rogówki,
• zapalenia brzegów powiek, worka łzowego,
• jęczmienia,
• zakażenie chlamydiami.

Podanie doustne:

W zależności od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących i stanu pacjenta ofloksacynę stosuje się w dawce od 100 mg do 800 mg na dobę.

Lek podaje się w dawce pojedynczej (zaleca się podawać rano) lub w dwóch równych dawkach (rano i wieczorem, w odstępie 12 godzin).

Podczas trwania terapii ofloksacyną należy unikać preparatów żelaza i leków zobojętniających gdyż mogą one blokować wchłanianie leku z przewodu pokarmowego.

Podanie do worka spojówkowego:

Krople do oczu stosuje się do 4 razy na dobę, a maść do 5 razy na dobę.

Stosowanie ofloksacyny jest przeciwwskazane w przypadku nadwrażliwość na ofloksacynę lub inne chinolony, u pacjentów z padaczką lub z obniżonym progiem drgawkowym na skutek uszkodzenia oun, (np. po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym, udarze mózgu lub procesie zapalnym w obrębie oun, ze względu na ryzyko wystąpienia drgawek) oraz u pacjentów, u których wystąpiło zapalenie ścięgien po zastosowaniu innych leków z grupy chinolonów.

Ofloksacyny nie stosuje się również u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią.

U niektórych grup pacjentów podczas stosowania ofloksacyny należy zachować szczególną ostrożność, zmienić dawkowanie lub przeprowadzać określone badania kontrolne.

Ofloksacyna może wywoływać reakcje nadwrażliwości, a nawet wstrząs anafilaktyczny już po podaniu pojedynczej dawki. Reakcje te mogą mieć różne nasilenie i objawiać się upośledzeniem krążenia, utratą świadomości, dusznością niewydolnością oddechową, obrzękiem naczyniowo-ruchowym. W takich przypadkach należy przerwać podawanie ofloksacyny,  niezwłocznie skontaktować się z lekarzem i zastosować odpowiednie leczenie (np.przeciwwstrząsowe).

W przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego (np. ciężka, uporczywa lub krwawa biegunka) należy odstawić ofloksacynę i zastosować odpowiednie leczenie antybiotykami.

Ofloksacyna może wywoływać wydłużenie odcinka QT w zapisie EKG. Szczególną ostrożność należy zachowywać u pacjentów z wrodzonym zespołem długiego odcinka QT, stosujących leki przeciwarytmiczne klasy IA i III, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, makrolidy i leki przeciwpsychotyczne (powodują one wydłużenie odstępu QT), z chorobami serca tj. niewydolność serca, zawał mięśnia sercowego, bradykardia (serce bije zbyt wolno, poniżej 60 uderzeń na minutę) lub pacjentów z zaburzoną równowaga elektrolitową lub przyjmujących leki mogące obniżać poziom potasu we krwi.

Ofloksacynę należy ostrożnie stosować u pacjentów cierpiących na choroby psychiczne lub mających zaburzenia psychotyczne w wywiadzie. W niektórych przypadkach mogą wystąpić reakcje psychotyczne, myśli samobójcze lub inne zachowania groźne dla bezpieczeństwa pacjenta.

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów mających skłonność do napadów padaczkowych lub przyjmujących leki obniżające próg drgawkowy (np.teofilina, niektóre leki przeciwdepresyjne). Jeśli wystąpi napad drgawek należy przerwać leczenie ofloksacyną.

Stosowanie ofloksacyny może być związane z wystąpieniem zapalenia wątroby a nawet wystąpienia piorunującego zapalenia wątroby, które może zakończyć się zgonem. Jeśli pojawią się objawy tj. jadłowstręt, żółtaczka, ciemne zabarwienie moczu, świąd lub tkliwy brzuch należy przerwać stosowanie leku i skontaktować się z lekarzem.

Ofloksacyna może wywoływać zaburzenia czuciowe lub czuciowo-ruchowe, których początek może być nagły. Jeśli u pacjenta wystąpi ból, uczucie palenia, mrowienia, zdrętwienia lub osłabienia należy przerwać leczenie ofloksacyną i skontaktować się z lekarzem. Zminimalizuje to ryzyko rozwinięcia się neuropatii.

W niektórych przypadkach stosowanie ofloksacyny może doprowadzić do zerwania ścięgień, zwłaszcza ścięgna Achillesa. Szczególnie narażeni są pacjenci leczeni kortykosteroidami i pacjenci w podeszłym wieku. W przypadku podejrzenia zapalenia ścięgien należy przerwać przyjmowanie ofloksacyny.

Pacjenci, którzy podczas stosowania ofloksacyny przyjmują leki z grupy antagonistów witaminy K (np. warfarynę) powinni kontrolować parametry krzepnięcia krwi gdyż  mogą wystąpić krwawienia lub zwiększenie parametrów PT/INR.

Pacjenci chorujący na cukrzycę powinni dokładnie kontrolować stężenie glukozy we krwi ze względu na możliwość wystąpienia hipoglikemii.

U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (utajonym lub rozpoznanym) ofloksacyna powinna być stosowana ostrożnie ze względu na możliwość wystąpienia reakcji hemolitycznej (przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi).

Szczególną ostrożność należy zachować również u pacjentów z miastenią w wywiadzie.

Szczególną ostrożność należy zachować również u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i pilnować odpowiedniego nawodnienia organizmu. Ofloksacyna jest wydalana głównie przez nerki, a odwodnienie organizmu zwiększa ryzyko wystąpienia niewydolności nerek.

Pacjenci przyjmujący ofloksacynę powinni unikać silnego światła słonecznego lub promieniowania UV ( w tym w solariach) ze względu na możliwość wystąpienia reakcji nadwrażliwości.

Duże ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca typu torsade de pointes, które mogą być niebezpieczne dla życia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Piperachina (Piperaquine)	substancje przeciwmalaryczne o zróżnicowanym mechanizmie działania
Wemurafenib (Vemurafenib)	inhibitory kinazy białkowej
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Anagrelid (Anagrelide)	inne leki przeciwnowotworowe

Może wystąpić hipo- lub hiperglikemia (zbyt niski lub zbyt wysoki poziom cukru we krwi).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Akarboza (Acarbose)	doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory alfa-glukozydazy
Alogliptyna (Alogliptin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE

Możliwy wzrost stężenia pirfenidonu i nasilenie jego działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Pirfenidon (Pirfenidone)	inne leki immunosupresyjne

Nasilenie działania przeciwzakrzepowego. Ryzyko wystąpienia krwawień.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Ryzyko wystąpienia bradykardii (serce pracuje zbyt wolno, poniżej 60 uderzeń na minutę), spadku ciśnienia tętniczego, osłabienia, splątania, zaburzeń mowy, zawrotów głowy spowodowane znacznym wzrostem stężenia tyzanidyny we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Tyzanidyna (Tizanidine)	agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych

Obniżenie wchłaniania z przewodu pokarmowego ofloksacyny i tym samym osłabienie jej działania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Doksorubicyna (Doxorubicin)	antybiotyki cytostatyczne
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital)	inne leki przeciwpadaczkowe
Prednizolon (Prednisolone)	glikokortykosteroidy

Mogą się tworzyć związki kompleksowe co powoduje znaczne osłabienie działania ofloksacyny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Folinian wapnia (Calcium folinate)	antidota - odtrutki i środki chelatujące
Glukonian cynku (Zinc gluconate)	związki cynku
Glukonian żelaza (Ferrous gluconate)	związki żelaza
Siarczan cynku (Zinc sulfate)	związki cynku
Siarczan żelaza (Ferrous sulfate)	środki stosowane w niedokrwistościach
Laktoglukonian wapnia (Calcium lactate gluconate)	związki wapnia
Węglan wapnia (Calcium carbonate)	związki wapnia

Ryzyko wystąpienia groźnych arytmii i wydłużenia odcinka QT.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Alfuzosyna (Alfuzosin)	antagoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych
Amiodaron (Amiodarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III
Bikalutamid (Bicalutamide)	inne leki hormonalne
Delamanid (Delamanid)	antybiotyki - INNE
Pazopanib (Pazopanib)	inhibitory kinazy białkowej
Tolterodyna (Tolterodine)	leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu

Wzrost stężenia metronidazolu. Mogą wystąpić zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:

Mogą wystąpić drgawki lub inne zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego spowodowane wzrostem stężenia teofiliny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Teofilina (Theophylline)	metyloksantyny - blokery adenozyny i fosfodiesterazy

Osłabienie działania ofloksacyny spowodowane zmniejszeniem wchłaniania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Sukralfat (Sucralfate)	selektywne leki osłaniające stosowane w chorobie wrzodowej

Zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Abirateron (Abiraterone)	inne leki przeciwnowotworowe
Arypiprazol (Aripiprazol) (Aripiprazole)	neuroleptyki atypowe

Zwiększone ryzyko wystąpienia drgawek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Deksibuprofen (Dexibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ibuprofen (Ibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Kwas mefenamowy (Mefenamic acid)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Lornoksykam (Lornoxicam)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Tramadol	agoniści receptora opioidowego

Skrócenie czasu działania ofloksacyny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin))	antybiotyki - INNE

Nasilenie działania niepożądanego ofloksacyny. Mogą wystąpić zaburzenia wydalania i zmiany stężenia w surowicy zarówno furosemidu jak i ofloksacyny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe

Mogą wystąpić zaburzenia wydalania i zmiany stężenia w surowicy zarówno metotrexatu jak i ofloksacyny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metotreksat (Methotrexate)	antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)

Może wystąpić nasilenie działania hipoglikemizującego (obniżające stężenie glukozy we krwi). Należy kontrolować stężenie glukozy we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Insulina Aspart (Insulin aspart)	insuliny
Insulina Degludec (Insulin degludec)	insuliny
Insulina Detemir (Insulin detemir)	insuliny
Insulina Glargine (Insulin glargine)	insuliny
Insulina Glulizynowa (Insulin glulisine)	insuliny
Insulina Izofanowa (Insulin isophane)	insuliny
Insulina Lispro (Insulin lispro)	insuliny
Insulina Neutralna (Insulin human)	insuliny

Alkohol może nasilać objawy niepożądane ofloksacyny. W związku z tym zaleca się unikać picia alkoholu podczas trwania leczenia.

Niektóre objawy niepożądane ofloksacyny mogą zaburzać zdolność koncentracji i obniżać szybkość reakcji co może mieć istotny wpływ na zdolność obsługi maszyn i prowadzenie pojazdów.

Podczas leczenia ofloksacyną wynik testu wykrywającego opioidy lub porfiryny w moczu może być zafałszowany (fałszywie dodatni). Zaleca się potwierdzenie wyniku dodatniego innymi metodami.

Fałszywie ujemny może być, natomiast test bakteriologiczny na gruźlicę gdyż ofloksacyna może hamować wzrost bakterii Mycobacterium tuberculosi.

Ofloksacyna może wywoływać reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne  tzn. zwiększać wrażliwość na promieniowanie świetlne i wywoływać zmiany skórne.

Ofloksacyny nie należy stosować u kobiet będących w ciąży ze względu na brak wystarczających danych o bezpieczeństwie stosowania.

Badania na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego. Wykazały jednak szkodliwy wpływ na chrząstki stawowe płodu.

Ofloksacyna przenika do mleka ludzkiego w niewielkich ilościach. Zaleca się jednak przerwanie karmienia piersią podczas terapii ze względu na możliwość wystąpienia artropatii lub innych ciężkich działań toksycznych u dzieci.

Podanie zewnętrzne (do worka spojówkowego): podrażnienie oka lub uczucie dyskomfortu.

Może wystąpić też zapalenie rogówki, zapalenie spojówek, nieostre widzenie, światłowstręt, obrzęk oczu, powiek lub twarzy, wzmożone łzawienie, suchość oka, ból oka, przekrwienie, odkładanie się złogów w rogówce, nudności lub uczucie ciała obcego w oku.

W następstwie przedawkowania ofloksacyny należy spodziewać się objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego takich jak: splątanie, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, drgawki, nudności, nadżerki błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Mechanizm działania ofloksacyny polega na hamowaniu syntezy DNA w komórkach bakteryjnych poprzez blokowanie enzymu gyrazy DNA. Enzym ten odpowiada za proces replikacji, transkrypcji, naprawy i rekombinacji bakteryjnego DNA, a jego destabilizacja prowadzi do śmierci komórki bakteryjnej.

Zakres działania przeciwbakteryjnego ofloksacyny obejmuje beztlenowce bezwzględne, beztlenowce względne, tlenowce, chlamydie.

Do gatunków zazwyczaj wrażliwych na ofloksacynę należą: Staphylococcus aureus MSSA (gronkowiec złocisty, G+),  Haemophilus influenzae (pałeczka grypy, G-), Escherichia coli (pałeczka okrężnicy, G-), Serratia marcescens (pałeczka krwawa, G-), Enterobacter cloacae (G-), Klebsiella pneumoniae (pałeczka zapalenia  płuc, G-), Klebsiella oxytoca (G-), Proteus mirabilis (G-), Acinetobacter baumannii (G-), Acinetobacter lwoff (G-), Moraxella catarrhalis (G-).

Istnieją też szczepy oporne na ofloksacynę. Oporność to cecha drobnoustroju, która sprawia,że przestaje on być wrażliwy na działanie antybiotyku. Oporność może być cechą naturalną lub nabytą. Zazwyczaj wynika z nieracjonalnego (zbyt częstego) stosowania antybiotyku w infekcjach różnego typu.

Szczepy oporne na ofloksacynę to: Staphylococcus aureus MRSA (grankowiec złocisty, G+), Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc, G-), Enterococcus spp. (paciorkowiec, G-), Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej, G-).

Ofloksacyna podana doustnie wchłania się szybko i prawie całkowicie. Maksymalne stężenie we krwi osiąga po 1 godzinie.

Ofloksacyna wiąże się z białkami osocza w około 25%.

Objętość dystrybucji wynosi 120 litrów.

Ofloksacyna jest metabolizowana w mniej niż 5% do N-demetyloofloksacyny i N-tlenek ofloksacyny.

Ofloksacyna jest wydalana w postaci niezmienionej, z moczem przez nerki w około 80-90%. Pozostała część jest wydalana z żółcią w postaci glukuronianu.