Norfloksacyna, Norfloxacinum - Zastosowanie, działanie, opis

Norfloksacyna jest fluorochinolonem wykazującym działanie bakteriobójcze. Jest stosowana w terapii powikłanych, niepowikłanych, ostrych oraz przewlekłych zakażeń układu moczowego wywołanych przez bakterie wrażliwe na działanie chemioterapeutyku.

Norfloksacyna jest stosowana do leczenia:

• zapalenia pęcherza moczowego;
• zapalenia miedniczek nerkowych;
• niepowikłanego odmiedniczkowego zapalenia nerek;
• przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego.

Substancję wykorzystuje się także w terapii jatrogennych zakażeń układu moczowego oraz zakażeń występujących przy pęcherzu neurogennym lub kamicy nerkowej.

Norfloksacynę wykorzystuje się także w okulistyce, do leczenia ciężkich zakażeń oka takich jak zapalenie rogówki, spojówki oraz owrzodzeń rogówki.

Dawkowanie substancji oraz czas trwania terapii jest zależny od jednostki chorobowej oraz ogólnego stanu chorego.

Doustnie norfloksacynę stosuje się na czczo, 1 godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po. Terapia lekiem może trwać od 3 dni do nawet 12 tygodni.

Zwykle stosowana dawka dobowa u osób dorosłych to 800 mg. U pacjentów z niewydolnością nerek  zaleca się zmniejszenie dawki.

W okulistyce zwykle stosowana dawka dobowa to 0,6 mg, dawka maksymalna wynosi 1,2 mg.

Stosowanie norfloksacyny jest przeciwwskazane u osób, które wykazują nadwrażliwość na norfloksacynę oraz na inne leki z grupy fluorochinolonów.

Przeciwwskazaniem do stosowania substancji jest także stan zapalny, ból oraz pęknięcie ścięgien, które pojawiły się po przyjęciu innych fluorochinolonów.

Norfloksacyny nie należy stosować u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, gdyż substancja może zaburzać rozwój tkanki chrzęstnej, powodując artropatie w tej grupie wiekowej.

Norfloksacyna może powodować drgawki. Obniżenie progu drgawkowego jest szczególnie niebezpieczne dla pacjentów z ryzykiem wystąpienia napadów padaczkowych. Terapia substancją powinna być rozpoczęta, gdy nie ma bezpieczniejszej alternatywy.

Norfloksacyna może powodować zaburzenia widzenia. W razie wystąpienia takich objawów należy skonsultować się z okulistą.

Substancja może nasilać objawy chorób psychicznych oraz wpływać toksycznie na układ nerwowy. Podczas terapii możliwe jest wystąpienie parestezji (zaburzeń czuciowych obejmujących mrowienie, kłucie, drętwienie lub pieczenie), a także zaburzenia węchu i smaku. W trakcie leczenie może dojść do pojawienia się zaburzeń pamięci, zaburzeń snu oraz nadmiernego zmęczenia. Powyższe działania pojawiają się rzadko w czasie stosowania norfloksacyny, ale należy pamiętać, że mogą być długotrwałe lub utrzymywać się przez długi okres.

Podczas leczenia norfloksacyną występuje zwiększona wrażliwość na promieniowanie słoneczne. W trakcie terapii zaleca się unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce.

Norfloksacyna może nasilać objawy miastenii. U pacjentów cierpiących na tę chorobę, lek powinien być stosowany ostrożnie ze względu na możliwość osłabienia mięśni oddechowych, co stanowi zagrożenie dla życia tych osób.

U osób w podeszłym wieku, leczonych kortykosterydami lub z zaburzoną funkcją nerek istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia lub pęknięcia ścięgna Achillesa. Pacjenci w trakcie terapii norfloksacyną powinni unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, aby zminimalizować ryzyko pojawienia się bólu i urazu ścięgna.

Norfloksacyna może wydłużać odcinek QT i tym samym powodować zaburzenia rytmu serca. Działanie to jest szczególnie niebezpieczne dla osób cierpiących na arytmie oraz chorujących na inne schorzenia kardiologiczne, obejmujące  choroby tętnic (rozwarstwienie aorty, tętniaki, miażdżyca, zespoły zapalne tętnic). Zaburzenia rytmu serca mogą pojawić się również u pacjentów z nieprawidłową równowagą elektrolitową krwi oraz u osób zażywających leki, które także mają właściwości proarytmogenne.

Pacjenci cierpiący na niedobór dehydrogenazy-6-fosforanowej lub posiadający członka rodziny obciążonego ta chorobą, powinni ostrożnie stosować preparaty z norfloksacyną. U tej grupy osób może dojść do masowego rozpadu czerwonych krwinek (niedokrwistość hemolityczna), objawiającego się m. in. nasiloną dusznościami czy bladością skóry.

Fluorochinolony w tym także norfloksacyna, mogą powodować wahania poziomu cukru we krwi. Osoby chorujące na cukrzycę powinny ściśle monitorować poziom glukozy we krwi, gdyż są szczególnie narażone na wystąpienie ciężkiej hipoglikemii prowadzącej nawet do utraty przytomności.

Podczas leczenia substancją może rozwinąć się krystaluria (wytrącanie kryształów w moczu). W trakcie leczenia należy pić odpowiednią ilość płynów, aby uniknąć dyskomfortu i bólu podczas oddawania moczu oraz żeby zapewnić odpowiednią pracę nerek.

Norfloksacyna może powodować stany zapalne wątroby oraz żółtaczkę, w razie wystąpienia bólu w jamie brzusznej, świądu skóry czy ciemnego zabarwienia moczu, należy przerwać terapię chemioterapeutykiem.

W trakcie leczenia substancją może rozwinąć się rzekomobłoniaste zapalenie jelit, które w skrajnych przypadkach stanowi zagrożenie dla życia pacjentów. W razie wystąpienia uporczywej biegunki, należy  zgłosić się do lekarza i nie stosować leków hamujących perystaltykę jelit.

Produkty mleczne (jogurt, mleko) zmniejszają wchłanianie norfloksacyny. Posiłki zawierające te produkty powinny być spożywane godzinę przed lub dwie godziny po przyjęciu norfloksacyny.

Preparaty zawierające w swoim składzie magnez, żelazo, cynk oraz glin mogą tworzyć kompleksy z norfloksacyną i utrudniać jej wchłanianie, dotyczy to także preparatów zobojętniających sok żołądkowy (w których skład wchodzą powyższe pierwiastki), sukralfatu. Aby zapewnić odpowiednie wchłanianie norfloksacyny, należy tego rodzaju preparaty przyjmować dwie godziny po zażyciu chemioterapeutyku.

Norfloksacyna zmniejsza szybkość metabolizmu kofeiny, wydłużając jej okres półtrwania w organizmie. Przy stosowaniu tych substancji jednocześnie, może dojść do kumulacji kofeiny w organizmie i wystąpienia objawów przedawkowania.

Alkohol może nasilać działania niepożądane norfloksacyny takie jak zawroty i bóle głowy. Istnieje możliwość spowolnienia czasu reakcji przy spożywaniu alkoholu podczas terapii chemioterapeutykiem.

Podczas stosowania norfloksacyny mogą wystąpić zawroty głowy, zaburzenia koncentracji i koordynacji, a także inne objawy neurologiczne mające negatywny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. 

Norfloksacyna może powodować reakcje nadwrażliwości na światło słoneczne i promieniowanie ultrafioletowe. Fotouczulenie objawia się czerwonymi plamami na skórze, świądem oraz wysypką. W niektórych przypadkach możliwe jest wystąpienie gorączki. W trakcie terapii należy unikać nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne oraz ultrafioletowe.

W związku z tym, że fluorochinolony powodują wahania poziomu cukru we krwi, przyjmowanie norfloksacyny podczas diagnozowania cukrzycy, może być obarczone otrzymaniem wyników fałszywie dodatnich bądź ujemnych i w konsekwencji błędnym rozpoznaniem choroby.

Stosowanie norfloksacyny w czasie ciąży jest dopuszczalne, ale tylko gdy nie ma bezpieczniejszej alternatywy leczenia, bądź gdy korzyści z terapii dla matki przewyższają ryzyko dla zarodka/płodu. Norfloksacyna może powodować zaburzenia rozwojowe tkanki chrzęstnej i prowadzić do stanów artropatii (utrata funkcjonalności stawów) u dzieci kobiet zażywających substancję w trakcie trwania ciąży. Nie zaleca się stosowania norfloksacyny przez kobiety ciężarne – substancja należy do grupy leków przeciwwskazanych do stosowania w ciąży.

Stosowanie norfoksacyny podczas laktacji jest dopuszczalne, ale tylko gdy nie istnieje bezpieczniejsza alternatywa. Uważa się, że substancja w małych ilościach przenika do mleka kobiecego. Należy obserwować dziecko, karmione piersią matki stosującej norfloksacynę, pod kątem wystąpienia działań niepożądanych takich jak biegunka, krew w stolcu czy wysypka.

Decyzję o stosowaniu norfloksacyny podczas laktacji podejmuje lekarz.

Badania na zwierzętach wykazały wzrost występowania poronień bez działania teratogennego podczas stosowania norfloksacyny.

Po podaniu do oka odnotowano uczucie kłucia lub pieczenia, przekrwienie i obrzęk spojówek. Zgłaszano także objaw odczuwania gorzkiego smaku po zakropleniu do oka roztworu zawierającego norfloksacynę. 

Podczas przedawkowania norfloksacyny mogą pojawić się zawroty głowy, zmęczenie czy dezorientacja. Możliwe jest także wystąpienie objawów stanowiących niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia takich jak arytmie czy drgawki.

Norfloksacyna jest przedstawicielem fluorochinolonów. Chemioterapeutyki te wykazują działanie bakteriobójcze przez hamowanie syntezy DNA w komórce bakteryjnej. Fluorochinolony są inhibitorami topoizomerazy II, enzymu uczestniczącego w syntezie materiału genetycznego. Blokowanie replikacji kwasów nukleinowych prowadzi do zahamowania metabolizmu bakteryjnego i do śmierci komórki. 

Norfloksacyna wykazuje wyższą aktywność wobec bakterii Gram-ujemnych niż Gram-dodatnich (klasyfikacja ze względu na budowę ściany bakteryjnej). W grupie bakterii Gram-dodatnich jest bardziej skuteczna w stosunku do gronkowców niż  do ziarenkowców. Aktywność wobec bakterii beztlenowych jest bardzo niska.

Norfloksacyna działa bakteriobójczo m. in. na następujące rodzaje bakterii:

• Pseudomonos;
• Citrobacter;
• Enterobacter;
• Proteus;
• Providencia;
• Shigella;
• Salmonella;
• Staphylococcus (wrażliwe na metycylinę);
• Enterococcus (tylko gatunek E. faecalis).

Bakterie rozwinęły oporność na działanie fluorochinolonów, w tym także na działanie norfloksacyny. Mechanizm oporności polega na zmianie kolejności aminokwasowej w obrębie topoizomerazy II. Adaptacja ta powoduje brak możliwości połączenia się leku z enzymem co skutkuje brakiem hamowania syntezy DNA w komórce bakteryjnej. Nie jest znana oporność krzyżowa dla norfloksacyny, istnieje natomiast w obrębie tej samej grupy terapeutycznej (pośród fluorochinolonów).

Po podaniu doustnym norfloksacyna szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, ale nie całkowicie. Jej biodostępność wynosi około 30-40%. Stężenie maksymalne substancji w osoczu jest obserwowane w ciągu 2 godzin od podania.

Norfloksacyna wiąże się z białkami osocza w 10-15 procentach, co pozwala na dobre przenikanie substancji do płynów i tkanek ciała. Substancja przenika przez łożysko i do mleka kobiecego.

Norfloksacyna podlega częściowemu metabolizmowi wątrobowemu. Około 20% substancji ulega przekształceniu do 6 metabolitów. Związki te wykazują aktywność biologiczną, natomiast jest ona niższa niż substancji pierwotnej. Norfloksacyna jest inhibiotorem izoformy CYP1A2 cytochromu p-450.

Norfloksacyna wydalana jest przez z nerki oraz w mniejszym stopniu wraz z żółcią. Okres półtrwania substancji wynosi około 3-4 godzin i może być wydłużony u pacjentów z niewydolnością nerek.