Witamina B3 (Nikotynamid, amid kwasu nikotynowego, niacyna, witamina PP), Nicotinamidum - Zastosowanie, działanie, opis

Nikotynamid należy witamin z grupy B. Uczestniczy w procesach oddychania komórkowego, biosyntezy lipidów i glikolizy. 

Substancja podawana doustnie stosowana jest w zapobieganiu i leczeniu niedoborów witaminy B₃, będących przyczyną zespołu chorobowego zwanego pelagrą. Niedobory witaminy B₃ wynikają z diety ubogiej w nikotynamid i tryptofan, przewlekłych biegunek, marskości wątroby, alkoholizmu, a także żywienia pozajelitowego płynami pozbawionymi witamin. Pelagra może być również następstwem rakowiaka, choroby Hartnupów oraz długotrwałej terapii izoniazydem. Niedobór nikotynamidu objawia się zapaleniem jamy ustnej i języka, zapaleniem skóry, zaburzeniami umysłowymi i biegunką.

Miejscowo nikotynamid stosuje się przypadkach głębokich i bolesnych pęknięć zrogowaciałego naskórka oraz w pielęgnacji skóry rąk i stóp.

Nikotynamid stosowany jest doustnie i miejscowo na skórę.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od wskazań.

Podanie doustne

Dawki zwykle stosowane u osób dorosłych: 400–1000 mg.

Podanie na skórę

Lek nakładać na zmienioną chorobowo skórę 3–4 razy na dobę. Po wygojeniu lek nakładać 1–2 razy na dobę.

Nikotynamidu nie należy stosować w przypadku występowania nadwrażliwości na substancję. Substancja stosowana doustnie przeciwwskazana jest u pacjentów z chorobami wątroby, czynną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy.

Z uwagi na częste współwystępowanie niedoborów białek i witamin z grupy B, zaleca się jednoczesne przyjmowanie nikotynamidu z innymi witaminami z grupy B oraz stosowanie diety bogatej w białko.

Należy zachować ostrożność w przyjmowaniu witaminy B₃ u pacjentów z przebytymi w przeszłości chorobami dróg żółciowych lub wątroby, żółtaczką, chorobą wrzodową przewodu pokarmowego, dną moczanową, a także u diabetyków. W razie długotrwałego przyjmowania dużych dawek substancji, zaleca się wykonywanie okresowych kontroli stężenia kwasu moczowego, czynności wątroby oraz poziomu glukozy we krwi u pacjentów chorych na cukrzycę.

Alkohol może potęgować uczucie pieczenia i zaczerwienienie skóry po przyjęciu nikotynamidu.

Ze względu na brak odpowiednich badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania nikotynamidu u kobiet w ciąży, zaleca się przyjmowanie substancji  wyłącznie w przypadkach, gdy korzyść dla matki jest większa niż potencjalne zagrożenie dla płodu.

Należy zachować ostrożność stosując nikotynamid w okresie laktacji, ponieważ substancja przenika do mleka kobiecego.

Nikotynamid stosowany miejscowo może powodować podrażnienia i alergiczne odczyny skórne.

W zależności od przyjętej dawki nikotynamidu mogą wystąpić bóle, mrowienie i swędzenie głowy, szum w uszach, niestrawność, żółtaczka, zaburzenia pracy serca i uszkodzenie wątroby.

Nikotynamid jest prekursorem dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD+) i fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADP+), będących składowymi enzymów należących do klasy oksydoreduktaz. Biorą  one udział w przenoszeniu elektronów i protonów w enzymatycznych procesach utleniania komórkowego oraz przemianach lipidów, węglowodanów, białek, porfiryn i kwasów nukleinowych. Uczestniczą w utrzymaniu prawidłowego potencjału energetycznego komórek. Ponadto witamina B₃ pobudza aktywność trzustki i wątroby, zwiększa ilość wydzielanego soku żołądkowego, poprawia perystaltykę jelit oraz pełni istotną rolę w metabolizmie mięśni, skóry i układu nerwowego. 

Nikotynamid stosowany miejscowo bierze udział w utrzymaniu właściwego stanu skóry, zwiększa ukrwienie skóry oraz jest konieczny do prawidłowego przebiegu rogowacenia się naskórka.

Nikotynamid wchłania się w 60–80% po podaniu doustnym, w górnym odcinku jelita cienkiego.

Nikotynamid występuje głównie w erytrocytach pod postacią dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD+) i fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADP+).

Nikotynamid jest metabolizowany do N–metylonikotynamidu (NMN) i N–oksynikotynamidu (NNO). W kolejnym etapie NMN jest metabolizowany do N-metylo-2-pirydono-5-karboksamidu i N-metylo-4-pirydono-5-karboksamidu.

Nikotynamid jest wydalany z moczem głównie pod postacią metabolitów oraz w niewielkiej ilości w postaci niezmienionej.