Nalokson, Naloxonum - Zastosowanie, działanie, opis

Nalokson jest stosowany w celu rozpoznania zatrucia opioidami, znoszenia objawów zatrucia opioidami, zakończenia znieczulenia wywołanego podaniem narkotycznych leków przeciwbólowych i leczenia uzależnienia od opioidów u dorosłych i młodzieży powyżej 15 roku życia. Innym wskazaniem do stosowania leku jest zapobieganie występowaniu zaparć i innych działań niepożądanych przy stosowaniu opioidów, a także odwrócenie depresji oddechowej u noworodków, która spowodowana jest podaniem leków opioidowych rodzącej kobiecie.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp. 

Nalokson stosuje się dożylnie, domięśniowo, podskórnie, doustnie, podjęzykowo, donosowo.

Podanie doustne
Maksymalna dawka dobowa stosowana u osób dorosłych to 80 mg.
Nalokson podawany doustnie występuje tylko w połączeniu z opioidami. Nie oceniono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania takiego połączenia u osób poniżej 18 roku życia.

Podanie w postaci iniekcji
Maksymalna dawka dobowa stosowana u osób dorosłych to 10 mg.
Maksymalna dawka dobowa stosowana u dzieci to 110 µg/kg masy ciała.
Maksymalna dawka dobowa stosowana u noworodków w celu odwrócenia depresji oddechowej to 20 µg/kg masy ciała w podaniu podskórnym i dożylnym oraz 200 µg/kg masy ciała w podaniu domięśniowym.

Podanie podjęzykowe
Nalokson podawany podjęzykowo występuje w połączeniu z buprenorfiną. Maksymalna dawka dobowa stosowana u dorosłych i młodzieży powyżej 15 roku życia wynosi 6 mg i wynika z maksymalnej dawki dobowej buprenorfiny (24 mg).

Podanie donosowe
Dawka zwykle stosowana u dorosłych i młodzieży powyżej 14 roku życia to 1,8 mg do jednego nozdrza. Jeżeli pacjent wymaga podania kolejnych dawek to należy podawać je naprzemiennie do nozdrzy. Nie oceniono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania donosowej postaci naloksonu u dzieci poniżej 14 roku życia.

Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na nalokson.

Należy zachować ostrożność podając nalokson osobom, które przyjęły dużą dawkę opioidu, ze względu na nagłe uzyskanie przeciwnego działania i ryzyko groźnych objawów odstawienia. Należą do nich zaburzenia rytmu sercu, obrzęk płuc, nadciśnienie tętnicze, zatrzymanie czynności serca, drażliwość, nadpobudliwość, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nerwowość, wzmożona potliwość, kichanie, wyciek wydzieliny z nosa, drżenie. U noworodków mogą wystąpić drgawki, nasilone odruchy i płaczliwość.
Pacjenci przyjmujący nalokson muszą być pod stałą kontrolą lekarza, który ocenia konieczność podania dodatkowej dawki.
Nalokson nie jest skuteczny w znoszeniu depresji oddechowej wywołanej nieopioidowymi lekami.
Szczególnej ostrożności przy podawaniu naloksonu wymagają osoby z zaburzeniami czynności nerek, a także osoby z zaburzeniami kardiologicznymi ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, które mogą doprowadzić do zatrzymania czynności serca.
U osób z chorobami wątroby należy uwzględnić możliwość znacznego wzrostu stężenia leku w surowicy.

Brak jednoznacznych danych na temat interakcji naloksonu z alkoholem. Prawdopodobnie działanie naloksonu w zatruciu opioidami po jednoczesnym spożyciu alkoholu zostaje opóźnione.

Należy zachować 24-godzinny odstęp czasowy między przyjęciem naloksonu a prowadzeniem pojazdów, ze względu na ryzyko nawrotu działania opioidów.

Brakuje wystarczających danych na temat stosowania naloksonu w ciąży. Nie należy przyjmować leku w okresie ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Nalokson może wywołać objawy odstawienne u noworodków.

Należy zachować 24-godzinny odstęp czasowy między przyjęciem naloksonu a karmieniem piersią, ze względu na brak danych o przenikaniu leku do mleka kobiecego i ewentualnych efektach, które może spowodować u dziecka.

Na podstawie badań przeprowadzonych wśród zwierząt stwierdzono ujemny wpływ naloksonu na płodność.

Podanie dożylne, domięśniowe, podskórne: reakcje alergiczne (w tym wstrząs anafilaktyczny), ból i zawroty głowy, wzmożona potliwość, drżenia, drgawki, napięcie mięśniowe, zaburzenia rytmu serca (tachykardia lub bradykardia), zatrzymanie czynności serca, znaczny wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego, obrzęk płuc, nudności, wymioty, biegunka, suchość błon śluzowych jamy ustnej, hiperwentylacja (przy nagłym odwróceniu działania opioidów), podrażnienie i ból w miejscu podania.

Podanie podjęzykowe: reakcje alergiczne, nerwowość, ból i zawroty głowy, drgawki, drżenia, zaburzenia serca, nadciśnienie, biegunka, wzmożona potliwość, bóle mięśniowe.

Podanie donosowe: reakcje nadwrażliwości, wstrząs anafilaktyczny, ból i zawroty głowy, drżenia, tachykardia lub bradykardia, zaburzenia rytmu serca, zatrzymanie akcji serca, nadciśnienie lub niedociśnienie, hiperwentylacja, obrzęk płuc, nudności, wymioty, biegunka, suchość w jamie ustnej, wzmożona potliwość, rumień wielopostaciowy, zespół odstawienia leku (w przypadku uzależnienia od opioidów).

Nalokson charakteryzuje się szerokim indeksem terapeutycznym. Stosowanie leku w opisanych wskazaniach prawdopodobnie nie prowadzi do przedawkowania. Ostrożność należy zachować w okresie pooperacyjnym, ponieważ zastosowanie dawek przekraczających zalecane dawki może spowodować nawrót bólu i napięcia mięśniowego. 

Nalokson jest antagonistą receptorów opioidowych kappa, mi i delta w ośrodkowym układzie nerwowym i w narządach obwodowych (np. jelitach). Nalokson wypiera z połączeń z receptorami opioidowymi zarówno agonistów, jak i częściowych antagonistów znosząc ich działanie (depresję oddechową, zwężenie źrenic, niedociśnienie). Nie jest skuteczny w przypadku depresji oddechowej wywołanej lekami innymi niż opioidowe. Oddziałuje na receptory opioidowe w splotach nerwowych przewodu pokarmowego zmniejszając zaparcia przy stosowaniu opioidów. Przy wysokich dawkach naloksonu występuje tendencja do częstszych biegunek. Niskie dawki naloksonu zmniejszają również inne objawy wywołane opioidami: nudności, sedację, świąd skóry. Dodatek naloksonu do opioidu zapobiega rozwojowi uzależnienia i prawdopodobnie nasila efekt przeciwbólowy. W stosunku do opioidów nalokson odznacza się krótszym czasem działania, co może wiązać się z koniecznością powtarzania dawek.

Nalokson szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, ale w wyniku inaktywacji na skutek efektu pierwszego przejścia, jego biodostępność po podaniu doustnym osiąga wartość poniżej 3%. Lek podany donosowo pojawia się w krwioobiegu już po 1 minucie od podania i jego biodostępność osiąga wartość około 50%.

Nalokson ulega dystrybucji w całym organizmie. Ze względu na charakter lipofilny jest szybko dystrybuowany do mózgu. Nalokson wiąże się w 32-45% z białkami osocza. Udowodniono, że lek przenika przez łożysko, natomiast brak danych o przenikaniu do mleka kobiecego.

Nalokson ulega metabolizmowi w wątrobie, przede wszystkim na drodze glukuronizacji. Do głównych metabolitów należą glukuronid naloksonu, 6β -naloksol i jego glukuronid.

Okres półtrwania naloksonu w osoczu po podaniu pozajelitowym wynosi około jedną godzinę i ulega wydłużeniu u noworodków (do 3 godzin). Nalokson podany domięśniowo działa dłużej niż po podaniu dożylnym. Najdłuższe działanie występuje po podaniu donosowym. Lek wydalany jest z moczem.