Merkaptopuryna, Mercaptopurinum - Zastosowanie, działanie, opis

Merkaptopuryna jest stosowana u pacjentów cierpiących na ostre białaczki limfoblastyczne i mieloblastyczne oraz przewlekłej białaczce granulocytowej. Substancja czynna ma również zastosowanie w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniewskiego - Crohna.

Długość terapii oraz wysokość dawki są określane przez lekarza prowadzącego.

Merkaptopuryna podawana jest doustnie, po posiłku. Leczenie u dorosłych i dzieci rozpoczyna się od 2,5mg/kg masy ciała/dobę lub 50 do 75mg/m² powierzchni ciała/dobę. Dawkowanie może ulec zmianie, jeśli podawane są inne preparaty o działaniu cytotoksycznym.

Lekarz może zdecydować o podaniu maksymalnie do 5mg/kg masy ciała/dobę merkaptopuryny, jeśli po 4 tygodniach nie są widoczne efekty terapeutyczne.

Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby oraz osoby w podeszłym wieku, wymagające dodatkowego monitorowania, których funkcjonowanie nerek i wątroby uległo zaburzeniu w wyniku terapii merkaptopuryną, mogą w wyniku konsultacji lekarskiej mieć zmniejszoną dawkę przyjmowanego preparatu.

Przeciwwskazaniem są reakcje nadwrażliwości na merkaptopurynę.

Nie wdraża się terapii merkaptopuryną w ciężkiej leuko- i trombocytopenii, ciężkiej niewydolności nerek i wątroby, u kobiet w ciąży i pacjentów z diagnozowaną aplazją szpiku.

Rozpoczęcie terapii za pomocą merkaptopuryny powinno odbyć się w szpitalu bądź specjalistycznej poradni pod kontrolą wyspecjalizowanego personelu medycznego.

Ze względu hamowanie czynności szpiku podczas remisji wskazana jest codzienna kontrola parametrów morfologicznych krwi, a w czasie leczenia podtrzymującego stan pacjenta determinuje częstotliwość przeprowadzania tych samych badań. Natychmiastowy koniec terapii następuje gdy ilość leukocytów i płytek krwi nadmiernie spada, gdyż ten proces trwa dalej pomimo odstawienia leku. Wczesne wykrycie niekorzystnego wpływu leku na krew, pozwala na powrót funkcjonowania szpiku do normy.

Wrodzony niedobór metylotransferazy tiopurynowej (TPMT) sprawia, że pacjenci są bardziej narażeni na ostre hamowanie funkcjonowania szpiku.

Leczenie merkaptopuryną wiąże się z uszkodzeniem wątroby, w związku z tym należy regularnie, co tydzień sprawdzić parametry ASPAT, ALAT i bilirubinę. Wykonywanie częstszej kontroli jest konieczne u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby, również wynikających z przyjmowania innych leków hepatotoksycznych. Wystąpienie żółtaczki jest objawem, który determinuje natychmiastowe przerwania przyjmowania leku.

Czas remisji, może wpłynąć na nie kontrolowany wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi i moczu oraz nefropatii moczanowej, z tego względu należy monitorować zawartość substancji w obu płynach.

Podczas stosowania merkaptopuryny preparaty z 6-tioguaniną nie są skuteczne.

Należy dostosować dawkowanie merkaptopuryny, przy jednoczesnym stosowaniu innych leków działających niekorzystnie na funkcjonowanie szpiku.

6-merkaptopuryny wpływa na komórkowy kwas deoksyrybonukleinowy (DNA), substancja może działać rakotwórczo, stąd należy wziąć pod uwagę teoretycznie takie ryzyko związane z leczeniem.

 

 

Równoczesne podanie, powoduje zahamowanie działania przeciwzakrzepowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Allopurynol hamuje enzym metabolizujący merkaptopurynę, której stężenie nie spada, tym samym jej działanie na organizm jest silniejsze i dłuższe. Równoczesne podanie substancji jest możliwe przy obniżeniu dawki cytostatyku do 1/4.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Allopurynol (Allopurinol)	substancje hamujące syntezę kwasu moczowego - inhibitory oksydazy ksantynowej

Substancje hamujące metylotransferazę tiopurynową (TPMT) w połączeniu z merkaptopuryną pogłębiają hamowanie czynności szpiku.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Mesalazyna (Mesalazine)	pochodne kwasu aminosalicylowego
Sulfasalazyna (Sulfasalazine)	pochodne kwasu aminosalicylowego

Połączenie merkaptopuryny i tofacytynibu zmniejsza odporność organizmu na zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe. Mogą wystąpić zakażenia i stany zapalne o ciężkim przebiegu, które zagrażają życiu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Tofacytynib (Tofacitinib)	selektywne leki immunosupresyjne

Merkaptopuryna nasila działanie statyny, a w szczególność jej działania niepożądane również uszkodzenie mięśni czy niewydolność nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fluwastatyna (Fluvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Simwastatyna (Simvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA

Preparaty oddziałują na siebie, nasilając działania niepożądane głównie w obrębie układu pokarmowego. Możliwy jest również wpływ na parametry hematologiczne, które mogą prowadzić do infekcji, anemii czy krwawień.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Bendamustyna (Bendamustine)	cytostatyki alkilujące
Idarubicyna (Idarubicin)	antybiotyki cytostatyczne
Ruksolitynib (Ruxolitinib)	inhibitory kinazy białkowej

Preparaty oddziałują na siebie, nasilając działania niepożądane głównie w obrębie układu pokarmowego, również zaburzań funkcjonowanie wątroby. Możliwy jest również wpływ na parametry hematologiczne, które mogą prowadzić do infekcji, anemii czy krwawień.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klofarabina (Clofarabine)	antymetabolity, analogi puryn

Łączne podanie substancji stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania wątroby.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Brentuksymabu wedotin (Brentuximab vedotin)	przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne
Doksorubicyna (Doxorubicin)	antybiotyki cytostatyczne
Naltrekson (Naltrexone)	antagoniści receptora opioidowego
Paracetamol (Paracetamol (acetaminophen))	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Trabektedyna (Trabectedin)	inne cytostatyki pochodzenia naturalnego

Połączenie preparatów może niekorzystnie wpływ na parametry hematologiczne, dając objawy takie jak groźne infekcje, anemia czy krwawienia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ramipryl (Ramipril)	inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI
Topotekan (Topotecan)	inne leki przeciwnowotworowe

Jednoczesne podanie nasila działania niepożądane merkaptopuryny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Febuksostat (Febuxostat)	substancje hamujące syntezę kwasu moczowego - inhibitory oksydazy ksantynowej
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Metotreksat (Methotrexate)	antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)

Merkaptopuryna niweluje działanie inozyny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Inozyny pranobeks (Inosine pranobex)	inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy

Równoczesne zastosowanie może prowadzić do uszkodzenia układu nerwowego i obniżenia odporności.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klozapina (Clozapine)	neuroleptyki atypowe

Obie substancje wpływają niekorzystnie na układ immunologiczny, co może prowadzić do infekcji i chorób autoagresywnych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Roflumilast (Roflumilast)	inhibitory fosfodieasterazy IV - PDE4

Merkaptopuryna nasila niekorzystny wpływ flucytozyny na kwriotwórstwo..

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Flucytozyna (Flucysotine)	inne substancje przeciwgrzybicze

W trakcie terapii merkaptopuryną należy unikać produktów mlecznych i/lub wapniowych w ciągu 2 godzin od podania dawki.

Merkaptopuryna nie wpływa na zdolność kierowania pojazdem i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu, jednak przy długotrwałym leczeniu należy ustosunkować się do zaleceń lekarskich.

Niekorzystny wpływ na płód warunkuje unikanie stosowania merkaptopuryny szczególnie w pierwszym trymetrze ciąży, stąd decyzja o podaniu preparatu jest podejmowana indywidualnie.

Zaleca się stosowanie skutecznej antykoncepcji przy terapii cytostatykami u któregokolwiek z partnerów.

Kobiety w okresie laktacji, przyjmujące merkaptopurynę powinny unikać karmienia piersią, gdyż lek przechodzi do mleka.

Dane dotyczące wpływu merkaptopuryny na płodność są niewielkie. Odnotowano przemijającą oligospermię.

Na wczesnym etapie przedawkowania, uwidaczniają się problemy żołądkowo-jelitowe w tym: nudności, wymioty, biegunka oraz jadłowstręt.

Długotrwałe przyjmowanie zbyt wysokich dawek prowadzi do nadmiernego spadku liczebności leukocytów i płytek krwi, a potencjalnie uszkadza wątrobę oraz wywołuje zapalenie żołądka i jelit.

Merkaptopuryna to nieaktywny prolek, to znaczy po dostaniu się do organizmu jest metabolizowana do formy aktywnej - 6-merkaptopuryny. Metabolit hamuje tworzenie składnika jądra komórkowego (puryny) oraz powoduje zmianę w budowie składników wchodzących w skład kwasów nukleinowych, co uwidacznia się jako działanie cytostatyczne.

Po doustnym podaniu merkaptopuryny, tylko około 50% dawki jest wchłanianie do krwioobiegu.

Objętość dystrybucji merkaptopuryny jest wyższa niż całkowita zawartość wody w organizmie.

Merkaptopuryna jest metabolizowana głównie w wątrobie m.in. przez oksydazę ksantynową, metylotransferazę tiopuryny oraz dehydrogenazę monofosforanu inozyny,  wyniku czego tworzone jest wiele nieaktywnych metabolitów.

Po podaniu doustnym merkatopuryny, wydalanie odbywa się przez nerki. W moczu wykrywalna jest nie zmetabolizowana substancja lecznicza,  kwas tiomoczowy i 6-metylotiopuryny.