Kwas p-aminosalicylowy (PAS), Acidum aminosalicylicum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o kwasie p-aminosalicylowym

Rok wprowadzenia na rynek
1950
Substancje aktywne
kwas p-aminosalicylowy
Działanie kwasu p-aminosalicylowego
przeciwbakteryjne, przeciwprątkowe
Postacie kwasu p-aminosalicylowego
granulat dojelitowy
Układy narządowe
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ kostny, układ krwiotwórczy i krew, układ limfatyczny (chłonny), układ moczowy, układ nerwowy i narządy zmysłów, układ oddechowy, układ płciowy męski, układ płciowy żeński
Specjalności medyczne
Choroby wewnętrzne, Choroby zakaźne i pasożytnicze
Rys historyczny kwasu p-aminosalicylowego

Związek został zsyntetyzowany w 1902 roku. Pierwszy lek zawierający kwas p-aminosalicylowy wprowadzono do lecznictwa na terenie Stanów Zjednoczonych w 1950 roku. W 2014 EMA wydała zgodę na wprowadzenie substancji do obrotu na terytorium Unii Europejskiej.

Wzór sumaryczny kwasu p-aminosalicylowego

C7H7NO3

Spis treści

Wskazania do stosowania kwasu p-aminosalicylowego

Kwas p-aminosalicylowy jest stosowany wraz z innymi lekami w terapii gruźlicy wielolekoopornej u dorosłych oraz dzieci po 28 dniu życia.

Dawkowanie kwasu p-aminosalicylowego

Związek można przyjmować z jedzeniem. Kwas p-aminosalicylowy podaje się w kilku dawkach dzielonych. Terapia lekiem trwa zwykle 24 miesiące.

Stosowane dawki u osób dorosłych wynoszą 12 g na dobę, u dzieci i młodzieży zwykle podaje się 150 mg/kg masy ciała.

Przeciwskazania do stosowania kwasu p-aminosalicylowego

Leku nie należy stosować w przypadku występowania reakcji nadwrażliwości na związek. U osób z ciężkimi zaburzeniami funkcji nerek podawanie leku jest również przeciwskazaniem.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania kwasu p-aminosalicylowego

Związek oraz jego metabolity są wydalane na drodze kłębuszkowej. Należy zachować ostrożność podając lek osobom z umiarkowanymi lub ciężkimi zaburzenia funkcji nerek.

Kwas paraaminosalicylowy może drażnić żołądek. Zaleca się zachowanie ostrożności w trakcie leczenia pacjentów z chorobą wrzodową żołądka.

W razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości należy jak najszybciej przerwać terapię kwasu paraaminosalicylowym i wdrożyć odpowiednie leczenie.

U pacjentów z gruźlicą, zakażonych jednocześnie wirusem HIV, podawanie leku może prowadzić do wystąpienia niedoczynności tarczycy. Wszystkie osoby zakażone AIDS leczone związkiem (zwłaszcza jeśli jest podawany łącznie z etionamidem/protionamidem) powinny mieć monitorowaną czynność tego narządu. 

Substancja ma właściwości hepatotoksyczne i może powodować zapalenie wątroby. Objawy uszkodzenia wątroby pojawiają się zwykle w ciągu 3 miesięcy od rozpoczęcia terapii. Jeśli u chorego wystąpią objawy mogące świadczyć o hepatotoksyczności takie jak wysypka czy też gorączka oraz zaburzenia pokarmowe, należy jak najszybciej przerwać leczenie.

W związku z możliwym działaniem uszkadzającym wątrobę zaleca się zachowanie ostrożności podając lek pacjentom z niewydolnością wątroby.

Interakcje kwasu p-aminosalicylowego z innymi substancjami czynnymi

Istnieje ryzyko obniżenia wchłaniania digoksyny z przewodu pokarmowego, może dojść do obniżenia skuteczności terapeutycznej leku.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Digoksyna (Digoxin) glikozydy nasercowe
Difenhydramina może obniżać wchłanianie kwasu p-aminosalicylowego.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Difenhydramina (Diphenhydramine) antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym

Interakcje kwasu p-aminosalicylowego z pożywieniem

Kwas p-aminosalicylowy może zmniejszać wchłanianie witaminy B12 z pożywienia. Jeśli lek podawany będzie przez dłuższy czas, w celu zapobieżenia pojawienia się anemii makrocytarnej, należy rozważyć możliwość suplementowania witaminy B12.

Wpływ kwasu p-aminosalicylowego na prowadzenie pojazdów

Kwas p-aminosalicylowy nie wywiera negatywnego wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Jednakże  niektóre działania niepożądane leku mogą zaburzać zdolności psychomotoryczne.

Wpływ kwasu p-aminosalicylowego na ciążę

Po podaniu substancji u potomstwa szczurów zaobserwowano wady potylicy. W związku z tym, że nie ma badań klinicznych oceniających bezpieczeństwo jego stosowania w okresie ciąży oraz tego, że wszystkie doniesienia literaturowe opisują skutki podawania jednocześnie kilku leków przeciwgruźliczych, stosowanie kwasu p-aminosalicylowego u kobiet ciężarnych nie jest zalecane. Jednakże dopuszcza się jego podanie przyszłej matce, jeśli nie istnieje bezpieczniejsza alternatywa terapeutyczna oraz gdy korzyści z leczenia dla kobiety przewyższają ryzyko zdrowotne dla zarodka/płodu.

Decyzję o stosowaniu kwasu p-aminosalicylowego podczas ciąży podejmuje lekarz.

Wpływ kwasu p-aminosalicylowego na laktację

Kwas p-aminosalicylowy przenika do mleka kobiecego w niewielkich ilościach. Opisano dwa przypadki kobiet karmiących piersią przy jednoczesnym podawaniu leku. Ich dzieci rozwijały się normalnie, natomiast w jednego z dzieci zaobserwowano łagodne opóźnienie mowy, u drugiego zaś nadpobudliwość. Jednakże tak ograniczone dane nie pozwalają na oszacowanie bezpieczeństwa stosowaniu związku podczas laktacji.

Dopuszcza się naturalne karmienie w trakcie terapii lekiem, jednakże osesek musi być wnikliwie obserwowany pod kątem pojawienia się działań niepożądanych związku. Jeśli u dziecka wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy, karmienie mlekiem powinno być natychmiast przerwane.

Decyzję o stosowaniu kwasu p-aminosalicylowego podczas laktacji podejmuje lekarz.

Skutki uboczne

biegunka
wysypka skórna
ból ścięgien
neutropenia obwodowa
zespół przedsionkowy
ból brzucha
rzadka konsystencja stolca
zawroty głowy
zaburzenia widzenia
wymioty
wzdęcia
reakcje skórne
nudności
ból głowy
jadłowstręt
metaliczny smak w ustach
krwawienia z przewodu pokarmowego
zespół złego wchłaniania
Niedoczynność tarczycy
choroba wrzodowa żołądka
pokrzywka
żółtaczka
spadek masy ciała
methemoglobinemia
agranulocytoza
spadek protrombiny
rozpad hepatocytów
wzrost poziomu fosfatazy alkalicznej
niedokrwistość
krystaluria
zwiększenie aktywności aminotransferaz
plamica
hipoglikemia
trombocytopenia
leukopenia
ciężkie zaburzenia czynności wątroby

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Mechanizm działania kwasu p-aminosalicylowego

Kwas p-aminosalicylowy jest chemioterapeutykiem, stosowanym wraz z innymi substancjami do leczenia gruźlicy.

Mechanizm działania związku nie został do końca poznany. Postuluje się że lek wykazuje działanie bakteriostatyczne poprzez hamowanie szlaku syntezy kwasu foliowego. W hipotezie tej, substancja blokuje możliwość przyłączenia się kwasu paraaminobenzoesowego do syntetazy dihydropteronianu, co skutkuje brakiem syntezy witaminy B9 w komórce bakterii. Inne teorie sugerują, że kwas p-aminosalicylowy może hamować syntezę ściany bakteryjnej lub zmniejszać wychwyt żelaza przez prątka gruźlicy.

Obecnie, ze względu na niską aktywność leku oraz dużą liczbę działań niepożądanych, związek stosowany jest tylko w połączeniach lekowych. Uważa się, że kwas p-aminosalicylowy, może zapobiegać tworzeniu się oporności Mycobacterium tuberculosis na działanie streptomycyny i izoniazydu.

Wchłanianie kwasu p-aminosalicylowego

W celu zapobiegania tworzenia metaaminofenolu o działaniu hepatotoksycznym, w kwaśnej treści żołądka, opracowano formulację umożliwiającą wchłanianie leku w świetle jelita cienkiego. Stężenie maksymalne osiągane jest po około 6 godzinach od zażycia substancji.

Dystrybucja kwasu p-aminosalicylowego

Kwas p-aminosalicylowy wiąże się z białkami osoczowymi w 50-60%. Przenika do płynu otrzewnowego, płuc, nerek, czy płynu maziowego. Małe ilości związku mogą znaleźć się również w żółci i mleku kobiecym. Lek nie przekracza bariery krew-mózg, chyba że pacjent przechodzi zapalenie opon mózgowych. Nie określono, czy substancja przenika przez łożysko.

Metabolizm kwasu p-aminosalicylowego

Metabolizm związku zachodzi przez acetylację oraz sprzęganie z glicyną. Powstałe w ten sposób metabolity nie są czynne biologicznie.

U osób z zaburzoną czynnością wątroby nie zaobserwowano zmian w farmakokinetyce leku.

Wydalanie kwasu p-aminosalicylowego

Substancja oraz jej metabolity wydalane są przez nerki na drodze przesączania kłębuszkowego. Okres półtrwania związku wynosi około 27 minut.

U pacjentów z niewydolnością  nerek może dojść do kumulacji N-acetylo-paraaminosalicylowego.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.