Kolistyna (kolistymetat sodowy), Colistinum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o kolistynie

Rok wprowadzenia na rynek
1959
Substancje aktywne
kolistymetat sodowy, Kolistyna
Działanie kolistyny
bakteriobójcze, przeciwbakteryjne
Postacie kolistyny
liofilizat do sporządzania roztworu, proszek do inhalacji w kapsułce twardej
Układy narządowe
układ oddechowy
Specjalności medyczne
Choroby wewnętrzne, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Geriatria, Otolaryngologia, Pediatria, Pulmonologia
Rys historyczny kolistyny

Substancja wytwarzany jest przez bakterie z rodzaju  Bacillus polymyxa var. colistinus. Po raz pierwszy związek ten został wyizolowany w Japonii w 1949 roku, zaś pierwszy lek zawierający kolistynę pojawił się dziesięć lat później. W 1962 roku, substancję dopuszczono do stosowano w lecznictwie na terenie Stanów Zjednoczonych. W 2000 roku Swissmedic wydał zgodę na rejestrację kolistyny na terytorium szwajcarskim.

Wzór sumaryczny kolistyny

C52H98N16O13

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające kolistynę

Wskazania do stosowania kolistyny

Kolistyna jest antybiotykiem polipeptydowym stosowanym w bakteryjnych zakażeniach szpitalnych, zwłaszcza tych wywołanych przez bakterie gram ujemne. Lek podaje się również pacjentom chorującym na mukowiscydozę, u których występują zapalenia płuc spowodowane infekcją Pseudomonas aeruginosa.

Dawkowanie kolistyny

Substancje parenteralnie podaje się dożylnie oraz domięśniowo. Związek stosowany dożylnie aplikuje się we wlewie trwającym przez około 30 minut lub we wstrzyknięciu trwającym co najmniej 5 minut.

Kolistymetat sodowy, stosowany w inhalacjach, może być podawany nawet przez okres 24 tygodni.

Zwykle stosowane parenteralnie dawki kolistyny u osób powyżej 2 roku życia wynoszą od 2mln j.m. do  6mln j.m. na dobę. U dzieci poniżej 2 roku życia zwykle podaje się od  1mln j.m. do 2mln j.m. na dobę.

Stosowane dawki u osób dorosłych oraz dzieci powyżej 6 roku życia wynoszą zwykle 3,245 mln j.m. na dobę.

Przeciwskazania do stosowania kolistyny

Przeciwwskazaniem do stosowania leku jest występowanie reakcji nadwrażliwości na związek oraz na polimyksynę B.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania kolistyny

W trakcie podawania leku, zgłaszano przypadki pojawienia się oporności bakterii na działanie kolistyny, podawanej w monoterapii. Dlatego też, podczas leczenia związkiem zaleca się podawanie innych leków o właściwościach przeciwbakteryjnych. Decyzję dotyczącą wyboru włączenia do terapii leków dodatkowych, powinna być oparta o wyniki antybiogramu.

Należy rozpoczynać leczenie kolistyną, tylko wtedy kiedy inne opcje terapeutyczne nie przyniosły pożądanego efektu leczniczego. Bezpieczeństwo leku w populacjach specjalnych (np. pacjenci z niewydolnością narządową) nie zostało dokładnie oszacowane. Brakuje również danych dotyczących skuteczności oraz bezpieczeństwa podawania osobom chorym dawek wysycających lub wyższych niż 6 mln j.m. na dobę.

Wszyscy pacjenci powinni mieć regularnie kontrolowaną pracę nerek w okresie terapii kolistyną. U osób z zaburzoną pracą nerek, zaleca się dostosowanie dawki leku do wartości klirensu kreatyniny. Ryzyko wystąpienia nefrotoksyczności w czasie leczenia wzrasta, u pacjentów z hipowoliemią oraz przyjmujących inne substancje o potencjalnie szkodliwym wpływie na funkcjonowanie nerek.

Zaleca się zachowanie ostrożności podając lek osobom poniżej 1. roku życia, ze względu na niewystarczający rozwój nerek oraz możliwe zmiany dotyczące przekształcania kolistymetatu sodowego w kolistynę.

W przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości na kolistynę, terapia związkiem powinna zostać jak najszybciej przerwana. Należy także wdrożyć odpowiednie leczenie mające na celu opanowanie skutków nadwrażliwości na lek.

U osób z zaburzoną funkcją nerek, a także u pacjentów, którym podaje się wysokie dawki związku może dojść do rozwoju neurotoksyczności, objawiającej się zawrotami głowy, parestezjami, niewyraźną mową czy osłabieniem siły mięśniowej. W skrajnych przypadkach u chorych może wystąpić bezdech i zaburzenia oddychania. Parestezje w obrębie kończyn oraz twarzy są wczesnym objawem toksycznego wpływu kolistyny na układ nerwowy.

Zaburzona praca nerek oraz podanie domięśniowe związku wiążą się z większym ryzykiem pojawienia się zaburzeń oddychania na skutek działania kuraropodobnego substancji.

Podczas stosowania kolistyny u pacjentów z porfirią należy zachować skrajną ostrożność.

W trakcie leczenia kolistyną, tak jak innymi lekami przeciwbakteryjnymi, mogą pojawić się działania niepożądane ze strony jelit. Zaburzenia te mogą mieć charakter łagodny do zagrażających życiu. Podczas podawania związku, nie można wykluczyć ryzyka wystąpienia stanów zapalnych jelit, w tym rzekomobłoniastego zapalenia jelit. Jeśli w okresie terapii pojawi się biegunka nie należy stosować leków hamujących perystaltykę, w przypadku jej nasilonego przebiegu należy poinformować o tym lekarza, który zdecyduje  o dalszym leczeniu pacjenta.

Podczas podania substancji w postaci inhalacji, u pacjentów może wystąpić skurcz oskrzeli. W celu obniżenia ryzyka pojawienia się tego działania niepożądanego lub jego leczenia,chory powinien stosować wziewne leki beta2-adrenomimetyczne.

Interakcje kolistyny z innymi substancjami czynnymi

Wzrost ryzyka wystąpienia nefrotoksyczności.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amfoterycyna B (Amphotericin b) antybiotyki przeciwgrzybicze
Bacytracyna (Bacitracin) antybiotyki polipeptydowe
Cyklosporyna (Cyclosporine) inhibitory kalcyneuryny
Entekawir (Entecavir) inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Karboplatyna (Carboplatin) inne leki przeciwnowotworowe
Kwas zoledronowy (Zoledronic acid) bisfosfoniany
Takrolimus (Tacrolimus) inhibitory kalcyneuryny
Telawancyna (Telavancin) antybiotyki glikopeptydowe
Wankomycyna (Vancomycin) antybiotyki glikopeptydowe
Acyklowir (Acyclovir) przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy
Podczas jednoczesnego podawania antybiotyków aminoglikozydowych, wzrasta ryzyko nasilenia nefrotoksyczności, neurotoksyczności oraz ototoksyczności.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amikacyna (Amikacin) aminoglikozydy
Gentamycyna (Gentamicin) aminoglikozydy
Neomycyna (Neomycin) aminoglikozydy
Streptomycyna (Streptomycin) aminoglikozydy
Tobramycyna (Tobramycin) aminoglikozydy
Wzrost ryzyka nasilenia działania blokującego przewodnictwo nerwowo-mięśniowe.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cisatrakurium (Cisatracurium) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - inne
Miwakurium (Mivacurium chloride) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - czwartorzędowe aminy
Pankuronium (Pancuronium) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - czwartorzędowe aminy
Pipekuronium (Pipecuronium) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - czwartorzędowe aminy
Rokuronium (Rocuronium, rocuronium bromide) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - czwartorzędowe aminy
Wekuronium (Vecuronium) leki zwiotczające mięśnie o działaniu obwodowym - czwartorzędowe aminy
Możliwość nasilenia działania osłabiającego siłę mięśniową.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Azytromycyna (Azithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) fluorochinolony
Klarytromycyna (Clarithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Lewofloksacyna (Levofloxacin) fluorochinolony
Norfloksacyna (Norfloxacin) fluorochinolony
Ofloksacyna (Ofloxacin) fluorochinolony
Jednoczesne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych zwiększa ryzyko pojawienia się upośledzenia pracy nerek.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Aceklofenak (Aceclofenac) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Deksibuprofen (Dexibuprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Deksketoprofen (Dexketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Fenylobutazon (Phenylbutazone) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ibuprofen (Ibuprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketoprofen (Ketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketorolak (Ketorolac) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Lornoksykam (Lornoxicam) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Metamizol (Metamizole) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Nabumeton (Nabumetone) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Nimesulid (Nimesulide) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Piroksykam (Piroxicam) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Salicylamid (Salicylamide) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Diklofenak (Diclofenac) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol

Wpływ kolistyny na prowadzenie pojazdów

Podczas leczenia mogą pojawić się zawroty głowy, zaburzenia widzenia oraz inne działania niepożądane, które mogą wpływać negatywnie na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn.

Inne rodzaje interakcji

Związek wykazuje niezgodności farmaceutyczne z hydrokortyzonem, erytromycyną, karbenicyliną, kanamycyną, cefalotyną, cefalorydyną oraz chlorowodorkiem linkomycyny. Roztworu leku nie należy mieszać z powyższymi substancjami.

Wpływ kolistyny na ciążę

Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ kolistyny na płód. Nie przeprowadzono badań oceniających bezpieczeństwo stosowania leku u kobiet ciężarnych, jednakże ze względu na przenikanie substancji przez łożysko i ryzyko uszkodzenia zarodka/płodu, nie zaleca się podawania kolistyny w okresie ciąży.

Dotychczas nie odnotowano wad wrodzonych u dzieci matek, które otrzymywały kolistynę w okresie ciąży. Dopuszcza się podawanie leku kobietom ciężarnym jeśli nie istnieje bezpieczniejsza alternatywa terapeutyczna oraz gdy korzyści z terapii dla matki przewyższają ryzyko zdrowotne dla zarodka/płodu.

Wpływ kolistyny na laktację

Kolistyna przenika do mleka kobiecego. W prawdzie absorpcja leku po podaniu doustnym jest bardzo niska, ale ze względu na nieregularne, wchłanianie z jelit u noworodków/niemowląt, nie można wykluczyć ryzyka pojawienia się działań niepożądanych u oseska.

Nie zaleca się karmienia naturalnego przy jednoczesnym podawaniu kolistyny. Jeśli kobieta zdecyduje się na kontynuowanie karmienia piersią w trakcie zażywania leku, należy obserwować dziecko pod kątem wystąpienia działań niepożądanych.

Inne możliwe skutki uboczne

Po zastosowaniu kolistyny w inhalacjach, u pacjentów mogą pojawić się:

  • bardzo często: duszność, chrypka oraz kaszel, zaburzenia smaku i podrażnienia gardła;
  • często:gorączka, osłabienie, zmęczenie, ból stawów, gorączka, nudności oraz wymioty, spadek natężonej objętości oddechowej, ból głowy, szumy uszne, krwioplucie, skurcze oskrzeli, świsty oddechowe, astma, rzężenia w płucach, produktywny kaszel, zakażenia dolnych dróg oddechowych, uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej;
  • niezbyt często: pragnienie, wahania masy ciała,  zmniejszony apetyt, niepokój, senność, drgawki, uczucie zatkanych uszu, białkomocz, ból w klatce piersiowej, krwawienia z nosa, ropna wydzielina z dróg oddechowych, zaburzone odgłosy oddechowe, ból w obrębie gardła oraz krtani, ból zębów, nadmierne ślinienie się, biegunka, wzdęcia, wzrost produkty wydzielin w obrębie dróg oddechowych.

W przypadku podania leku parenteralnie mogą wystąpić następujące działania niepożądane: wysypka, gorączka oraz podrażnienie w miejscu podania, zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, parestezje, zaburzenia mowy oraz zawroty głowy, splątanie czy też psychoza, a także bezdech.

Objawy przedawkowania kolistyny

Stosowanie zbyt wysokich dawek leku może doprowadzić do wystąpienia blokady przekaźnictwa nerwowo–mięśniowego objawiającego się ataksją, zawrotami głowy, letargiem oraz stanami splątania. Istnieje również ryzyko pojawienia się zaburzeń mowy i oddychania będącego konsekwencją osłabienia mięśni oddechowych, które może prowadzić do bezdechu i  śmierci pacjenta.

Mechanizm działania kolistyny

Kolistyna czy też polimyksyna E, jest antybiotykiem o budowie polipeptydowej wytwarzanej przez bakterie Bacillus polymyxa.

Mechanizm działania związku, opiera się na możliwości uszkodzenia bakteryjnej błony komórkowej. Kolistyna jest substancją powierzchniowo czynną, wiąże się z fosfolipidami błony bakteryjnej w sposób podobny do detergentu, poprzez wypieranie z niej jonów magnezu i wapnia. Proces ten prowadzi do utraty integralności lamelli komórki, wyciek organelli komórkowych i w konsekwencji prowadzi do śmierci komórki bakteryjnej.

Kolistyna wykazuje aktywność wobec bakterii gram ujemnych z rodzaju:

  • Proteus;
  • Serratia;
  • Providencia;
  • Brucella;
  • Neisseria;
  • Pseudomonas.

Dzięki działaniu bakteriobójczemu na Pseudomonas aeruginosa, lek stoswany jest w zakażeniach tą bakterią, zwłaszcza jeśli szczep wykazuje oporność na działanie aminoglikozydów i antybiotyków beta-laktamowych.

Wchłanianie kolistyny

Absorpcja kolistyny po podaniu per os jest bardzo niska, dlatego lek nie jest stosowany w formulacjach doustnych.

Dystrybucja kolistyny

Substancja wiąże się z białkami osoczowymi w niskim stopniu. Lek przenika przez łożysko, do pokarmu kobiecego, wątroby, serca oraz mięśni czy nerek. U pacjentów w stanie krytycznym, objętość dystrybucji kolistyny zwiększa się. Przenikanie leku przez barierę krew–mózg jest niewielkie, ale wzrasta jeśli chory ma zapalenie opon mózgowych.

W osoczu krwi (w środowisku wodnym) substancja będąca prolekiem–kolistymetat sodowy ulega hydrolizie do aktywnej biologicznie kolistyny.

Metabolizm kolistyny

Tylko około 20% dawki leku podlega przemianom w organizmie. Proces ten odbywa się w tkankach, ale jego mechanizm nie został poznany.

Wydalanie kolistyny

Kolistyna oraz kolistymetat sodowy są wydalane na drodze nerkowej. Część soli usuwana jest na drodze przesączania kłębuszkowego. Okres półtrwania wynosi około 5 godzin, ale ulega on wydłużeniu u pacjentów w stanie krytycznym lub osób z niewydolnością nerek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.