Ketamina, Ketaminum - Zastosowanie, działanie, opis

Ketamina znajduje zastosowanie jako środek znieczulający do krótkotrwałych zabiegów diagnostycznych, bądź chirurgicznych, takich jak opracowywanie ran, zmiany opatrunków, przeszczepy skóry, zabiegi neurologiczne, radiodiagnostyczne i lecznicze u dzieci oraz zabiegi chirurgiczne obejmujące powierzchnię skóry; przed zastosowaniem znieczulenia ogólnego oraz przed zastosowaniem innych środków znieczulających. Jest również stosowana łącznie z innymi środkami znieczulającymi. 

Dawka ketaminy stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących oraz typu zabiegu, w jakim ma być zastosowana. Przy wprowadzaniu do znieczulenia poprzez infuzję dożylną stosuje się 0,5-2mg kg/masy ciała, a przy jego podtrzymywaniu 0.01-0.04 mg/kg masy ciała/min. Przy wprowadzaniu do znieczulenia poprzez podawanie przerywane, dożylnie podaje się 2,0 mg/kg masy ciała, natomiast domięśniowo 10 mg/kg masy ciała. 

Ketaminy nie należy stosować u niemowląt poniżej trzeciego miesiąca życia, u pacjentów, u których zwiększenie ciśnienia tętniczego może stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia, u pacjentów nadwrażliwych na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą; u pacjentów z rzucawką lub zagrażającą rzucawką; u pacjentów z ciężką chorobą wieńcową lub inną chorobą mięśnia sercowego; u pacjentów z epizodem naczyniowo-mózgowym  w wywiadzie; u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi w wywiadzie oraz u których podejrzewa się lub rozpoznano schizofrenię.

Stosując ketaminę, w wielu przypadkach należy zachować ostrożność. Przede wszystkim, lek powinien być podawany wyłącznie w lecznictwie zamkniętym, przez osoby uprawnione, gdzie powinien być zapewniony zestaw do resuscytacji. Przy zabiegach w obrębie gardła lub drzewa oskrzelowego nie należy stosować ketaminy samodzielnie, ze względu na zachowanie odruchów gardłowych i krtaniowych. Ketaminę dożylnie należy podawać powoli, w ciągu 60-120 sekund. Pozwala to zminimalizować ryzyko wystąpienia depresji oddechowej oraz nadciśnienia tętniczego. U pacjentów z uzależnieniem od narkotyków w wywiadzie, ketaminę należy stosować ostrożnie, gdyż jest to substancja uzależniająca. Również szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów ze zwiększonym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego; u pacjentów przewlekłe nadużywających alkoholu oraz z zatruciem alkoholowym; u pacjentów z marskością wątroby lub innymi chorobami wątroby; u pacjentów ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym - ryzyko znacznego wzrostu tego ciśnienia; u pacjentów ze skłonnościami neurotycznymi lub chorobami psychicznymi; u pacjentów z ostrą, nawracającą porfirią; u pacjentów z drgawkami; u pacjentów z nadczynnością tarczycy i leczonych hormonami tarczycy; u pacjentów z infekcjami płuc lub infekcjami górnych dróg oddechowych; u pacjentów z litymi zmianami śródczaszkowymi po urazie głowy, stłuczeniu mózgu lub wodogłowiu; u pacjentów z hipowolemią, odwodnieniem lub chorobami serca, szczególnie naczyń wieńcowych oraz u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym o stopniu łagodnym do umiarkowanego i tachyarytmią. 

Połączenie ketaminy z pankuronium może wywołać nadciśnienie tętnicze. Istotną interakcję wykazuje również w połączeniu z gallaminą - ryzyko wystąpienia tachykardii. Substancji tych nie należy łączyć.  

Ketaminy nie należy łączyć z alkoholem.

Przez 24 godziny po wybudzeniu się z zabiegu, nie należy prowadzić pojazdów. 

Ketamina jako substancja chemiczna jest niezgodna z barbituranami i diazepamem, dlatego nie należy podawać mieszaniny tych środków w jednej strzykawce, bądź w jednym wlewie dożylnym. 

Bezpieczeństwo stosowania ketaminy w ciąży nie zostało ustalone, dlatego nie należy  jej stosować w okresie ciąży. Wyjątkiem jest znieczulenie pacjentki w trakcie porodu naturalnego lub cesarskiego cięcia.

Nie zaleca się stosowania ketaminy w okresie karmienia piersią, ze względu na brak danych o bezpieczeństwie stosowania. 

Badania na zwierzętach wykazały negatywny wpływ na reprodukcję, nie ma takich badań przeprowadzonych u ludzi.

Po podaniu parenteralnym ketaminy, według klasyfikacji MedDRA mogą wystąpić następujące działania niepożądane: często: halucynacje, marzenia senne, koszmary nocne, stan splątania, pobudzenie, irracjonalne zachowania, oczopląs, hipertonia, ruchy toniczno-kloniczne, podwójne widzenie, zwiększenie ciśnienia krwi, zwiększenie częstości pracy serca, zwiększona częstość oddechów, nudności, wymioty, rumień, wysypka odropodobna; niezbyt często: ból w miejscu wstrzyknięcia, wysypka w miejscu wstrzyknięcia, depresja układu oddechowego, skurcz krtani, bradykardia, arytmia, niedociśnienie tętnicze, lęk, jadłowstręt; rzadko: majaczenie, dezorientacja, epizody typu flashback, dysforia, bezsenność, niedrożność układu oddechowego, bezdech, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie pęcherza moczowego; częstość nieznana: nieprawidłowe wyniki testów czynności wątroby, polekowe uszkodzenie wątroby, zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Objawem przedawkowania ketaminy jest depresja oddechowa.

Mechanizm działania ketaminy polega na wązaniu się z receptorami N-metylo-D-asparaginianu  w ośrodkowym układzie nerwowym oraz oddziaływaniu na receptory opioidowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i rdzenia kręgowego, a także interakcjach z receptorami dla noradrenaliny, serotoniny oraz muskarynowymi receptorami cholinergicznymi. W przeciwieństwie do innych środków znieczulenia ogólnego, nie oddziałuje na receptory GABA.

Po podaniu parenteralnym, ketamina wchłania się bardzo szybko, jej biodostępność sięga 97%. Po efekcie pierwszego przejścia wchłaniane jest tylko 17% podanej dawki. 

Okres półtrwania dystrybucji wynosi 1,95 min. Maksymalne osiągane stężenie w osoczu wynosi 0,75 mcg/ml, a w płynie mózgowo-rdzeniowym 0,2 mcg/ml. 

Ketamina metabolizowana jest głównie w wątrobie przez udział enzymu CYP3A4 do słabszych metabolitów, głównie norketaminy. 

Ketamina jest w 91% wydalana z moczem, a w 3% z kałem.