Karboplatyna, Carboplatinum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o karboplatynie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1986
- Substancje aktywne
-
karboplatyna
- Działanie karboplatyny
-
przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
- Postacie karboplatyny
-
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, roztwór do wstrzykiwań
- Układy narządowe
-
układ moczowy, układ nerwowy i narządy zmysłów, układ oddechowy, układ płciowy męski, układ płciowy żeński
- Specjalności medyczne
-
Onkologia kliniczna
- Rys historyczny karboplatyny
-
Opierając się na sukcesie odkrytej w latach 80. cisplatyny zaczęto poszukiwać kolejnych substancji, które byłyby skuteczne w leczeniu nowotworów. Celem badań była identyfikacja związków o wyższej skuteczności, zmniejszonej toksyczności, braku oporności krzyżowej lub lepszych właściwościach farmakologicznych w porównaniu ze związkiem macierzystym, cisplatyną. Spośród wielu pochodnych tylko nieliczne wykazywały odpowiednie właściwości, wśród nich znalazła się karboplatyna, którą dopuszczono do użytku w Wielkiej Brytanii w 1986 roku i stała się „złotym standardem” w leczeniu raka jajnika.
Karboplatyna jest pochodną platyny „drugiej generacji” o właściwościach alkilujących, ale o mniejszej toksyczności w porównaniu z cisplatyną i podobną skutecznością. Jej wskazania są podobne do wskazań dla cisplatyny, a brak istotnej nefrotoksyczności, ototoksyczności i lepsza tolerancja przez pacjentów sprawia, że jest częściej wybierana w przypadku pacjentów w podeszłym wieku i w leczeniu paliatywnych. Karboplatyna jest często stosowana razem z paklitakselem jako leczenie pierwszego rzutu nieoperacyjnego lub przerzutowego niedrobnokomórkowego rak płuca. Karboplatyna jest natomiast bardziej mielotoksyczna niż cisplatyna.
- Wzór sumaryczny karboplatyny
-
C6H12N2O4Pt
Spis treści
- Wskazania do stosowania karboplatyny
- Dawkowanie karboplatyny
- Przeciwskazania do stosowania karboplatyny
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania karboplatyny
- Interakcje karboplatyny z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje karboplatyny z alkoholem
- Wpływ karboplatyny na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ karboplatyny na ciążę
- Wpływ karboplatyny na laktację
- Wpływ karboplatyny na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania karboplatyny
- Mechanizm działania karboplatyny
- Wchłanianie karboplatyny
- Dystrybucja karboplatyny
- Metabolizm karboplatyny
- Wydalanie karboplatyny
Wskazania do stosowania karboplatyny
Karboplatynę stosuje się w leczeniu zaawansowanego raka jajnika pochodzenia nabłonkowego. Ma ona zastosowanie zarówno w leczeniu pierwszego rzutu jak i leczeniu drugiego rzutu, jeśli leczenie innymi lekami okazało się nieskuteczne.
Karboplatyna jest wskazana również w leczeniu drobnokomórkowego raka płuca.
Dawkowanie karboplatyny
Karboplatynę stosuje się wyłącznie drogą dożylną w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi. U pacjentów dorosłych, dotychczas nie leczonych i przy prawidłowej czynności nerek, dawka wynosi 400 mg/m² powierzchni ciała. Karboplatynę podaje się we wlewie dożylnym, w czasie od 15 do 60 min.
Kolejne dawki karboplatyny można podawać po czterech tygodniach. U pacjentów stosujących leczenie mielosupresyjne lub radioterapię, w zaawansowanym wieku, ze znacznie obniżoną sprawnością należy zredukować dawkę o 20–25%.
W trakcie leczenia karboplatyną należy raz w tygodniu monitorować parametry hematologiczne i czynność szpiku oraz odpowiednio modyfikować dawkę leku.
Preparaty karboplatyny, do szybkich wstrzyknięć można rozcieńczać bezpośrednio przed podaniem w wodzie do wstrzykiwań, w 0,9% roztworze chlorku sodu lub w 5% roztworze glukozy, tak by ostateczne stężenie było niskie (0,5mg/ml). Nie należy natomiast rozcieńczać karboplatyny w 0,9% roztworze chlorku sodu w przypadku długo trwającego wlewu dożylnego.
Przeciwskazania do stosowania karboplatyny
Przeciwwskazaniem do stosowania karboplatyny są :
- nadwrażliwość na karboplatynę lub inne związki zawierające platynę;
- ciąża i karmienie piersią;
- ciężka mielosupresja (zahamowanie czynności szpiku kostnego);
- krwawienie z guza lub inne istotne kliniczne krwawienie;
- ciężkie zaburzenie czynności nerek (klirens kreatyniny ≤ 20 ml/minutę)
- jednoczesne stosowania szczepionki przeciwko żółtej febrze.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania karboplatyny
Nie należy stosować igieł, strzykawek, cewników, zestawów do wlewów z aluminium do podawania karboplatyny. Karboplatyna wchodzi w interakcję z aluminium, w wyniku czego dochodzi do strącania się czarnego osadu i/lub osłabienie działania.
W przypadku zaburzeń czynności nerek występuje większe ryzyko zahamowania czynności szpiku kostnego. Konieczne jest dostosowanie dawkowania pod kontrolą morfologii krwi (w trakcie, po zakończeniu leczenia i w tygodniowych odstępach od zakończenia leczenia) oraz monitorowanie czynności nerek. W przypadku poważnych zaburzeń czynności nerek należy przerwać podawanie karboplatyny.
Leczenie skojarzone karboplatyny z innymi lekami mielosupresyjnymi wymaga dostosowania dawkowania.
U osób w podeszłym wieku konieczne jest dostosowanie dawki. Brak jest wystarczających danych co do dawkowania i bezpieczeństwa stosowania leku u dzieci.
Leczenie karboplatyną powinno odbywać się pod nadzorem lekarza doświadczonego w stosowaniu leczenia przeciwnowotworowego. Powtórzenia kursów leczenia karboplatyną należy stosować nie częściej niż co miesiąc.
U pacjentów leczonych karboplatyną należy oceniać stan neurologiczny oraz słuch i wzrok, należy również monitorować w kierunku reakcji alergicznych.
U pacjentów leczonych karboplatyną należy stosować premedykację by zapobiegać nudnościom i wymiotom.
W trakcie leczenia i do 6 miesięcy po zakończeniu leczenia karboplatyną u osób w wieku rozrodczym należy stosować skuteczną antykoncepcję.
Nie potwierdzono potencjału rakotwórczego karboplatyny, wiadomo jednak, że podobne związki są rakotwórcze. Badania na zwierzętach potwierdziły działanie mutagenne i teratogenne karboplatyny.
Karboplatyny nie należy stosować z innymi lekami nefrotoksycznymi lub ototoksycznymi (aminoglikozyd, wankomycyna, kapreomycyna, leki moczopędne), ponieważ karboplatyna nasila ich toksyczne działanie, głównie u osób z ciężką niewydolnością nerek.
Karboplatyny nie należy stosować z innymi lekami mielosupresyjnymi, ponieważ może to mieć niekorzystny wpływ na szpik kostny i przedłużać jego supresję. Spowoduje to konieczność modyfikacji dawki karboplatyny.
Karboplatyny nie należy stosować z warfaryną z uwagi na ryzyko podwyższenia wartościach wskaźnika INR.
Karboplatyna może zmniejszać stężenie fenytoiny we krwi poprzez zmniejszenie absorpcji z przewodu pokarmowego, co może skutkować wystąpieniem nawracających napadów drgawkowych i może wymagać zwiększenia dawkowania fenytoiny.
Nie należy stosować równocześnie karboplatyny i związków chelatujących, ponieważ związki te mogą zmniejszać działanie przeciwnowotworowe karboplatyny.
Przeciwwskazane jest łączenie karboplatyny ze szczepionką przeciwko żółtej febrze z uwagi na możliwość wystąpienia śmiertelnego uogólnionego odczynu poszczepiennego,
Nie zaleca się też łączenia karboplatyny z żywymi, atenuowanymi szczepionkami (z wyjątkiem szczepionki na żółtą febrę),
Należy rozważyć jednoczesne stosowanie karboplatyny z cyklosporyną (oraz takrolimus i sirolimus), łączenie może powodować nadmierną immunosupresją z ryzykiem limfoproliferacji.
Interakcje karboplatyny z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Deferypron (Deferiprone) | antidota - odtrutki i środki chelatujące |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tofacytynib (Tofacitinib) | selektywne leki immunosupresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klozapina (Clozapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Iksazomib (Ixazomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dinutuksymab beta (Dinutuximab beta) | przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Idarubicyna (Idarubicin) | antybiotyki cytostatyczne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bendamustyna (Bendamustine) | cytostatyki alkilujące |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bortezomib (Bortezomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Karfilzomib (Carfilzomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Pomalidomid (Pomalidomide) | inne leki immunosupresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ruksolitynib (Ruxolitinib) | inhibitory kinazy białkowej |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Telbiwudyna (Telbivudine) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Gemcytabina (Gemcitabine) | antymetabolity pirymidyny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Etambutol (Ethambutol) | substancje stosowane w leczeniu gruźlicy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kaptopril (Captopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klofarabina (Clofarabine) | antymetabolity, analogi puryn |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Hydroksykarbamid (Hydroxycarbamide) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ramipryl (Ramipril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Interakcje karboplatyny z alkoholem
Nie są znane oddziaływania karboplatyny z alkoholem. Z uwagi na zaburzenia czynności wątroby, które może wywoływać karboplatyna, należy zachowań ostrożność w spożywaniu alkoholu (obniżenie zdolność do metabolizowania alkoholu).
Wpływ karboplatyny na prowadzenie pojazdów
Brak jest badań dotyczących wpływu karboplatyny na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Działania niepożądane związane bezpośrednio ze stosowaniem karboplatyny (nudności, wymioty, zaburzenia widzenia i ototoksyczność) mogą negatywnie wpływać na zdolność prowadzenie pojazdów.
Inne rodzaje interakcji
Karboplatyna wchodzi w interakcję z aluminium, w wyniku czego dochodzi do strącania się czarnego osadu i/lub osłabienie działania. Nie należy stosować igieł, strzykawek, cewników, zestawów do wlewów z aluminium do podawania karboplatyny.
Wpływ karboplatyny na ciążę
Badania na zwierzętach wykazały działanie embriotoksyczne i teratogenne karboplatyny oraz właściwości mutagenne. Brak jest wystarczających badań co do bezpieczeństwa stosowania karboplatyny w ciąży, dlatego karboplatyna nie powinna być stosowana podczas ciąży.
Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję w trakcie leczenia karboplatyną oraz 6 miesięcy po zakończeniu leczenia.
Jeżeli kobieta będąca w ciąży jest leczona karboplatyną należy poinformować pacjentkę o potencjalnym ryzyku dla dziecka.
Wpływ karboplatyny na laktację
Brak jest badań dotyczących przenika karboplatyny do mleka matki. W trakcie leczenia karboplatyną nie należy karmić piersią.
Wpływ karboplatyny na płodność
W trakcie leczenia i do 6 miesięcy po zakończeniu leczenia karboplatyną kobiety i mężczyźni w wieku rozrodczym powinni stosować skuteczną antykoncepcję. W następstwie leczenia karboplatyną może wystąpić nieodwracalna niepłodność, w tym zahamowanie oogenezy i speramtogenezy.
Skutki uboczne
Inne możliwe skutki uboczne
Działania niepożądane (podanie dożylne karboplatyny)
Częstości występowania:
- bardzo często (≥1/10): zahamowanie czynności szpiku kostnego, małopłytkowość, leukopenia, neutropenia, niedokrwistość, osłabienie słuchu, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, skurcze brzucha), zwiększenie stężenia kwasu moczowego, azotu mocznikowego, kreatyniny w surowicy, zaburzenia elektrolitowe (zmniejszenie stężenia sodu, magnezu, potasu i wapnia), nieprawidłowe wyniki badań czynnościowych wątroby (zwiększenie aktywność fosfatazy alkalicznej, AspAT, AlAT i stężenia bilirubiny całkowitej), ból mięśni, astenia;
- często (od ≥1/100, do<1/10): krwawienia, obwodowe neuropatie (parestezje i osłabienie głębokich odruchów ścięgnistych), szumy uszne, utrata słuchu, biegunka, zaparcia, zapalenie błony śluzowej, zapalenie przełyku, zapalenie jamy ustnej, zaburzenia czynności nerek (zmniejszanie klirensu kreatyniny poniżej 60 ml/min), łysienie, złe samopoczucie, objawy grypopodobne, reakcje alergiczne (wysypka skórna, pokrzywka, wysypka rumieniowa, świąd), zaburzenia oddechowe, zaburzenia układu moczowo-płciowego, ból stawów, śródmiąższowa choroba płuc ;
- niezbyt często (od ≥1/1000 do≤1/100): zakażenia, nowotwory wtórne (białaczka promielocytowa), gorączka i dreszcze bez objawów zakażenia, odczyny w miejscu podania leku (ból, rumień, obrzęk, pokrzywka, martwica) ;
- rzadko (od ≥1/10000 do ≤1/1000): neutropenia z gorączką, przemijające zaburzenia widzenia, zaburzenia smaku, jadłowstręt, zespół hemolityczno-mocznicowy, anafilaksja, wstrząs anafilaktyczny, obrzęk naczynioruchowy, reakcje rzekomoanafilaktyczne (skurcz oskrzeli, pokrzywka, obrzęk i nagłe zaczerwienienie twarzy, duszność, niedociśnienie, zawroty głowy, sapanie i tachykardia), ciężkie zaburzenia czynności wątroby (ostra martwica wątroby) ;
- bardzo rzadko (<1/10 000): niewydolność serca, zator, udar mózgowy, włóknienie płuc, zaburzenia rytmu serca, ślepota korowa, ostra niewydolność nerek, posocznica;
- częstość nieznana: nadciśnienie tętnicze, zapalenie nerwu wzrokowego, zawał mięśnia sercowego, zatrzymanie czynności serca, dławica piersiowa, niedokrwienie mięśnia sercowego, odwodnienie, uczucie rozbicia.
Objawy przedawkowania karboplatyny
Ostre zatrucie karboplatyną może nasilać jej typowe objawy niepożądane (ciężka supresja szpiku z groźną dla życia granulocytopenią, małopłytkowością i niedokrwistością, zaburzenia czynności nerek, neuropatia, niewydolność wątroby z hiperbilirubinemią). Powyższe zaburzenia mogą prowadzić do zgonu pacjenta.
Wystąpić mogą również ototoksyczność, utrata wzroku, zapalenie błon śluzowych, biegunka, nudności i wymioty połączone z bólem głowy, rumień, ciężkie zakażenie oraz wypadanie włosów. Zaburzenia słuchu mają charakter przemijający i są odwracalne.
Mechanizm działania karboplatyny
Karboplatyna, jest lekiem przeciwnowotworowym zawierającym atom platyny. Karboplatyna jest pochodną cisplatyny drugiej generacji. Jej mechanizm działania polega na modyfikacji struktury DNA (tworzenie wiązań krzyżowych między obydwoma nićmi DNA), co zaburza syntezę DNA.
Wchłanianie karboplatyny
Karboplatyna po podaniu dożylnym przejawia liniową zależność między podawaną dawką a jej stężeniem w osoczu w formie całkowitej i wolnej platyny.
Dystrybucja karboplatyny
Karboplatyna wiąże się z białkami osocza w mniejszym stopniu niż cisplatyna. Początkowo, w pierwszych 4h od podania karboplatyna wiąże się z białkami w około 29%, natomiast po 24h związanie osiąga do 89%.
Metabolizm karboplatyny
Po podaniu dożylnym stężenie całkowitej oraz wolnej platyny w osoczu obniża się dwufazowo (kinetyka I rzędu). Dla wolnej platyny czas półtrwania w pierwszej fazie (t α ½) wynosi około 90 minut, a w drugiej fazie (t β ½) około 6h. Czas półtrwania platyny całkowitej w pierwszej fazie jest zbliżony jak w przypadku wolnej platyny, w drugiej fazie czas półtrwania platyny całkowitej wynosi około 24h.
Platyna nie ulega kumulacji w osoczu.
Wydalanie karboplatyny
Karboplatyna jest wydalana głównie przez nerki z moczem, w zdecydowanej większości w 6h od podania leku. Około 70% podanej platyny wraca do krążenia w ciągu 24 godzin. Około 32% podanego leku jest wydalane w postaci niezmienionej.