Amidotryzoinian, Amidotrizoatum - Zastosowanie, działanie, opis

Amidotryzoinian jest śodkiem diagnostycznym podawanym w postaci roztworu doustnie  lub dododbytniczo. Stosowany jest w radiologicznej kontroli przewodu pokarmowego, w skojarzeniu z siarczanem baru lub w monoterapii, gdy siarczan baru jest niedozwolony. Należą tu stany podejrzenia wystąpienia trudnych do wykrycia metodami radiologicznymi wszelkich nieszczelności różnych odcinków przewodu pokarmowego, stany po całkowitym lub częściowym chirurgicznym usunięciu żołądka lub jelit. Wskazaniem do zastosowania amidotryzoinianu jako środka diagnostycznego jest przypuszczenie zaistnienia stanu nieprawidłowej drożności jelita cienkiego, niedrożności po zabiegu chirurgicznym lub krwotoku.Środek ten jest rekomendowany również w diagnostyce wszelkich ostrych stanów, które wymagają interwencji chirurgicznej, jak i w znaczym powiększeniu i rozdęciu jelita grubego. Wykorzystywany jest także w obrazowaniu ciał obcych i tworów patologicznych przed badaniem za pomocą światłowodu zakończonego narzędziami optycznymi (endoskopu) oraz w obrazowaniu przetok w układzie pokarmowym.

Dawkowanie środka kontrastowego należy dostosować do  rodzaju badania i wieku pacjenta.

W przypadku dorosłych oraz dzieci powyżej 10 roku życia stosuje się 60 ml amidotryzoinianu w obrazowaniu żołądka oraz 100 ml leku w cyklicznej diagnostyce układu pokarmowego. Preparat podawany jest doustnie.

Noworodkom, niemowlętom oraz młodszym dzieciom podaje się doustnie 15-30 ml roztworu amidotryzoinianu rozcieńczonego 3-krotna ilością wody.

Dzieciom starszym poniżej 10 roku życia rekomenduje się dawkę 15-30 ml roztworu podawanego doustnie, przy czym może ta ilość być dwukrotnie rozcieńczona wodą.

W tomografii komputerowej podaje się od 0,5-1,5 l 3% roztworu amidotryzoinianu.

Podanie doodbytnicze u osób dorosłych wymaga zastosowania 500 ml roztworu amidotryzoinianu rozcieńczonego 3-4x wodą.

W przypadku podawania dodobytniczego dzieciom poniżej 5 roku życia stosuje się 500 ml roztworu amidotryzoinianu rozcieńczonego 5-krotną objętością wody.

Doodbytnicze podanie amidotryzoinianu dzieciom powyżej 5 lat wymaga zastosowania roztworu 500 ml rozcieńczonego 4-5 razy wodą.

Amidotryzoinian może być również podawany w terapii skojarzonej z siarczanem baru. W takim przypadku dawka amidotryzoinianu musi zostać odpowiednio dostosowana.

Amidotryzoinianu nie stosuje się w badaniu stanów infekcyjnych jelit, terapii niepowikłanej niedrożności smółkowej oraz tomografii komputerowej narządów jamy brzusznej.

Ze względu na możliwość wystąpienia niebezpiecznych skutków hipowolemii przeciwskazane jest zastosowanie amidotryzoinianu u noworodków, niemowląt i dzieci oraz u chorych odwodnionych.

Amidotryzoinianu nie można zastosować u pacjentów, u których istnieje możliwość przeniknięcia środka kontrastowego do układu oddechowego lub w przypadku podejrzenia przetoki tchawiczo-przełykowej, gdyż nadmierne stężenie osmotyczne może wywołać ostry obrzęk lub chemiczne zapalenie płuc, stan zagrożenia życia związany z nieprawidłową wymianą gazów, a nawet śmierć.

Amidotryzoinian jest stosowany w postaci soli sodowej lub megluminy. Należy zachować szczególną ostrożność oraz rozważyć bilans korzyści i ryzyka, gdy u pacjenta stwierdzono nadwrażliwość na którąkolwiek z wymienionych substancji, gdyż może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Ryzyko wystąpienia takiej reakcji jest większe, jeżeli wcześniej odnotowano takie incydenty w stosunku do  środków kontrastowych zawierających jod. Tego typu następstwa pojawiają się sporadycznie, dlatego ciężko je przewidzieć.

Z tego powodu pacjentom z tendencją do reakcji alergicznych, szczególnie na środki kontrastowe wzbogacone o jod lub z astmą w wywiadzie wskazane jest rozpatrzenie wcześniejszego zastosowania leków antyhistaminowych lub glikokortykosteroidów.

Należy mieć na uwadze, że amidotryzoinian może powodować reakcje indywidualne w  odpowiedzi na zastosowany lek, mogące manifestować się objawami sercowo-naczyniowymi, oddechowymi czy skórnymi, mogącymi nawet zakończyć się wstrząsem. Objawy te mogą wystąpić w trybie opóźnionym, nawet po kilku dniach. Jeżeli pojawią się reakcje nadwrażliwości, konieczne jest przerwa w podawaniu środka kontrastowego i jeżeli zajdzie taka potrzeba, należy zastosować odpowiednie leczenie dożylne.

Szczególną uwagę należy poświęcić chorym z incydentami sercowo-naczyniowymi w wywiadzie, gdyż ta grupa terapeutyczna jest szczególnie podatna na  ciężkie reakcje anafilaktoidalne po zastosowaniu amidotryzoinianu.

Stosunkowo wysokim ryzykiem obarczone jest stosowanie środków kontrastowych u osób z niewyrównaną pracą tarczycy, gdyż u tych chorych może dojść do pogłębienia zaburzeń czynności tego organu, z przełomem tarczycowym włącznie. 

U pacjentów z potwierdzoną lub podejrzewaną nadczynnością tarczycy, przed podaniem amidotryzoinianu rekomenduje się skontrolowanie czynności tarczycy i (lub) podanie leków tyreostatycznych.

Pacjenctom w bardzo ciężkim stanie zastosowanie amidotryzoinianu należy starannie rozważyć, analizując stopień ryzyka.

Należy mieć na uwadze, że zatrzymanie amidotryzoinianu w przewodzie pokarmowym na skutek zapacia czy zastoju, może mieć konsekwencje w postaci uszkodzenia tkanki, krwawienie czy martwicy jelita.

Podając amidotryzoinian pacjentom, należy upewnić się, że są oni prawidłowo nawodnieni u mają wyrównaną gospodarkę elektrolitową, gdyż lek ten ze względu na swoją hiperosmolarność może wywołać odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.

Podawanie amidotryzoinianu na czczo po wcześniejszym opróżnieniu jelita zwiększa skuteczność diagnostyczną badania.

Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy z zastosowaniem tyreotropowych radioizotopów mogą być problemowe nawet do kilkudzieisięciu dni po zastosowaniu jodowych środków kontrastowych, gdyż powodują one zmniejszone wchłanianie radioizotopu.

Podawanie nawet kilka tygodni wcześniej interleukin-2 związane jest ze zwiększoną możliwością pojawienia się opóźnionych reakcji po podaniu produktu leczniczego.

Kobiety ciężarne nie powinny być eksponowane na działanie promieniowania X, stąd też należy poważnie przeanalizować stosunek ryzyka do korzyści związanego z jakimkolwiek badaniem radiologicznym w tym stanie fizjologicznym kobiety, zarówno z użyciem środka kontrastowego jak i bez niego. Badania pod kątem bezpieczeństwa stosowania amidotryzoinianu w ciąży nie zostały wykonane u ludzi. W badaniach na zwierzętach nie potwierdzono szkodliwego działania na rozwój płodowy czy embrionalny, niemniej należy zachować szczególną ostrożność aplikując amidotryzoinian kobietom ciężarnym.

Amidotryzoinian podawany w dawkach zalecanych jest w niewielkim procencie wchłaniany z przewodu pokarmowego i raczej nie przenika do pokarmu naturalnego. Z tego względu można uznać, że jego zastosowanie w trakcie laktacji jest bezpieczne, gdyż nie wpływa szkodliwie na karmione dziecko.

W badaniach na zwierzętach nie wykazano bezpośredniego ani pośredniego toksycznego wpływu na rozwój embrionalny lub płodowy.

Przyjęcie zbyt dużej dawki amidotryzoinianu może spowodować zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, w tym odwodnienia, które manifestuje się takimi objawami jak: wzmożone pragnienie, zawroty i bóle głowy, osłabienie organizmu, senność, suchość śluzowej jamy ustnej.

Lek stosowany jest w postaci soli kwasu amidotryzoesowego. Dzięki obecności atomów jodu połączonych trwałymi wiązaniami absorbuje promieniowanie rentgenowskie i w ten sposób odpowiada za kontrastowanie w badaniu rentgenowskim.

Po podaniu doustnym wchłania się jedynie 3% kwasu amidotryzoesowego. Nawet jeśli nie
występuje perforacja ściany jelita, obserwowano u niektórych pacjentów większe wchłanianie
powodujące kontrastowanie kamieni nerkowych i moczowodów.

W przypadku perforacji ściany jelita amidotryzoinian dostaje się do jamy brzusznej lub
otaczających tkanek, skąd wchłania się i ostatecznie zostaje wydalony z moczem.

Amidotryzoinian wydalany jest w postaci niezmienionej z moczem, a każda jego cząsteczka związana jest z resztą sodową. Wątroba i jelito cienkie stanowią główną alternatywną drogę wydalania amidotryzoinianu. Środki diagnostyczne nieprzepuszczające promieni rentgenowskich są wydzielane w postaci niezmienionej do mleka ludzkiego. Ślina jest drugorzędnym szlakiem wydzielniczym dla radiocieniującego środka diagnostycznego.