Immunoglobulina ludzka anty-D, Immunoglobulinum humanum anti-d - Zastosowanie, działanie, opis

Immunoglobulina ludzka anty-D to frakcja gamma globuliny IgG (postać liofilizowana bądź płynna) zawierająca w swojej cząsteczce przeciwciała przeciwko antygenowi Rh(D). Lek jest tworzony z użyciem osocza ludzkiego pobieranego od dawców Rh(D)-ujemnych, których poddano wcześniejszej immunizacji czynnikiem Rh(D).

Immunoglobulinę anty-D podaje się dzieciom, młodzieży i osobom dorosłym Rh(D)-ujemnym po wcześniejszym przetoczeniu im krwi bądź preparatów krwiopochodnych (np. koncentratu krwinek czerwonych) z czynnikiem Rh(D)–dodatnim.

Immunoglobulina ludzka anty-D jest zarejestrowana także do terapii przewlekłej immunologicznej plamicy małopłytkowej u dorosłych pacjentów.

Kolejnym wskazaniem do stosowania immunoglobuliny ludzkiej anty-D jest  zapobieganie izoimmunizacji Rh(D) u kobiet Rh(D)-ujemnych. Lek podaje się w profilaktyce przedporodowej i poporodowej, w celu uniknięcia choroby hemolitycznej noworodka. Konflikt serologiczny ma miejsce wówczas, gdy matka jest Rh(D)-ujemna, natomiast ojciec dziecka lub dziecko posiadają krew z antygenem Rh(D) dodatnim lub Rh(D) nieznanym.

Immunoglobulinę ludzką anty-D podaje się w powolnym wstrzyknięciu domięśniowym bądź dożylnym. Po podaniu leku konieczna jest obserwacja pacjenta trwająca co najmniej 20 minut aby wykryć pierwsze objawy ewentualnej reakcji alergicznej. Podanie dożylne immunoglobuliny jest preferowane w przypadku osób otyłych z BMI ≥ 30 oraz jeżeli u pacjenta istnieją przeciwwskazania do iniekcji domięśniowych (np. zaburzenia procesu krzepnięcia). Przyjmuje się że duże objętości roztworu do wstrzykiwań z immunoglobuliną powinny być podawane w kilka miejsc, w dawkach podzielonych (u dzieci to objętość leku powyżej 2 ml, u dorosłych powyżej 5 ml). 

W przypadku transfuzji krwi lub koncentratu krwinek czerwonych pacjentom Rh(D) ujemnym zwykle stosowana dawka immunoglobuliny ludzkiej anty-D wynosi 20 mikrogramów (100 j.m.) leku na 2 ml przetoczonej krwi Rh(D) dodatniej lub na 1 ml Rh(D) dodatniego koncentratu krwinek czerwonych (RBC).

Zwykle stosowana dawka immunoglobuliny ludzkiej anty-D w przypadku profilaktyki konfliktu matczyno-płodowego jest uzależniona od kilku czynników. Profilaktycznie w 28-30 tygodniu ciąży podaje się 300 µg leku kobietom  z czynnikiem RhD-minus, u których nie wykryto przeciwciał anty-RhD. W przeciągu 72 godzin od porodu należy podać domięśniowo lek w ilości 150 µg (poród siłami natury) lub 300 µg (poród patologiczny m.in cesarskie cięcie). W przypadku poronień, po inwazyjnych badaniach prenatalnych czy usunięciu ciąży pozamacicznej zwykle stosowane dawki immunoglobuliny ludzkiej anty-D mieszczą się w zakresie od 50 µg (do 12 tygodnia ciąży) do 150 µg (po ukończeniu 12 tygodni ciąży).

Immunoglobulina ludzka anty-D nie może być podawana osobom nadwrażliwym na ludzkie immunoglobuliny. Podanie domięśniowe leku jest przeciwwskazane u pacjentów z zaburzeniami homeostazy (np. trombocytopenia w stopniu ciężkim).

Immunoglobuliny ludzkiej anty-D nie podaje się kobietom Rh dodatnim (D+).

Leczenie preparatami wytwarzanymi z ludzkiej krwi/osocza wiąże się z ryzykiem przeniesienia chorób zakaźnych. Ryzyko to wzrasta w przypadku wirusów bezotoczkowych m.in. parwowirusa B19 czy też wirusa zapalenia wątroby typu A.

Pacjentom otyłym z BMI powyżej 30 immunoglobulina ludzka anty-D powinna być podawana dożylnie. Wraz ze wzrostem masy ciała rośnie ryzyko braku skuteczności leku podawanego domięśniowo.

Po podaniu immunoglobuliny anty-D mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, włącznie z wstrząsem anafilaktycznym. Należy zachować szczególną ostrożność podczas pojawienia się pierwszych objawów tj. pokrzywki, uczucia duszności, świszczącego oddechu i spadku ciśnienia tętniczego krwi.

Immunoglobulina ludzka anty-D nie wywiera wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów.

Biochanina A zawarta m.in w preparatach z koniczyny czerwonej Trifolium pratense nasila trombogenne (zwiększające tendencję do tworzenia skrzepów) działanie immunoglobuliny ludzkiej anty-D.

Lek zmniejsza skuteczność szczepionek zawierających żywe wirusy. Z tego względu należy zachować conajmniej 3 miesięczny odstęp od ostatniego podania immunoglobuliny anty-D a szczepieniem.

Immunoglobulina ludzka anty-D może być stosowana przez kobiety ciężarne. Nie obserwowano działań niepożądanych leku u dzieci kobiet które otrzymały lek w czasie ciąży.

Immunoglobulina ludzka anty-D przenika do mleka matek karmiących, jednak nie stwierdzono żadnych działań niepożądanych u dzieci.

Brak jest badań na zwierzętach które opisują wpływ immunoglobuliny ludzkiej anty-D na płodność.

Miejscowe działania niepożądane po podaniu domięśniowym immunoglobuliny ludzkiej anty-D obejmują ból w miejscu wstrzyknięcia, obrzęk, stwardnienie, świąd i wysypkę.

Do niezbyt częstych działań niepożądanych leku należą reakcje uogólnione: złe samopoczucie, podwyższona temperatura ciała, dreszcze, ból głowy. Wstrzykniecie leku wiąże się z ryzykiem pojawienia reakcji skórnych takich jak  rumień i świąd. Rzadko może dojść do spadku ciśnienia tętniczego krwi i tachykardii, pojawiają się duszności, bóle stawowe, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności i wymioty). Immunoglobulina ludzka anty-D może wywołać reakcje alergiczne, w tym wstrząs anafilaktyczny. Po podaniu leku osobom z  Rh(D) dodatnim odnotowano przypadki hemolizy wewnątrznaczyniowej (rozpadu krwinek czerwonych), która w części przypadków zakończyła się zgonem pacjentów.

Brakuje danych dotyczących objawów przedawkowania immunoglobuliny ludzkiej anty-D.

Mechanizm działania ludzkiej immunoglobuliny anty-D do końca nie został wyjaśniony. Podanie leku matce Rh(D) -ujemnej powoduje szybkie usuwanie z jej krwioobiegu f czerwonych krwinek RBC (red blood cells) płodu poprzez ich fagocytozę. Czerwone krwinki płodu mogą dostać się do krwi matki np. podczas porodu. Doprowadza to do aktywacji układu odpornościowego kobiety i wytwarzania przeciwciał anty-Rh(D). Skutkiem tego może być choroba hemolityczna noworodka, czyli rozpad erytrocytów we krwi dziecka. Podanie ludzkiej immunoglobuliny anty-D  hamuje wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenowi Rh(D) ludzkich erytrocytów (blokowanie immunizacji). Najprawdopodobniej lek stymuluje fagocytozę erytrocytów przez makrofagi oraz lizę czerwonych krwinek. Tworzone są kompleksy immunoglobuliny IgG wraz z antygenem które wpływają na proces prezentacji komórkom układu odpornościowego. Immunoglobulina ludzka anty-D zwiększa liczbę płytek krwi.

Biodostępność immunoglobuliny ludzkiej anty-D po podaniu domięśniowym wynosi 69%. Lek jest wchłaniany powoli do krążenia ogólnego, a stężenie maksymalne osiągane jest w ciągu 2-5 dni. Pierwsze oznaczalne miano przeciwciał pojawia się po około 4 godzinach od wstrzyknięcia domięśniowego.

Objętość dystrybucji dla immunoglobuliny ludzkiej anty-D podanej domięśniowo w dawce 300 μg oszacowano na 8,59 litra.

Po infuzji dożylnej lek ulega szybkiej dystrybucji w obrębie osocza i płynu pozanaczyniowego.

Metabolizm immunoglobuliny ludzkiej anty-D przebiega z udziałem komórek układu siateczkowo-śródbłonkowego.

Immunoglobulina ludzka anty-D charakteryzuje się okresem półtrwania zależnym od drogi podania:

• wstrzyknięcie dożylne: 16 ± 4 dni;
• podanie domięśniowe:18 ± 5 dni.

Lek jest eliminowany z organizmu wraz z moczem i kałem.