Hydroksymaślanu sodu, Natrii hydroxybutyras - Zastosowanie, działanie, opis

Lek stosuje się w zaburzeniach snu - narkolepsji (nagła senność występująca w ciągu dnia), przebiegającej z katapleksją (nagłe zwiotczenie mięśni) lub bez niej.

Lek stosuje się doustnie, przed snem i w jego trakcie (do około 4 godzin po pierwszej dawce).

 U dorosłych pacjentów lek stosuje się w dawce dobowej maksymalnej 9 gramów na dobę.

U dzieci powyżej 7 roku życia o masie ciała do 45 kilogramów stosuje się dawkę dobową maksymalną 0,2 gramów na kilogram masy ciała.

U młodzieży o masie ciała powyżej 45 kilogramów dawka dobowa maksymalna jest taka sama jak dla dorosłych,  do 9 gramów na dobę.

Leczenie zaleca się rozpoczynać od najmniejszej dawki i stopniowo, najlepiej co tydzień, zwiększać ją, aż do uzyskania efektu terapeutycznego i tolerancji efektów ubocznych leku przez pacjenta.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na lek a także występowanie ciężkiej depresji. U pacjentów stosujących leki nasenne,  uspokajające (barbiturany) a także leczonych opioidami i z niedoborem dehydrogenazy semialdehydu bursztynowego również nie jest zalecane stosowanie leku.

Należy unikać jednoczesnego stosowania z lekami z grupy benzodiazepin (leki nasenne, uspokajające). 

Pacjenci otyli i u których występuje bezdech senny powinni zachować szczególną ostrożność, gdyż takie efekty mogą wystąpić i zostać wzmocnione stosowaniem leku. Może wystąpić depresja oddechowa, która jest stanem zagrożenia życia.

Substancja ma potencjał uzależniający. 

Pacjenci spożywający alkohol powinni zostać poinformowani o  jego wpływie hamującym na ośrodkowy układ nerwowy i ryzyku depresji oddechowej. Należy zalecić pacjentowi odstawienie napojów alkoholowych na czas leczenia.

Pacjenci chorzy na porfirię powinni być świadomi ryzyka nasilenia choroby i możliwości przerwania leczenia.

Pacjentów z ciężką depresją i schizofrenią zaleca się poddawać częstej obserwacji ze względu na możliwość pojawienia się stanów splątania, a także omamów, niepokoju, psychozy, paranoi i pobudzenia ruchowego.

Mogą pojawić się myśli o wyrządzeniu krzywdy innym i inne rodzaje agresji. Stany takie mogą wymagać odstawienia leku.

Należy zachować ostrożność u pacjentów w wieku podeszłym, ze względu na wystąpienie zaburzeń motorycznych i funkcji poznawczych.

Ostrożność zachować należy również u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby i nerek (należy rozważyć ograniczenie podaży soli w diecie), a także u pacjentów z niewydolnością serca, układu krążenia i nadciśnieniem tętniczym (zawartość jonów sodu w substancji).

U pacjentów chorych  na padaczkę zaleca się ostrożność w stosowaniu leku, bowiem hamujący wpływ na ośrodkowy układ nerwowy może zmniejszyć próg drgawkowy i wywołać drgawki.

Lek nie powinien być stosowany łącznie z lekami z grupy barbituranów (leki nasenne, uspokajające) lub opioidów (leki przeciwbólowe).

Pokarm wpływa na wchłanianie leku, opóźniając go w znaczny sposób, co powoduje zmniejszenie jego biodostępności. Zaleca się aby lek przyjmować 2 lub 3 godziny po ostatnim posiłku.

Alkohol w  znacznym stopniu potęguje hamujący wpływ leku na ośrodkowy układ nerwowy, zmniejszając koncentrację i funkcje poznawcze a także nasilając senność i powodując stany splątania. Lek nie jest zalecany u pacjentów spożywających alkohol a tym bardziej go nadużywających.

Lek wywiera wpływ na koncentrację podczas obsługi maszyn i prowadzenia pojazdów. Zaleca się aby od ostatniej dawki leku odczekać przynajmniej 6 godzin i móc wykonywać te czynności, nie ponosząc ryzyka zagrożenia dla otoczenia.

Koncentracja i uwaga pacjenta następnego dnia też może być upośledzona, jest to sprawa indywidualna zależna od tolerancji na lek. Ten aspekt też należy wziąć pod uwagę i przekazać pacjentowi.

Nie można wykluczyć, że stosowanie leku spowoduje powstanie uzależnienia nawet przy stosowaniu dawek terapeutycznych.

Stosowanie leku w dawkach większych niż terapeutyczne niesie ryzyko powstania ciężkiego uzależnienia. Pacjenci ze skłonnością do nadużywania leku powinni być pod obserwacją w celu wykluczenia ryzyka stosowania leku w celach pozamedycznych.

Po odstawieniu leku pojawić się mogą objawy z odbicia i zespół odstawienny. Jego objawami mogą być: bezsenność, ból głowy, lęk, zawroty głowy, zaburzenia snu, senność, omamy i zaburzenia psychotyczne.

Stosowanie substancji w trakcie ciąży nie jest zalecane. Do tej pory stwierdzono możliwe zwiększenie ryzyka poronień samoistnych − dane jednak były ograniczone, brak jest istotnych danych epidemiologicznych. 

Lek przenika do mleka matki, dlatego też jest przeciwwskazany w okresie karmienia piersią.

Substancja może wywołać zmiany w cyklu snu u noworodków. 

W przypadku przedawkowania mogą pojawić się:  zaburzenia świadomości, stany splątania i pobudzenia ruchowego, także agresja, ataksja i śpiączka. Mogą wystąpić wymioty (nawet w przypadku zaburzonej świadomości), pocenie się, ból głowy i zmniejszona sprawność psychomotoryczna. W przypadku stosowania dużych dawek może wystąpić pogłębiająca się śpiączka. Znane są także przypadki mioklonii (mimowolne ruchy), drgawek toniczno-klonicznych, a także zmniejszenie częstości i wydajności oddechów a  nawet  depresja oddechowa.

Mechanizm działania leku nie jest do końca poznany. Wywołuje on hamujący wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, modyfikując strukturę snu (skraca fazę REM zasypiania, a wydłuża sen wolnofalowy (fale delta), wydłużając odpoczynek nocny.

Lek zmniejsza nadmierną senność w ciągu dnia i u chorych na narkolepsję zmniejsza incydenty katapleksji.

Lek wchłania się po podaniu doustnym stosunkowo szybko, biodostępność wynosi około 88%. Czas połowicznego rozpadu wynosi od 0.5 do 2 godzin. Pokarmy bogatotłuszczowe wydłużają czas wchłaniania substancji, dlatego lek zaleca jest stosować 2-3 godziny po ostatnim posiłku.

Lek ma charakter hydrofilowy, jego objętość dystrybucji wynosi około 200-380 mililitrów na kilogram masy ciała.

Lek ulega metabolizmowi za pomocą enzymu dehydrogenazy GHB do semialdehydu bursztynowego, a ten przy udziale enzymu dehydrogenazy semialdehydu bursztynowego ulega biotransformacji do kwasu bursztynowego. Wchodzi on do cyklu Krebsa i ulega rozkładowi do dwutlenku węgla i wody.

Innym szlakiem biotransformacji jest przemiana do acetylokoenzymu A, który także ulega w cyklu przemian kwasu cytrynowego do dwutlenku węgla i wody.

Lek jest eliminowany z organizmu w postaci dwutlenku węgla z wydychanym powietrzem, niewielka ilość w postaci niezmienionej jest wydalana z moczem.