Gadowersetamid, Gadoversetamidum - Zastosowanie, działanie, opis

Gadowersetamid to środek kontrastowy używany w diagnostyce do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego NMR mózgu, kręgosłupa i wątroby. Produkt leczniczy ułatwia rozpoznanie nieprawidłowości w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i wątroby, w tym wizualizację guzów. Gadowersetamid może być stosowany u dzieci od 24 miesiąca życia oraz przez osoby dorosłe.

Gadowersetamid podawany jest w postaci szybkiego wstrzyknięcia do żyły obwodowej przez lekarzy doświadczonych w metodzie diagnostycznej NMR. Zwykle stosowana dawka to 0,2ml/kg masy ciała. 

Dawkowanie dla osób w podeszłym wieku i dzieci powyżej 2 roku życia nie musi być dostosowywane. Profil bezpieczeństwa dla dzieci do 24 miesiąca życia nie został określony.

Możliwe jest wielokrotne podanie leku, z wyłączeniem dzieci i młodzieży, osób starszych i pacjentów z zaburzeniami pracy nerek. Praktykowano wykonanie bolusa numer 2 w dawce 0,2ml/kg masy ciała w celu dokładniejszej diagnostyki zmian w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Proces diagnostyczny powinien być zakończony do 60 minut od wstrzyknięcia dożylnego gadowersetamidu.

Technik diagnostycznych z wykorzystaniem gadowersetamidu nie mogą stosować pacjenci wykazujący nadwrażliwość na tę substancję czynną. Lek jest przeciwwskazany dla noworodków (do ukończenia 4 tygodnia życia), pacjentów z zaburzeniami pracy nerek w stopniu ciężkim (klirens kreatyniny  <30 ml/min/1,73 m) i w przypadku ostrego uszkodzenia nerek. Gadowersetamid nie może być podawany osobom w okołooperacyjnym okresie przeszczepienia wątroby i osobom już po przeszczepie.

Należy zachować ostrożność u osób w podeszłym wieku (powyżej 65 roku życia). Przed podaniem gadowersetamidu konieczne jest wykluczenie zaburzeń czynności nerek, które często pojawiają się w tej grupie pacjentów. Pacjenci z ciężkimi zaburzeniami pracy nerek o charakterze ostrym lub przewlekłym są narażeni na wystąpienie nefrogennego włóknienia układowego (nephrogenic systemic fibrosis, NSF). Z tego względu lek jest u nich przeciwwskazany. Osoby z zaburzeniami czynności nerek w stopniu umiarkowanym muszą zachować ostrożność. Zabiegi diagnostyczne z wykorzystaniem gadowersetamidu u tych osób powinny być wykonywane jedynie w razie zdecydowanej konieczności. 

Pacjenci z chorobami układu sercowo - naczyniowego są bardziej narażeni na niepożądane reakcje naczyniowe po podaniu gadowersetamidu.

U chorych na padaczkę i zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego istnieje większe ryzyko wystąpienia drgawek po podaniu środka kontrastowego. Należy zachować ostrożność.

Gadowersetamid może być przyczyną wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych. Najczęściej mają one miejsce w ciągu pierwszych 30 minut od wstrzyknięcia środka kontrastowego. Teoretycznie możliwe są późne reakcje uczuleniowe, jednak takie przypadki z udziałem gadowersetamidu nie zostały opisane. Szczególnie narażeni są pacjenci chorujący na astmę oskrzelową, alergicy, pacjenci którzy wcześniej wykazywali nadwrażliwość środki kontrastowe.

Gadowersetamid wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. Produkt leczniczy może powodować zawroty głowy, jednak jest to niezbyt częste działanie niepożądane.

Gadowersetamid fałszuje wyniki pomiaru poziomu wapnia we krwi metodą kolorymetryczną z zastosowaniem orto-krezoloftaleiny, zaniżając je. 

Środek kontrastowy zmniejsza stężenie żelaza oraz cynku w surowicy krwi.

W badaniu EKG obserwowano wydłużenie odcinka QT pod wpływem gadowersetamidu.

Środek diagnostyczny wpływa na wyniki badania moczu powodując albuminurię (obecność albumin w moczu), zaburzenia poziomów elektrolitów w moczu, krwiomocz.

Gadowersetamid może powodować wzrost stężenia aminotransferazy alaninowej oraz kinazy kreatynowej we krwi.

Gadowersetamid należy do kategorii C według agencji FDA (Food and Drug Administration) określającej bezpieczeństwo stosowania leków przez kobiety ciężarne. Brak jest badań opisujących wpływ środka diagnostycznego na ciąże u ludzi, dlatego należy go stosować po rozważeniu korzyści dla matki i ryzyka dla płodu. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały toksycznego działania gadowersetamidu na płód.

Gadowersetamid należy do kategorii L3 według skali prof. Hyle'a opisującej ryzyko stosowania leków przez kobiety karmiące piersią. Brak jest danych dotyczących przenikania substancji leczniczej do mleka matek karmiących. Ze względów bezpieczeństwa zleca się przerwać karmienie na okres jednego dnia po podaniu leku.

Brak jest badań opisujących wpływ gadowersetamidu na płodność u ludzi.

Po wstrzyknięciu gadowersetamidu może wystąpić gorączka, złe samopoczucie, dreszcze i uczucie zimna. Do częstych działań niepożądanych gadowersetamidu należą bóle głowy, zaburzenia smaku i uderzenia gorąca. Nieco rzadziej ( ≥1/1 000 do<1/100) u pacjentów po podaniu środka kontrastowego pojawiały się zawroty głowy, parestezje (uczucie mrowienia, drętwienia części ciała), zburzenia węchu, zaczerwienienie twarzy, wysypka i uczucie świądu skóry. Niezbyt często pacjenci opisywali zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności i biegunka), przekrwienie błony śluzowej nosa i ból gardła. Poważnym działaniem niepożądanym leku jest wywoływanie reakcji anafilaktycznej. U osób predysponowanych (osoby z astmą askrzelową, alergiami, reakcją na środki kontrastowe w wywiadzie) możliwe jest prowadzenie premedykacji (glikokortykosteroidy oraz leki przeciwhistaminowe). Do rzadkich działań niepożądanych gadowersetamidu należą skutki uboczne dotyczące układu sercowo-naczyniowego (zmiany ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, blok AV I stopnia), zaburzenia narządu wzroku (rumień powieki, ból oka, rozmazane widzenie, stany zapalne spojówek, przekrwienie gałki ocznej), uczucie dezorientacji i lęku, stany splątania, senność. Dodatkowo pacjenci opisywali dolegliwości takie jak  ból brzucha i zaparcie, suchość jamy ustnej bądź nadmierne wydzielanie śliny. Gadowersetamid może powodować uczucie duszności, skurcz oskrzeli, obrzęk gardła i krtani oraz objawy grypopodobne (katar, kaszel, kichanie). Do bardzo rzadkich działań niepożądanych gadowersetamidu należą obrzęk okołogałkowy, wymioty oraz omdlenia. Po podaniu leku odnotowywano przypadki  nefrogennego włóknienia układowego, dlatego lek jest przeciwwskazany u osób z ciężkimi zaburzeniami pracy nerek.

Nie opisano objawów ostrych przedawkowania gadowersetamidu po podaniu dawki siedmiokrotnie wyższej niż zwykle stosowana dawka.

Gadowersetamd jest środkiem chelatującym zawierającym w cząsteczce gadolin. Lek nie penetruje przez prawidłową barierę krew-mózg, przez co nie gromadzi się w nieuszkodzonych strukturach ośrodkowego układu nerwowego oraz zmianach typu cysty czy blizny pooperacyjne. Jeżeli bariera krew-mózg jest uszkodzona gadowersetamid  kumuluje się w miejscach o nieprawidłowym unaczynnieniu i umożliwia wykrycie zmian nowotworowych czy też ropni.

Środek kontrastowy z gadowersetamidem działa na zasadzie oddziaływania na miejscowe warunki magnetyczne, poprzez posiadanie w swojej cząsteczce niesparowanych elektronów. Gadowersetamid powoduje przede wszystkim  skrócenie czasu relaksacji protonów T1 (spin-siatka), oraz w mniejszym stopniu  T2 (spin-spin). Skutkuje to wzrostem intensywności sygnału w strukturach, gdzie lek ulega kumulacji.

Lek nie wiąże się z białkami osocza. Objętość dystrybucji gadowersetamidu została oszacowana na 162 ± 25 mL/kg masy ciała. Lek ulega dystrybucji w płynie pozakomórkowym. Podana dawka gadowersetamidu nie wpływa na objętość dystrybucji leku. Lek nie przenika przez nieuszkodzoną barierę krew-mózg.

Najprawdopodobniej w organizmie człowieka nie zachodzą istotne przemiany metaboliczne gadowersetamidu. W moczu wykrywana jest niezmieniona postać substancji leczniczej.

Okres półtrwania gadowersetamidu wynosi 1,49 ± 0,15 godziny u osób zdrowych oraz  2,11 ± 0,62 u pacjentów z wykrytymi patologiami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i wątroby. Eliminacja gadowersetamidu zachodzi poprzez nerki. Klirens osoczowy substancji leczniczej wynosi 111,0 ± 14,1 ml/min/1,73 m² pc.