Fluorouracyl, Fluorouracilum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o fluorouracylu
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1962
- Substancje aktywne
-
fluorouracyl
- Działanie fluorouracylu
-
przeciwmitotyczne, przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
- Postacie fluorouracylu
-
maść, płyn, roztwór, roztwór do wstrzykiwań, roztwór do wstrzykiwań i infuzji
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ endokrynny (dokrewny), układ krwiotwórczy i krew, układ moczowy, układ płciowy męski, układ pokarmowy (trawienny)
- Specjalności medyczne
-
Choroby wewnętrzne, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Dermatologia i wenerologia, Endokrynologia, Gastroenterologia, Geriatria, Ginekologia i położnictwo, Medycyna paliatywna, Nefrologia, Onkologia kliniczna, Proktologia, Urologia
- Rys historyczny fluorouracylu
-
Związek został wprowadzony do lecznictwa w 1962 roku na terytorium Stanów Zjednoczonych. Dziewięć lat później szwajcarski Swissmedic wydał zgodę na dopuszczenie fluorouracylu do obrotu.
- Wzór sumaryczny fluorouracylu
-
C4H3FN2O2
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające fluorouracyl
- Wskazania do stosowania fluorouracylu
- Dawkowanie fluorouracylu
- Przeciwskazania do stosowania fluorouracylu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania fluorouracylu
- Przeciwwskazania fluorouracylu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje fluorouracylu z innymi substancjami czynnymi
- Wpływ fluorouracylu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ fluorouracylu na ciążę
- Wpływ fluorouracylu na laktację
- Wpływ fluorouracylu na płodność
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania fluorouracylu
- Mechanizm działania fluorouracylu
- Wchłanianie fluorouracylu
- Dystrybucja fluorouracylu
- Metabolizm fluorouracylu
- Wydalanie fluorouracylu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające fluorouracyl
Wskazania do stosowania fluorouracylu
Fluorouracyl jest substancją o właściwościach cytostatycznych.
Związek stosowany jest w terapii nowotworów przewodu pokarmowego obejmujących raka jelita grubego, okrężnicy, odbytnicy, przełyku, żołądka czy dwunastnicy. Lek jest wykorzystywany w leczeniu nowotworów głowy i szyi, a także raka piersi.
Fluorouracyl w preparatach miejscowo na skórę podaje się w przypadku występowania brodawek oraz rogowacenia słonecznego i starczego. Związek zewnętrznie wykorzystuje się również w terapii nowotworów skóry czy jej stanów przedrakowych oraz chorobie Bowena.
Dawkowanie fluorouracylu
Związek stosowany parenteralnie podaje się dożylnie we wstrzyknięciu (bolusie) lub w formie infuzji. Stosowane dawki są zależne od rodzaju nowotworu, odpowiedzi na leczenie oraz stanu ogólnego pacjenta. Fluorouracyl podaje się zwykle w połączeniu z innymi lekami, w odpowiednich schematach dawkowania.
Zwykle stosowane dawki u osób dorosłych: od 200mg/m2 do 1200 mg/m2 na dobę.
Podawane dawki związku należy modyfikować w zależności o parametry hematologiczne, powikłania neurologiczne oraz działania niepożądane obejmujące przewód pokarmowy.
W przypadku występowania ciężkich zaburzeń wątroby zaleca się stosowanie niższych dawek ze względu na ryzyko nasilenia się toksyczności fluorouracylu.
Związek podawany na powłoki skórne, nanosi się tylko na powierzchnię objętą stanem chorobowym. Zdrową skórę w sąsiedztwie zmian należy zabezpieczyć obojętną maścią lub pastą cynkową. Zwykle substancja nanoszona jest dwa razy dziennie przez okres 6 tygodni.
Przeciwskazania do stosowania fluorouracylu
Przeciwwskazaniem do stosowania fluorouracylu jest występowanie reakcji nadwrażliwości na związek. Leku nie należy podawać także kobietom ciężarnym oraz karmiących piersią, a także osobom homozygotycznym względem enzymu dehydrogenazy dihydropirymidyny. Przeciwwskazaniem do leczenia substancją są także:
- poważne zaburzenia wątrobowe;
- obecność ciężkich zakażeń;
- zahamowanie czynności układu krwiotwórczego;
- ciężki stan ogólny pacjenta.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania fluorouracylu
Leczenie początkowe fluorouracylem podawanym dożylnie powinno odbywać się w warunkach szpitalnych, pod nadzorem doświadczonego lekarza. Zaleca się cykliczne wykonywanie badań oceniających parametry hematologiczne oraz biochemiczne organizmu, aby zapewnić jak największe bezpieczeństwo terapii.
Leczenie związkiem często prowadzi do wystąpienia leukopenii. Zwykle pojawia się między 7 a 14 dniem cyklu terapii. Zaleca się kontrolę ilości płytek krwi oraz białych krwinek. Jeśli ilość leukocytów spadnie poniżej 3500/mm3 lub trombocytów poniżej 100 000/mm3 leczenie należy przerwać. W przypadku obniżenia liczby białych krwinek poniżej 2000/mm3, pacjent powinien zostać umieszczony w izolowanych warunkach szpitalnych w celu ochrony przed infekcjami.
Podczas terapii mogą wystąpić poważne działania niepożądane ze stronu układu pokarmowego. Jeśli pojawi się owrzodzenie bądź zapalenie jamy ustnej lub biegunka czy krwawienie z przewodu pokarmowego leczenie fluorouracylem powinno zostać przerwane.
Należy zachować ostrożność podając lek w terapii przeciwnowotworowej pacjentom z zaburzeniami nerek czy wątroby oraz chorobami kardiologicznymi. Fluorouracyl może wpływać toksycznie na czynność mięśnia sercowego oraz funkcje nerek i wątroby.
U osób z obniżoną aktywnością lub niedoborami dehydrogenazy dihydropirymidynowej obserwowano nasiloną toksyczność leku, ponieważ cząsteczka ta uczestniczy w metabolizmie substancji. W uzasadnionych przypadkach przed rozpoczęciem leczenia związkiem zaleca się wykonanie testów oceniających aktywność tego enzymu.
Jednoczesne podawanie silnych inhibitorów dehydrogenazy dihydropirymidynowej powoduje nasilenie toksyczności leku. W razie przyjęcia leków z powyższej grupy łącznie z fluorouracylem, zaleca się jak najszybszą hospitalizację w celu opanowania toksyczności cytostatyku.
Ze względu na wysokie ryzyko uszkodzenia zarodka/płodu przez lek, wszyscy pacjenci w wieku rozrodczym (mężczyźni oraz kobiety) w okresie leczenia oraz przez pół roku od jego zakończenia, powinni stosować skuteczne metody zapobiegania ciąży.
Pacjenci w starszym wieku lub w stanie osłabienia są bardziej narażeni pojawienie się działań toksycznych fluorouracylu.
Związek podawany dożylnie lub miejscowo na skórę zwiększa wrażliwość na światło. Osoby leczone substancją powinny unikać nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne. Zaleca się stosowanie ochrony przeciwsłonecznej jeszcze na kilka miesięcy od zakończenia leczenia.
W przypadku parenteralnego podawania fluorouracylu nie należy podawać żywych szczepionek, ze względu na wzrost ryzyka rozwoju ciężkich infekcji. Zaleca się unikanie bliskich kontaktów chorego z osobami, które w niedawnym czasie otrzymały szczepionkę przeciw polio.
Podczas jednoczesnego stosowania radioterapii może być konieczne zmniejszenie dawki fluorouracylu. Zaleca się zachowanie ostrożności u pacjentów z napromieniowaniem wysokimi dawkami okolic w obrębie miednicy.
Podawanie fluorouracylu z kwasem folinowym zwiększa skuteczność terapii, ale może również zwiększyć ryzyko wystąpienia objawów toksyczności. Podczas jednoczesnego stosowania mogą pojawić się leukopenia, bardzo ciężkie biegunki oraz uszkodzenia błony śluzowej w obrębie jamy ustnej, które stanowią zagrożenie dla życia.
Fluorouracyl stosowany miejscowo w płynie na brodawki, nie powinien mieć styczności ze zdrowymi powłokami skórnymi. Zdrową skórę w okolicy zmian zaleca się zabezpieczyć maścią lub pastą cynkową. Jeśli w wyniku omyłkowego naniesienia związku na zdrową skórę dojdzie do pojawienia się stany zapalnego lub nadżerek leczenie należy przerwać.
W przypadku nanoszenia fluorouracylu w postaci kremu, w odpowiedzi na leczenie pojawia się stan zapalny skóry, następnie jej erozja, która mija w wyniku regeneracji naskórka. Poprawa kliniczna zwykle występuje po 14 dniach od rozpoczęcia terapii. Dyskomfort orz stany zapalne skóry można łagodzić stosując miejscowo preparatów sterydowych.
Leczenie większych powierzchni skórnych powinno odbywać się stopniowo.
Stosując fluorouracyl na powłoki skórne nie można dopuścić do kontaktu leku z oczami, błonami śluzowymi lub uszkodzoną, zranioną skórą.
Przeciwwskazania fluorouracylu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Stosowanie fluorouracylu łącznie z inhibitorami dehydrogenazy dihidropirymidynowej (np. brywudyna, sorywudyna) może prowadzić do zahamowania aktywności enzymu DPD i wystąpienia objawów toksyczności leku. Podawanie związku jednocześnie z inhibitorami DPD oraz przed upływem 4 tygodni od zakończenia terapii tymi lekami jest przeciwwskazane.
Interakcje fluorouracylu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Folinian wapnia (Calcium folinate) | antidota - odtrutki i środki chelatujące |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klozapina (Clozapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cisplatyna (Cisplatin) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Warfaryna (Warfarin) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Folinian wapnia (Calcium folinate) | antidota - odtrutki i środki chelatujące |
Winorelbina (Vinorelbine) | alkaloidy barwinka (Vinca) i analogi |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Chlorotalidon (Chlorthalidone) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Cyklofosfamid (Cyclophosphamide) | cytostatyki alkilujące |
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Indapamid (Indapamide) | sulfonamidy |
Klopamid (Clopamide) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyklofosfamid (Cyclophosphamide) | cytostatyki alkilujące |
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Tamoksyfen (Tamoxifen) | SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Doksorubicyna (Doxorubicin) | antybiotyki cytostatyczne |
Epirubicyna (Epirubicin) | antybiotyki cytostatyczne |
Idarubicyna (Idarubicin) | antybiotyki cytostatyczne |
Mitoksantron (Mitoxantrone) | antybiotyki cytostatyczne |
Wpływ fluorouracylu na prowadzenie pojazdów
Działania niepożądane, które mogą wystąpić w trakcie leczenia (zaburzenia widzenia, neuropatie czy też nudności i wymioty) zwiększają ryzyko upośledzenia zdolności prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn mechanicznych.
Inne rodzaje interakcji
Nie powinno się podawać żywych szczepionek w okresie terapii fluorouracylem.
W przypadku jednoczesnego podawania innych leków przeciwnowotworowych lub stosowania radioterapii, zaleca się odpowiednią modyfikację dawki leku.
Przed przystąpieniem do leczenia fluorouracylem, w uzasadnionych przypadkach, należy oznaczyć aktywność dehydrogenazy dihydropirymidyny.
Wpływ fluorouracylu na ciążę
Podczas leczenia fluorouracylem odnotowano przypadki poronień oraz wady płodów. Stosowanie leku w okresie ciąży jest przeciwwskazane. Kobiety oraz mężczyźni w czasie terapii substancją oraz przez okres minimum 6 miesięcy od jej zakończenia, powinni stosować skuteczne metody antykoncepcji.
W przypadku zajścia w ciążę w okresie leczenia fluorouracylem, przyszłą matkę należy poinformować o prawdopodobnym szkodliwym wpływie leku na płód oraz zasugerować badania genetyczne.
Podawanie fluorouracylu kobietom ciężarnym jest możliwe tylko jeśli korzyści z terapii dla przyszłej matki wielokrotnie przewyższają ryzyko zdrowotne dla zarodka/płodu, a także gdy kobieta w pełni akceptuje możliwość szkodliwego wpływu związku na dziecko.
Wpływ fluorouracylu na laktację
Nie wiadomo czy fluorouracyl podawany parenteralnie przenika do mleka kobiecego. W związku z potencjalnym ryzykiem wystąpienia ciężkich działań niepożądanych czy nawet objawów toksyczności u oseska, karmienie piersią podczas dożylnego stosowania związku jest przeciwskazane.
Stosowanie fluorouracylu w preparatach podawanych na małą powierzchnię skóry jest dozwolone podczas laktacji. Ryzyko przedostania się substancji do krążenia ogólnego czy mleka kobiecego jest znikome.
Wpływ fluorouracylu na płodność
Związek może powodować zaburzenia owulacji oraz spermatogenezy. Istnieje ryzyko pojawienia się nieodwracalnej niepłodności u mężczyzn, przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o ryzyku wystąpienia powyższego działania niepożądanego oraz o możliwości zamrożenia nasienia.
Inne możliwe skutki uboczne
Podczas stosowania fluorouracylu na powłoki skórne mogą wystąpić następujące działania niepożądane:
- bardzo często: stan zapalny w miejscu podania, rumień, podrażnienie oraz ból i świąd;
- często: złuszczanie się skóry, nadżerka, strupy, krwawienie w miejscu podania, ból głowy;
- niezbyt często: miejscowe zapalenie skóry, obrzęk oraz owrzodzenie;
- bardzo rzadko: zaburzenia hematologiczne, reakcje nadwrażliwości, biegunka, wymioty, zapalenie jamy ustnej, rumień wielopostaciowy, sączenie wydzieliny, ciemne zabarwienie skóry, złuszczanie naskórka, łysienie, wykwity z formowaniem pęcherzy, fotoalergie;
- częstość nieznana: zaburzenia smaku, zawroty głowy, nudności, podrażnienie spojówki, zwiększone łzawienie, a także zapalenie rogówki.
W trakcie podawania związku, parenteralnie, dożylnie mogą wystąpić:
- bardzo często: pancytopenia, a także trombocytopenia, leukopenia, neutropenia, agranulocytoza i niedokrwistość, skurcz oskrzeli, podatność na zakażenia, hiperurykemia, nieprawidłowości w EKG z objawami niedokrwienia mięśnia sercowego, wodnista biegunka, nudności, wymioty, zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego, jadłowstręt, łysienie, zespół ręka-stopa, spowolnienie gojenia się ran, krwawienia z nosa, znużenie, ogólne osłabienie, uczucie zmęczenia;
- często: ból w klatce piersiowej;
- niezbyt często: oczopląs, ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia pozapiramidowe, objawy choroby Parkinsona, senność jak również euforia oraz hipotonia, zapalenie skóry, zmiany na płytkach paznokcia czy oddzielanie się płytki paznokcia, przebarwienie skóry, fotowrażliwość, odbarwienia w okolicy żył, hepatotoksyczność, odwodnienie, posocznica, krwawienia z przewodu pokarmowego, posocznica, martwica w obrębie układu pokarmowego, niewyraźne widzenie, zapalenie nerwu wzrokowego, światłowstręt, zaburzenie ruchu gałek ocznych, podwójne widzenie, zablokowanie kanalika łzowego, zapalenie spojówek oraz powiek, wywrócenie powieki, arytmia, zawał serca, wstrząs sercowy, kardiomiopatia rozstrzeniowa, zapalenie serca, niewydolność serca oraz niedokrwienie mięśnia sercowego, zaburzenia owulacji, a także spermatogenezy;
- rzadko: wzrost stężenia hormonów tarczycy, wstrząs anafilaktyczny, ogólne reakcje alergiczne, dezorientacja, zakrzepowe zapalenie żył, zespoły niedokrwienne (mózgu, jelit czy na obwodzie), zatory;
- bardzo rzadko: zgon sercowy, zatrzymanie akcji serca, kardiotoksyczność, drgawki, śpiączka, afazja, dezorientacja, mowy, splątanie, ostry zespół móżdżkowy, leukoencefalopatia, zaburzenia mowy;
- częstość nieznana: martwica wątroby oraz neuropatia obwodowa.
Objawy przedawkowania fluorouracylu
Podawanie zbyt wysokich dawek leku skutkuje nasileniem działań ubocznych, może dojść do zahamowania czynności szpiku.
Mechanizm działania fluorouracylu
Fluorouracyl jest antymetabolitem pirymidyn.
Związek jest pochodną uracylu. W wyniku konwersji enzymatycznej ulega przekształceniu do monofosforanu fluorourydyny. Substancja w wyniku dalszych przemian do monofosforanu fluorodeoksyurydyny posiada właściwości hamujące syntezę łańcucha DNA poprzez hamowanie syntetazy tymidylanowej. Metabolity fluorouracylu ulegają również wbudowaniu do nici RNA. Związek działa głównie w fazie S cyklu komórkowego.
Wchłanianie fluorouracylu
Absorpcja fluorouracylu waha się od 28% do 100%.
Dystrybucja fluorouracylu
Stopień wiązania z białkami osoczowymi wynosi od 8-12%. Związek przenika przez barierę krew-mózg oraz do płynu mózgowo-rdzeniowego. Fluorouracyl wykazuje wysokie powinowactwo do tkanek szybko dzielących się, takich jak powłoki skórne, nabłonki, a także komórek szpiku kostnego czy zmian nowotworowych.
Metabolizm fluorouracylu
Przemiany fluorouracylu odbywają się w wątrobie. Przemiany związku prowadzą do powstania nieaktywnych metabolitów (np. CO2 czy mocznik).
U osób z zaburzeniami wątroby, może dojść do kumulacji leku w organizmie. W tej grupie osób może być konieczne zmiana dawkowania.
Wydalanie fluorouracylu
Około 20% dawki leku jest wydalane z moczem. Okres półtrwania leku wynosi 10-20 minut.