Fluorek sodu (18F), Natrii fluoridum (18f) - Zastosowanie, działanie, opis

Promieniotwórczy izotop fluorku sodu [¹⁸F] znalazł zastosowanie w diagnostyce wykorzystującej metodę PET (pozytonowej tomografii emisyjnej). Substancja czynna może być wykorzystywana w diagnostyce i wykrywaniu:

• schorzeń dolnego odcinka kręgosłupa, w przypadku gdy zwykle stosowane metody diagnostyczne nie pozwoliły na postawienie jednoznacznej diagnozy;
• zmian kostnych powstałych w wyniku stosowania przemocy fizycznej (szczególnie wobec dzieci);
• przerzutów choroby nowotworowej do tkanki kostnej u osób dorosłych.

Schemat podawania i zalecana aktywność substancji czynnej jest zależna od masy ciała pacjenta, wieku oraz chorób współistniejących. Fluorek sodu [¹⁸F] należy stosować dożylnie w celu uniknięcia ryzyka napromienienia tkanek w miejscu iniekcji.

Zalecana aktywność dawki promieniotwórczego izotopu fluorku sodu dla pacjenta o masie 70 kg wynosi 370 MBq. Zwykle stosowana dawka dobowa fluorku sodu ¹⁸F mieści się w zakresie od 100 MBq do 400 MBq, w zależności od typu urządzenia rejestrującego oraz masy ciała osoby badanej.

Dawka substancji czynnej powinna zostać dostosowana w przypadku dzieci. Ilość substancji, niezbędnej do przeprowadzenia badania można obliczyć w oparciu o informacje zawarte w karcie dawkowania preparatu.

Badania z wykorzystaniem pozytonowej tomografii emisyjnej można wykonać po upływie 2-3 godzin od podania fluorku sodu. Skany emisyjne są zwykle wykonywane po godzinie od iniekcji.

Przeciwwskazaniem do wykorzystania promieniotwórczego izotopu fluorku sodu w diagnostyce jest wystąpienie nadwrażliwości na tę substancję czynną. Innym ograniczeniem podczas stosowania radioizotopu jest ciąża.

Zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności w przypadku przeprowadzania badania z wykorzystaniem promieniotwórczego izotopu fluorku sodu u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek. Przed badaniem należy poinformować pacjenta o konieczności odpowiedniego nawodnienia. Po badaniu zalecane jest częste oddawanie moczu w celu ograniczenia wpływu promieniowania leku na organizm.

Fluorek sodu charakteryzuje się wyższą skutecznością wykrywania zmian kostnych w porównaniu do innych markerów wykazujących powinowactwo do tkanki kostnej. Należy jednak zauważyć, że fluorek sodu [¹⁸F] ma mniejszą skuteczność w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych lub wczesnych przerzutów do kości. Substancja czynna wykazuje większe powinowactwo do obszarów charakteryzujących się nieprawidłowościami w aktywności kościotwórczej, związanych z postępowaniem procesu nowotworowego.

Ze względu na brak różnicy w wychwycie cząsteczki fluorku sodu [¹⁸F] podczas diagnostyki zmian złośliwych i niezłośliwych, u niektórych pacjentów zalecane jest wykorzystanie analizy nałożonych na siebie obrazów otrzymanych dzięki metodom PET i CT. 

Należy zachować ostrożność w przypadku diagnostyki pacjentów nieletnich ze względu na konieczność zastosowania dawek o wyższej aktywności. 

Wskazane jest ograniczenie kontaktu pacjenta z kobietami w ciąży lub niemowlętami po badaniu.

Substancja czynna nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. 

Stosowanie substancji czynnej w okresie ciąży jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko napromieniowania płodu. 

W przypadku wystąpienia wątpliwości dotyczących wykluczenia ewentualnej ciąży zalecane jest uwzględnienie innych metod diagnostycznych niewykorzystujących promieniowania jonizującego.

Podczas stosowania metod diagnostycznych wykorzystujących promieniowanie jonizujące karmienie piersią należy przerwać. Promieniowanie może wywierać wpływ na mleko kobiety karmiącej. Zalecane jest odstawienie dziecka na dwanaście godzin po podaniu substancji czynnej. Pokarm odciągnięty w tym czasie powinien zostać zniszczony. 

Biorąc pod uwagę korzyści odniesione z karmienia przez dziecko, w niektórych przypadkach, po konsultacji z lekarzem należy rozważyć możliwość opóźnienia podania fluorku sodu [¹⁸F],

Podczas dożylnego stosowania fluorku sodu [¹⁸F] istnieje ryzyko wystąpienia wad wrodzonych oraz nowotworów złośliwych. Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń w zakresie zwykle stosowanych dawek jest niewielkie. 

Stosowanie fluorku sodu [¹⁸F] może odpowiadać za zwiększenie ryzyka powstawania wad wrodzonych lub rozwoju nowotworów złośliwych. W trakcie diagnostyki wykorzystującej zwykle stosowane dawki ryzyko to jest stosunkowo niewielkie. W przypadku znacznego, teoretycznego przedawkowania substancji czynnej ryzyko zaburzeń może wzrosnąć. 

Substancja czynna ze względu na powinowactwo do tkanki kostnej jest znacznikiem nasilonego metabolizmu kostnego. Nadmierna aktywność kościotwórcza może być związana z procesem nowotworowym lub schorzeniami o innym podłożu charakteryzującymi się występowaniem stanu zapalnego lub nadżerek tkanki kostnej. 

Od trzech do dziesięciu razy więcej fluorku sodu [¹⁸F] ulega wbudowaniu w tkankę kostną zajętą przez chorobę nowotworową, w porównaniu do minerału kostnego niezajętego przez nowotwór. 

Około 50% zastosowanej dawki fluorku sodu [¹⁸F] zostaje wychwycone przez tkankę kostną. 

Substancja czynna jest magazynowana w tkance kostnej z przewagą części szkieletu osiowego. Zwiększony wychwyt leku odnotowano w przypadku kośćca zajętego przez proces zapalny lub chorobę nowotworową. Większe powinowactwo fluorku sodu [¹⁸F] zaobserwowano również w tkance kostnej podczas przebiegu gruźlicy kręgosłupa, choroby Pageta, kostniejącego zapalenia mięśni oraz podczas złamań kości i szybko rosnących nasadach kości. 

Cząsteczka [¹⁸F] ulega wymianie na jon OH^- na powierzchni hydroksyapatatu tkanki kostnej. Następnie substancja czynna trafia do płynu zewnątrzkomórkowego i ulega eliminacji drogą nerkową. 

Fluorek sodu [¹⁸F] jest wydalany przez nerki z moczem.