Eluksadolina, Eluxadolinum - Zastosowanie, działanie, opis

Eluksadolina to substancja lecznicza o działaniu hamującym pasaż jelita grubego i zmniejszającym skurcze przewodu pokarmowego. Dodatkowo lek wykazuje działanie przeciwbólowe.

Wskazaniem do stosowania eluksadoliny jest zespół jelita drażliwego z przewagą biegunki (irritable bowel syndrome with diarrhoea, w skrócie IBS-D). Zespół jelita drażliwego to zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego. Przyczyny choroby nie są do końca wyjaśnione, wiadomo jednak że w rozwoju IBS duży udział odgrywają zaburzenia połączeń mózgowo-jelitowych. Aby rozpoznać zespół jelita drażliwego, konieczne jest spełnienie kryteriów: ból brzucha występujący co najmniej jeden dzień w tygodniu i nawracający przez ostatnie 3 miesiące oraz towarzyszące mu zmiany częstotliwości wypróżnień i konsystencji stolca.

Eluksadolinę przyjmuje się doustnie w postaci tabletek powlekanych. Zwykle stosowana dawka dobowa substancji leczniczej to 200 mg eluksadoliny. Dawkowanie dla osób w podeszłym wieku czasami wymaga modyfikacji i rozpoczęcia leczenia od maksymalnej dawki dobowej wynoszącej 150 mg.

Nie ustalono profilu bezpieczeństwa dla dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia.

Brak jest danych na temat dawkowania leku u osób z zaburzeniami czynności nerek.

W przypadku pominięcia dawki, nie należy stosować podwójnej ilości eluksadoliny lecz przyjąć kolejną dawkę leku o stałej porze.

Eluksadolina nie może być stosowana u osób nadwrażliwych na tę substancję leczniczą. Przeciwwskazaniem dla leku jest także nadużywanie alkoholu, ponieważ połączenie eluksadoliny z alkoholem zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki.

Ze względu na zwiększone ryzyko skurczu zwieracza Oddiego, terapia eluksadoliną nie może być prowadzona u pacjentów z niedrożnością dróg żółciowych, osób bez woreczka żółciowego i pacjentów z chorobami zwieracza Oddiego.

Pozostałe przeciwwskazania dla eluksadoliny to zaburzenia pracy wątroby o klasie A-C wg skali Child-Pugh, podejrzenie lub stwierdzenie niedrożności przewodu pokarmowego, występujące zaparcia, choroby trzustki i stan zapalny trzustki w wywiadzie. 

Nie można prowadzić jednoczesnej terapii eluksadoliną oraz lekami z grupy OATP1B1 (ryfampicyna, ryfamycyna, kwas fusydowy, klarytromycyna, erytromycyna, roksytromycyna, indynawir, rytonawir, cycklosporyna, gemfibrozyl). 

Możliwym działaniem niepożądanym eluksadoliny jest skurcz zwieracza Oddiego. Pojawienie się takich objawów jak ostry ból brzucha (ból kolkowy, ból nadbrzusza), ból brzucha promieniujący do pleców i barku, nudności i wymioty podczas terapii lekiem powinno być niezwłocznie zgłoszone lekarzowi prowadzącemu. Skurcz zwieracza Oddiego może stać się przyczyną zapalenia trzustki.

Eluksadolina predysponuje do wystąpienia zaparć. Zaparcie trwające dłużej niż 4 dni powinno być skonsultowane z lekarzem. Powinno unikać się jednoczesnego stosowania eluksadoliny i loperamidu.

Podczas leczenia eluksadoliną może pojawić się uczucie senności oraz nadmierne uspokojenie (sedacja). Należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie eluksadoliny i leków z grupy silnych inhibitorów OATP1B1 tj. ryfampicyny ryfamycyny, kwasu fusydowego, klarytromycyny, erytromycyny, roksytromycyny, indynawiru, rytonawiru, cycklosporyny, gemfibrozylu. 

Przyjęcie leku podczas wysokotłuszczowego posiłku zmniejsza stężenie maksymalne eluksadoliny w surowicy krwi o średnio 50%, nie wpływając jednocześnie na T _max(czas potrzebny do osiągnięcia tego stężenia). Eluksadolina powinna być przyjmowana po posiłkach.

Eluksadolina może wywoływać stan zapalny trzustki. Alkohol nasila to działanie niepożądane, stąd terapia lekiem jest przeciwwskazana u osób nadużywających alkoholu.

Eluksadolina wywiera niewielki wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. Lek może wywoływać zawroty głowy, uczucie senności i sedacji. W razie wystąpienia wyżej wymienionych objawów należy zachować ostrożność.

Eluksadolina zmniejsza efektywność działania olejku rycynowego oraz preparatów zawierających nasiona babki jajowatej Plantago ovata.

Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum w połączeniu z eluksadoliną zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego.

Nie zaleca się stosowania eluksadoliny u kobiet ciężarnych. Brak jest odpowiednich badań wśród ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały toksycznego wpływu leku na płód.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały przenikanie eluksadoliny do mleka. Brak jest analogicznych badań u ludzi, z tego względu należy indywidualnie rozpatrywać balans korzyści dla matki i zagrożenia dla płodu.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały szkodliwego wpływu eluksadoliny na płodność. Brak jest analogicznych badań u ludzi.

Przedawkowanie eluksadoliny wywołuje nasilone działania ze strony ośrodkowego układu nerwowego (zawroty głowy, uczucie senności) oraz przewodu pokarmowego (bóle brzucha, rozdęcie brzucha, nudności i wymioty, zaparcia, refluks przełyku).

Mechanizm działania eluksadoliny wynika z pobudzania receptorów opioidowych mi (μOR) i kappa (κOR), oraz blokowania receptora opioidowego delta (δOR). Pobudzenie receptorów opioidowych mi (μOR) i kappa (κOR) zmniejsza ruchliwość jelita grubego i ogranicza wydzielanie płynów do światła jelita.   Blokowanie receptora delta powoduje efekt analgetyczny (przeciwbólowy). Ze względu na słabe wchłanianie z przewodu pokarmowego lek działa głównie w świetle jelit i zminimalizowane są działania niepożądane o charakterze ogólnoustrojowym.

Eluksadolina wchłania się słabo z przewodu pokarmowego (szacunkowo ok. 1,02% dawki). Biodostępność leku jest niska. Eluksadolina ulega efektowi pierwszego przejścia przez wątrobę.

Pokarm wpływa na wartość stężenia maksymalnego eluksadoliny, zmniejszając jego wartość o połowę. Czas potrzebny do osiągnięcia C_max to średnio 120 minut. Eluksadolina nie ulega kumulacji w organizmie.

Eluksadolina wiąże się z białkami osocza w około 81%. Lek ulega efektowi pierwszego przejścia przez wątrobę. Pozorna objętość dystrybucji eluksadoliny wynosi  27100 l. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały przenikanie eluksadoliny do mleka matek karmiących.

Do końca nie wyjaśniono cykl przemian metabolicznych eluksadoliny. Wiadomo że lek ulega reakcji glukuronizacji grupy funkcyjnej kwasu metoksybenzoesowego z utworzeniem metabolitu nieaktywnego pod względem farmakologicznym-  acyloglukuronidu (M11).

Eluksadolina jest substratem dla transportera wychwytu wątrobowego OATP1B1 oraz wykazuje działanie hamujące na ten transporter. Dodatkowo lek jest substratem dla transportera wyrzutu wątrobowego MRP2

Eluksadolina jest eliminowana z organizmu głównie z kałem (około 82% podanej dawki, przede wszystkim jako związek macierzysty). W moczu znajduje się poniżej 1% dawki eluksadoliny.

Okres półtrwania osoczowego eluksadoliny wynosi 5 godzin.