Dihydrokodeina, Dihydrocodeinum - Zastosowanie, działanie, opis

Dihydrokodeina jest opioidem o działaniu przeciwbólowym i przeciwkaszlowym. Lek znalazł zastosowanie w łagodzeniu bólu przeciwnowotworowego o znacznym nasileniu oraz w terapii długotrwałego bólu o innym pochodzeniu.

Schemat dawkowania substancji czynnej jest zależny od masy ciała oraz wieku pacjenta, a także od występującej jednostki chorobowej.

Zwykle stosowana dawka dobowa dihydrokodeiny wynosi 120 mg. Ilość substancji czynnej może zostać maksymalnie zwiększona do 240 mg na dobę.

Dawkę dihydrokodeiny należy odpowiednio zmniejszyć w przypadku pacjentów w starszym wieku oraz z chorobami współistniejącymi, do których zaliczamy:

• zaburzenia pracy wątroby;
• niedoczynność tarczycy;
• niewydolność nerek.

Leku nie należy podawać dzieciom poniżej dwunastego roku życia, a stosowanie dihydrokodeiny u młodzieży powyżej 12 lat może zostać rozpoczęte jedynie po odpowiednim rozważeniu stosunku korzyści odniesionego z leczenia do zagrożenia wynikającego z pojawienia się działań niepożądanych.

Przeciwwskazaniem do stosowania dihydrokodeiny jest nadwrażliwość na tę substancję czynną. Leku nie należy przyjmować w przypadku gdy pacjent oprócz silnego bólu cierpi również na zaburzenia układu oddechowego (ciężką postać astmy oskrzelowej, ostre niedotlenienia związane z depresją układu oddechowego, zespołu serca płucnego o ciężkim przebiegu, ciężką postać POCHP – przewlekłej obturacyjnej choroby płuc). Leczenie dihydrokodeiną jest również przeciwwskazane w przypadku współistniejącej choroby alkoholowej, porażennej niedrożności jelit, podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, także u dzieci poniżej 12 roku życia.

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku wprowadzania terapii dihydrokodeiną u pacjentów stosujących inne leki o depresyjnym wpływie na ośrodkowy układ nerwowy (benzodiazepiny, inne leki uspokajające). Jednoczesne stosowanie leków uspokajających oraz dihydrokodeiny jest możliwe jedynie w razie braku możliwości leczenia alternatywnego. Zalecane jest wprowadzenie dodatkowej obserwacji osób przyjmujących dihydrokodeinę i leki wpływające depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy ze względu na zwiększenie ryzyka pojawienia się zaburzeń oddechowych i zgonu.

Podczas terapii lekami z grupy opioidów zaobserwowano możliwość wystąpienia zjawiska uzależnienia psychicznego i fizycznego. Stosowanie dihydrokodeiny przez pacjentów z wysokim ryzykiem uzależnienia (osoby nadużywające alkoholu, pacjenci uzależnieni od leków uspokajających) powinno przebiegać z zachowaniem zasad należytej ostrożności. W trakcie przyjmowania dihydrokodeiny nie należy spożywać alkoholu, a osoby spożywające wcześniej duże ilości alkoholu powinny być objęte dodatkowymi badaniami wątroby (oznaczenie poziom AspAT, AlAT). Przerwanie kuracji dihydrokodeiną powinno zostać przeprowadzone poprzez stopniowe zmniejszanie dawki, co pozwala na uniknięcie zespołu odstawienia.

Ze względu na możliwość uwolnienia pewnych ilości histaminy podczas przyjęcia dihydrokodeiny, leku nie należy stosować u pacjentów z ostrym napadem astmy oskrzelowej.

Zjawisko tolerancji występujące podczas leczenia dihydrokodeiną może być odpowiedzialne za zmniejszenie skuteczności leczenia i konieczność zwiększenia dawki leku.

Schemat dawkowania dihydrokodeiny powinien zostać dostosowany w przypadku pacjentów w starszym wieku oraz osób cierpiących na:

• niewydolność nerek;
• upośledzenie czynności wątroby;
• niedoczynność tarczycy.

Podczas stosowania dihydrokodeiny istnieje ryzyko zwiększenia stężenia prolaktyny oraz spadku stężenia testosteronu lub kortyzolu w surowicy. Efekt ten jest spowodowany przez zaburzenie czynności osi podwzgórze–przysadka–nadnercza oraz osi przysadka–gonady.

Dihydrokodeina nie powinna być przyjmowana jednocześnie z inhibitorami monoaminooksydazy. Leczenie dihydrokodeiną można rozpocząć po upłynięciu czternastu dni od zakończenia terapii inhibitorami monoaminooksydazy.

Przyjmowanie dihydrokodeiny podczas jednoczesnego spożywania alkoholu może nasilić depresyjny wpływ leku na ośrodkowy układ nerwowy.

Substancja czynna może wywierać negatywny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn. Do działań niepożądanych związanych ze stosowaniem dihydrokodeiny należy nadmierna senność, zawroty głowy, dezorientacja, co może znacznie upośledzać zdolność kontrolowania pojazdu.

Przyjmowanie dihydrokodeiny przez kobiety w ciąży nie jest zalecane. Lek może zostać wykorzystany w okresie trwania ciąży jedynie w wyraźnej konieczności w przypadku gdy korzyści z leczenia dla matki przewyższają zagrożenie wynikające z działań niepożądanych dla dziecka.

Największe zagrożenie dla płodu stanowi sytuacja, gdy matka przyjmująca dihydrokodeinę należy do grupy szybkich metabolizerów leków. W związku ze zwiększoną aktywnością podjednostki CYP2D6 cytochromu p450, dochodzi do wzrostu stężenia czynnego metabolitu dihydrokodeiny – dihydromorfiny.

Stosowanie dihydrokodeiny podczas karmienia piersią nie jest zalecane. Nie można wykluczyć możliwości przenikania substancji czynnej do mleka matki.
Dihydrokodeina charakteryzuje się mniejszą biodostępnością po podaniu doustnym niż kodeina. Przyjmowanie dihydrokodeiny należy natychmiast przerwać jeśli u matki lub u dziecka wystąpi nadmierna senność.

Przedawkowanie dihydrokodeiny może spowodować wystąpienie zaburzeń ze strony układu nerwowego. Przyjęcie dużych ilości substancji czynnej może doprowadzić do wymiotów, śpiączki, spowolnienia akcji serca, przyspieszenia akcji mięśnia sercowego, uszkodzenia tkanki mięśniowej. W cięższych przypadkach istnieje ryzyko wystąpienia niewydolności krążeniowej prowadzącej do zgonu.

Aktywność farmakologiczna dihydrokodeiny jest związana z jej wpływem na receptory opioidowe typu μ. Substancja czynna jest agonistą receptorów opioidowych, których pobudzenie skutkuje redukcją stężenia cAMP. Następnie zmniejsza się zależny od cAMP napływ jonów wapniowych do wnętrza komórki. Efektem działania dihydrokodeiny jest hiperpolaryzacja błony komórkowej co zmniejsza przesył impulsów nerwowych (w tym sygnałów o bólu). 

Lek powoduje wzrost napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego powodując tym samym spowolnienie perystaltyki jelit. U niektórych pacjentów istnieje pewne prawdopodobieństwo wystąpienia zaparcia. 

Niższe dawki dihydrokodeiny wykazują działanie przeciwkaszlowe. Substancja czynna hamuje odruch kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Dihydrokodeina może spowodować zaburzenia oddechu poprzez depresyjny wpływ na ośrodek oddechu w pniu mózgu. 

Biodostępność dihydrokodeiny po podaniu doustnym jest stosunkowo niska (około 20%). Lek szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. 

Stężenie terapeutyczne substancji czynnej utrzymuje się przez dwanaście godzin od podania. 

Substancja czynna ulega biotransformacji w wątrobie z wykorzystaniem podjednostki CYP2D6 cytochromu p450 do aktywnej farmakologicznie dihydromorfiny. W wyniku aktywności podjednostki CYP3A4 cytochromu p450 powstaje cząsteczka – nordihydrokodeiny. 

Ostatnim metabolitem jest glukuronid dihydrokodeiny. 

Metabolity dihydrokodeiny są głównie wydalane z moczem.