Chlorpromazyna, Chlorpromazinum - Zastosowanie, działanie, opis

• schizofrenia, schizofrenia dziecięca,
• autyzm,
• psychozy innego typu (w tym paranoidalne),
• stany hipomaniakalne i maniakalne,
• leczenie wspomagające w stanach lękowych, pobudzeniu psychoruchowym, niebezpiecznych/gwałtownych zachowaniach impulsywnych,
• leczenie wymiotów i nudności (w przypadku nieskuteczności innych leków i w chorobach terminalnych),
• czkawka oporna na leczenie,
• wprowadzenie do hipotermii (zapobieganie wystąpienia dreszczy).

Chlorpromazynę stosuje się doustnie oraz w podaniu domięśniowym (w stanach nagłych oraz w postaci głębokich wstrzyknięć; nie jest stosowana podskórnie ze względu na działanie drażniące).

Sposób dawkowania powinien być ustalany indywidualnie oraz ze względu na jednostkę chorobową (m.in. schizofrenia, psychozy, stany maniakalne, czkawka etc.).

Podanie doustne.

Początkowe dawki są mniejsze niż te stosowane w leczeniu podtrzymującym.

Dawka stosowana u osób w podeszłym wieku, a także u osób osłabionych wynosi zwykle ⅓ do ½ dawki dla dorosłych.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 40 - 300 mg (do 1 g).

Podanie domięśniowe.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 50 - 200 mg (w głębokim wstrzyknięciu domięśniowym, w dawkach podzielonych lub we wlewie dożylnym).

• nadwrażliwość na substancję czynną (chloropromazynę, chlorowodorek chloropromazyny), pochodne fenotiazyny,
• zahamowanie czynności szpiku kostnego.

Innymi przeciwwskazaniami (jak podają dane literaturowe) są:

• niedoczynność tarczycy,
• zawał serca,
• guz chromochłonny,
• myastenia gravis,
• jaskra z zamkniętym kątem przesączania,
• agranulocytoza,
• epilepsja,
• choroba Parkinsona,
• ryzyko zatrzymania moczu związane z zaburzeniami uretroprostatycznymi.

• Chloropromazynę nie powinno stosować się w następujących schorzeniach: niewydolność nerek lub wątroby, choroba Parkinsona, padaczka, niedoczynność tarczycy, niewydolność serca, guz chromochłonny rdzenia nadnerczy (phaeochromocytoma), myastenia gravis, przerost gruczołu krokowego, agranulocytoza, jaskra z wąskim kątem przesączania.
• Ze względu na ryzyko hipertermii lub hipotermii, chloropromazynę należy stosować ostrożnie u osób w podeszłym wieku, szczególnie narażonych na hipotonię (niedociśnienie) ortostatyczne objawiające się spadkiem ciśnienia krwi przy zmianie pozycji ciała.
• Pochodne fenotiazyny, w tym chloropromazyna mogą obniżać próg drgawkowy. Zaleca się zachować ostrożność stosując chloropromazynę u pacjentów ze stwierdzoną padaczką (epilepsją) lub drgawkami.
• Podczas stosowania mogą wystąpić: niewyjaśniona gorączka i/lub infekcje, co może świadczyć o zaburzeniach w obrazie krwi. W takim przypadku należy przeprowadzić badania krwi.
• W przypadku niewyjaśnionej gorączki należy przerwać stosowanie leku - może to świadczyć o wystąpieniu złośliwego zespołu neuroleptycznego. Niektóre schorzenia i stany fizjologiczne jak choroby organiczne mózgu i odwodnienie mogą predysponować do wystąpienia złośliwego zespołu neuroleptycznego.
• Efekt terapeutyczny w przypadku neuroleptyków jest opóźniony - objawy choroby mogą wystąpić dopiero po jakimś czasie od przerwania leczenia.
• Niekiedy obserwuje się symptomy ostrego zespołu odstawiennego jak: wymioty, nudności, bezsenność (szczególnie po dużych dawkach neuroleptyków).
• Stosowanie neuroleptyków może wiązać się (rzadko) z wydłużeniem odstępu QT. W przypadku równoległego występowania: chorób serca, hipokaliemii, hipokalcemii, hipomagnezemii, czy stosowania innych leków wydłużających odstęp QT (np. klarytromycyna, flukonazol, amitryptylina, sertralina, famotydyna, indapamid) istnieje większe ryzyko wystąpienia arytmii komorowych serca - pacjenci powinni być kontrolowani, zwłaszcza na początku leczenia (badanie EKG, krwi).
• W przypadku gdy depresja jest głównym objawem chorobowym, nie należy stosować wyłącznie chloropromazyny, należy włączyć odpowiednią terapię przeciwdepresyjną. Chlorpromazyna może być stosowana w depresji z towarzyszącą psychozą.
• Chloropromazyna może zmieniać zabarwienie moczu (od różowego do pomarańczowego).

• epinefryna (adrenalina) (po przedawkowaniu chloropromazyny).

Inne źródła podają również o:

• escitalopram, citalopram (grupa SSRI; ryzyko zaburzenia pracy serca, wydłużenie odcinka QT).

• Podczas leczenia chloropromazyną nie należy spożywać alkoholu.
• Łączne stosowanie może być przyczyną działania depresyjnego na OUN (na skutek sumowania się działnia alkoholu i chlorpromazyny), zaburzeń psychoruchowych i dystonii (mimowolne ruchy powodujące skręcanie i wyginanie różnych części ciała).

• Podczas leczenie chloropromazyną istnieje bezwzględny zakaz prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn m.in. ze względu na ryzyko senności i innych objawów ograniczających zdolność prowadzenia pojazdów i/lub obsługiwania maszyn.

• Chloropromazyna może zwiększać ryzyko wystąpienia fotowrażliwości. Podczas stosowania chlorpromazyny należy unikać ekspozycji na słońce, m.in. ze względu na zwiększone ryzyko poparzeń.

• Chloropromazyna może wydłużyć akcję porodową oraz spowodować apatię, paradoksalną nadpobudliwość, drgawki u płodu.

• Chloropromazyna przenika do mleka matki.

• Chloropromazyna może wywoływać m.in. zaburzenia miesiączkowania, które są efektem hiperprolaktynemii (podwyższone stężenie prolaktyny we krwi).

Część działań niepożądanych jest wspólna dla obu dróg podania (doustnej i domięśniowej). Skutki uboczne w dużej części obejmują zaburzenia neurologiczne.

Podanie domięśniowe:

• agranulocytoza (niezależna od dawki),
• reakcje alergiczne (obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, skurcz oskrzeli),
• hiperprolaktynemia (mlekotok, ginekomastia, brak miesiączki, impotencja),
• dystonie, dyskinezy (szczególnie na początku leczenia),
• akatyzja (po stosowaniu dużych dawek),
• parkinsonizm (u osób dorosłych i w podeszłym wieku; z objawami jak: drżenie, sztywność, akineza),
• dyskinezy (charakterystyczne przy długotrwałym leczeniu),
• zmiany w narządzie wzroku (obserwowane u pacjentów przez okres 4-8 lat),
• zaburzenia rytmu serca (arytmia przedsionkowa, blok przedsionkowo-komorowy, tachykardia komorowa, migotanie komór) - wynikające z dawki; predysponujące czynniki to m.in. podeszły wiek, hipokaliemia, stosowanie TLPD,
• niedociśnienie (hipotonia), w tym również hipotonia ortostatyczna; występuje częściej przy podaniu mięśniowym,
• depresja oddechowa (m.in. spłycenie oddechu), uczucie niedrożności nosa,
• suchość w obrębie jamy ustnej,
• żółtaczka, zwykle przemijająca,
• uszkodzenie wątroby (rzadko),
• zespół odstawienia leku u noworodka,
• priapizm,
• złośliwy zespół neuroleptyczny.

• senność,
• hipotensja,
• tachykardia,
• zmiany w zapisie EKG,
• arytmia komorowa,
• utrata świadomości,
• hipotermia,
• ciężkie dyskinezy pozapiramidowe.

Chloropromazyna jest neuroleptykiem, wykazuje działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające. Należy do grupy pochodnych fenotiazyny. Dodatkowo chloropromazyna wykazuje umiarkowane działanie przeciwlękowe i przeciwautystyczne. Wykazuje również działanie przeciwwymiotne.

Chloropromazyna blokuje receptory dopaminowe (wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do receptorów; hamuje przekaźnictwo dopaminergiczne w układzie limbicznym i nigrostriatalnym). Dodatkowo chloropromazyna blokuje receptory 5-HT₂ oraz receptory adrenergiczne α₁. Chloropromazyna posiada umiarkowane działanie cholinolityczne, niewielkie przeciwhistaminowe. Hamuje ośrodek termoregulacji.

Chloropromazyna po podaniu doustnym jest szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego.

Ulega efektowi pierwszego przejścia (jej biodostępność zmienia się).

Maksymalne stężenie chloropromazyna osiąga w ciągu godziny. W dużym stopniu wiąże się ona z białkami osocza (powyżej 90%, głównie z albuminami).

Chloropromazyna łatwo przechodzi przez łożysko. Niewielkie ilości są wykrywane w mleku matki.

Chloropromazyna jest metabolizowana w wątrobie przez cytochrom P450 (szlak główny - CYP2D6). Wyróżnia się ok. 10 różnych metabolitów chloropromazyny (powstają one w wyniku reakcji hydroksylacji, demetylacji i metabolizowania do N-tlenku).

Chloropromazyna jest wydalana z moczem (ok. 37%). Ok. 20% chloropromazyny i jej metabolitów jest wydalana w postaci niesprzężonej z moczem, ok. 80% w postaci O-glukuronidów).

Metabolity chloropromazyny są wydalane powoli.