Eszopiklon, Eszopiclonum - Zastosowanie, działanie, opis

Eszopiklon jest lekiem przeciwlękowym i nasennym, który należy stosować w przypadku gdy zaburzenia snu znacznie pogarszają jakość życia pacjenta. Eszopiklon znalazł zastosowanie w krótkotrwałym leczeniu zaburzeń snu, do których zaliczamy:

1. bezsenność, gdzie substancja czynna jest przepisywana jako lek na bezsenność krótkotrwałą lub przewlekłą;

2. trudności z zasypianiem, ponieważ eszopiklon pomaga w skróceniu czasu potrzebnego na zaśnięcie po położeniu się do łóżka.

Eszopiklon może być stosowany również jako lek przeciwlękowy, który ograniczając zaburzenia lękowe w nocy zmniejsza ilość nocnych wybudzeń oraz problemów z ponownym zaśnięciem.

Podczas stosowania eszopiklonu należy pamiętać, że lek powinno się przyjmować bezpośrednio przed snem, a w przypadku braku efektów powtarzanie dawki w ciągu tej samej nocy nie jest zalecane. Należy przyjmować najmniejszą skuteczną dawkę substancji czynnej przez możliwie najkrótszy okres.

Zalecana dawka eszopiklonu wynosi od 1 do 3 mg na dobę w zależności od zaleceń lekarskich. Całkowity czas trwania terapii nie powinien przekraczać miesiąca, jednak niektórzy pacjenci cierpiący na przewlekła bezsenność wymagają terapii trwającej sześć miesięcy. W czasie długotrwałej terapii zaburzeń snu pacjenci powinni być monitorowani pod kątem uzależnienia psychicznego lub fizycznego oraz występowania u nich działań niepożądanych.

Dawka eszopiklonu może wymagać dostosowania w przypadku osób starszych lub przyjmujących substancje działające depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy oraz u pacjentów cierpiących na ciężką niewydolność nerek. Zmniejszenie dawki jest konieczne w przypadku jednoczesnego przyjmowania substancji czynnych, które zmniejszają aktywność podjednostki CYP3A4 cytochromu p450.

Przeciwwskazaniem do stosowania eszopiklonu jest wystąpienie nadwrażliwości na tę substancję czynną lub jej izomer - zopiklon. Do innych przeciwwskazań należą choroby układowe takie jak miastenia, ciężka niewydolność wątroby lub układu oddechowego. Leku nie należy stosować w przypadku pacjentów w wieku poniżej 18 roku życia.

Należy być ostrożnym przy przepisywaniu eszopiklonu pacjentom z niewydolnością oddechową, ponieważ wykazano, że benzodiazepiny i leki o podobnym działaniu upośledzają funkcjonowanie układu oddechowego.

Jednoczesne stosowanie eszopiklonu i opioidów może prowadzić do nadmiernego uspokojenia, depresji oddechowej, śpiączki i zgonu. Ze względu na to ryzyko, jednoczesne stosowanie uspokajających leków, takich jak benzodiazepiny lub niebenzodiazepinowe leki nasenne np. eszopiklon, z opioidami powinno być zarezerwowane jedynie dla pacjentów, dla których inne metody leczenia są niewystarczające. W przypadku pacjentów u których jednoczesne stosowanie eszopiklonu wraz z opioidem jest konieczne, należy stosować najniższą skuteczną dawkę przez możliwie najkrótszy okres czasu. Należy dokładnie monitorować pacjenta pod kątem objawów depresji oddechowej i uspokojenia polekowego.

Przed rozpoczęciem terapii należy podjąć próbę rozpoznania przyczyny bezsenności. Jeśli bezsenność nie ustępuje po dwóch tygodniach leczenia, wymagana może być dalsza diagnostyka przyczyny bezsenności.

Zastosowanie eszopiklonu, może prowadzić do wystąpienia fizycznego i psychicznego uzależnienia. Ryzyko uzależnienia wzrasta wraz z ilością substancji czynnej i czasem trwania terapii, szczególnie u pacjentów z historią zaburzeń psychicznych lub nadużywaniem alkoholu, leków lub innych substancji, a także u osób z zaburzeniami osobowości. W przypadku wystąpienia uzależnienia fizycznego, nagłe przerwanie leczenia może skutkować objawami odstawienia. Objawy te mogą obejmować bóle głowy, bóle mięśni, ciągłe napięcie, nerwowość ruchową, splątanie i drażliwość. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić również objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego takie jak depersonalizacja, nadwrażliwość słuchowa, drętwienie kończyn, nadwrażliwość bodźce świetlne oraz fizyczne, derealizacja, a także halucynacje lub napady padaczkowe.
Pacjenci, którzy wymagają długotrwałej terapii z wykorzystaniem eszopiklonu, powinni być regularnie monitorowani i oceniani w celu wykrycia potencjalnych oznak uzależnienia, takich jak zwiększanie dawki leku lub przedłużenie czasu jego stosowania, a także nieudane próby ograniczenia lub kontroli jego przyjmowania. W przypadku potwierdzenia uzależnienia należy rozpocząć leczenie zgodne z odpowiednimi procedurami. 

W przypadku nagłego przerwania stosowania eszopiklonu istnieje ryzyko wystąpienia bólu lub zawrotów głowy, bezsenności, bólu brzucha i zwiększonego apetytu.

Przy stosowaniu eszopiklonu u pacjentów manifestujących objawy depresji należy zachować ostrożność. Nie zaleca się stosowania eszopiklonu, bez równoczesnego leczenia depresji lub lęku związanego z depresją, ponieważ istnieje ryzyko samobójstwa u takich pacjentów. Ze względu na to że zaburzenia depresyjne mogą wiązać się ze zwiększonym ryzykiem występowania prób samobójczych, zaleca się stosowanie jak najmniejszej skutecznej dawki eszopiklonu, aby zmniejszyć ryzyko celowego przedawkowania w tej grupie pacjentów. Przyjmowanie eszopiklonu może ujawnić istniejącą depresję. Niektóre badania dotyczące stosowania substancji izomeru eszopiklonu – zopiklonu, wskazują na zwiększenie ilości występujących prób samobójczych podczas stosowania niebenzodiazepinowych leków nasennych. Nie stwierdzono jednak czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy opisywanym efektem a przyjmowaniem eszopiklonu.

Podczas badań klinicznych nie zaobserwowano rozwoju zjawiska tolerancji, charakterystycznej dla benzodiazepin. Brak rozwoju tolerancji dotyczy terapii trwającej maksymalnie sześć miesięcy, bo taka terapia została zastosowana podczas badań. Brak informacji o rozwoju tego zjawiska w przypadku stosowania leku dłużej lub nadużywania eszopiklonu podczas krótkotrwałej terapii. Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania eszopiklonu u pacjentów uzależnionych od alkoholu lub innych substancji pobudzających.

Po odstawieniu eszopiklonu zaobserwowano zjawisko bezsenności z odbicia, które objawia się opóźnieniem zasypiania przez 48 godzin. Te objawy zwykle ustępują samoczynnie, więc istotne jest, aby poinformować pacjenta o możliwości wystąpienia tego zjawiska, aby zminimalizować jego lęk związany z ponownym pojawieniem się bezsenności.

Eszopiklon, może prowadzić do wystąpienia amnezji następczej oraz zaburzeń psychoruchowych, które mogą powodować przypadkowe obrażenia i upadki. Osoby starsze, które w szczególności mogą być podatne na upadki, prowadzące do poważnych urazów, takich jak złamania biodra powinny zachować szczególną ostrożność podczas stosowania leku. Amnezja może wystąpić nawet kilka godzin po przyjęciu substancji czynnej, a ograniczenie częstości jej występowania można osiągnąć poprzez zapewnienie snu trwającego przynajmniej osiem godzin.

Pacjenci, którzy przyjęli eszopiklon i nie byli w pełni świadomi, mogą doświadczyć epizodów somnambulizmu oraz innych związanych z amnezją wsteczną zachowań, takich jak kierowanie pojazdem w stanie półświadomości, przygotowywanie i spożywanie posiłków, prowadzenie rozmów telefonicznych lub współżycie seksualne Jednoczesne stosowanie eszopiklonu oraz spożywanie alkoholu i innych substancji o działaniu depresyjnym na układ nerwowy, a także przyjmowanie dawek eszopiklonu przekraczających zalecane maksymalne dawki, zwiększa ryzyko wystąpienia tych zachowań. W przypadku pacjentów, u których wystąpiły opisane objawy, zdecydowanie zaleca się odstawienie eszopiklonu ze względu na zagrożenie dla samych pacjentów oraz ich otoczenia.

Jednoczesne stosowanie eszopiklonu i silnych inhibitorów cytochromu p450 jest przeciwwskazane w przypadku osób starszych, szczególnie narażonych na działania niepożądane związane z przedawkowaniem substancji czynnej.

Wśród leków, które mogą spowodować znaczny wzrost stężenia eszopiklonu w osoczu wyróżniamy między innymi:

• ketokonazol;
• klarytromycyna;
• itrakonazol.

Jednoczesne spożywanie alkoholu podczas terapii eszopiklonem może spowodować nasilenie depresyjnego działania na ośrodkowy układ nerwowy, za które jest odpowiedzialna substancja czynna. Nie należy pić alkoholu podczas przyjmowania leku.

Eszopiklon wywiera znaczący wpływ na zdolność do kierowania pojazdami i obsługi maszyn w ciągu kilku godzin po podaniu. Uspokojenie, zaburzenia pamięci, nieostre widzenie, zaburzenia koncentracji i dysfunkcje mięśni mogą negatywnie wpływać na zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Jeżeli sen po przyjęciu leku nie jest wystarczająco długi, istnieje większe ryzyko utraty czujności podczas prowadzenia auta, a przyjmowanie innych leków działających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy może nasilić ryzyko wystąpienia opisanych efektów niepożądanych.
Pacjentom należy zalecić, aby po zastosowaniu eszopiklonu nie prowadzili pojazdów ani nie obsługiwali maszyn, jeśli wystąpią jakiekolwiek z wymienionych objawów. Zaleca się zachowanie co najmniej 12-godzinnego odstępu między przyjęciem eszopiklonu a prowadzeniem pojazdów, obsługą maszyn lub pracą na wysokości, w celu minimalizacji ryzyka uszczerbku zdrowia. 

W trakcie terapii eszopiklonem nie zaleca się spożywania owoców grejpfruta i picia soku grejpfrutowego. Substancje występujące w soku mogą spowodować ograniczenie metabolizmu eszopiklonu poprzez inhibicję CYP3A4 – podjednostki cytochromu p450, co prowadzi do nasilenia działania substancji czynnej i zwiększenia ryzyka pojawienia się działań niepożądanych.

Nie istnieją badania lub dane dotyczące stosowania eszopiklonu u kobiet w ciąży. Testy przeprowadzone na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na reprodukcję, ale potencjalne ryzyko dla ludzi pozostaje nieznane. Podczas stosowania zopiklonu, który jest izomerem eszopiklonu zaobserwowano możliwość wystąpienia hipotonii, hipotermii lub depresji oddechowej u noworodków, których matki przyjmowały lek podczas trwania ciąży. Stosowanie eszpiklonu podczas ciąży oraz w przypadku kobiet w wieku rozrodczym niestosujących żadnej antykoncepcji nie jest zalecane.

Ze względu na ryzyko przenikania substancji czynnej lub jej metabolitów do mleka matki stosowanie eszopiklonu podczas karmienia piersią nie jest zalecane. Brak badań dotyczących przenikania substancji czynnej do mleka, ale zopiklon, który jest izomerem eszopiklonu przenikał do pokarmu i mógł wywierać wpływ na karmione dziecko. 

Brak badań dotyczących płodności mężczyzn lub kobiet przyjmujących eszopiklon dłużej niż sześć miesięcy. W przypadku standardowej terapii, trwającej krócej niż pół roku nie zgłaszano przypadków upośledzenia płodności u człowieka.

W przypadku przedawkowania eszopiklonu istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego, których intensywność jest zależna od przyjętej dawki oraz od stosowania jednocześnie innych leków działających depresyjnie na układ nerwowy. Podczas przedawkowania zgłaszano zarówno przypadki śpiączki, jak i mniej groźnej senności w ciągu dnia.

Dokładny mechanizm działania eszopiklonu nie jest znany. Wiele badań potwierdza, że lek prawdopodobnie działa poprzez intensyfikacje przewodnictwa chlorkowego wywołanego przez aktywację układu GABA, polegającą na modyfikacji receptora dla cząsteczki kwasu gamma-aminomasłowego – jednego z neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. 

Zwiększenie stężenia jonów chlorkowych w ośrodkowym układzie nerwowym jest związane z wystąpieniem hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronów i zmniejszeniem ich pobudliwości co ułatwia zasypianie i podtrzymanie snu.

Eszopiklon szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie w osoczu występuje zwykle po godzinie od przyjęcia leku.
Wpływ eszopiklonu na sen może być nieznacznie ograniczony, jeśli zostanie przyjęty z posiłkiem lub bezpośrednio po posiłku o dużej zawartości tłuszczu.

Cząsteczka eszopiklonu występuje w osoczu w postaci sprzężonej z białkami na poziomie 52-59%.

Cząsteczka eszopiklonu podlega metabolizmowi z udziałem podjednostek CYP3A4 i CYP2E1 cytochromu p450. Biotransformacja substancji czynnej zachodzi dzięki reakcji oksydacji oraz demetylacji. W wyniku metabolizmu cząsteczki leku powstają trzy związki:

• N-tlenek (S)-zopiklonu;
• dwutlenek węgla;
• (S)-N-demetylo zopiklon.

Okres półtrwania substancji czynnej wynosi zwykle około sześciu godzin, a 75% dawki eszopiklonu jest wydalane z moczem w postaci metabolitów. Około 10% przyjętej dawki zidentyfikowano w moczu w postaci niezmienionej.