Adenozyna, Adenosinum - Zastosowanie, działanie, opis

Adenozyna podawana jest w przypadku konieczności szybkiego przerwania nawrotnego częstoskurczu węzłowego i przedsionkowo-komorowego, w celu szybkiego przywrócenia prawidłowego rytmu zatokowego w napadowym częstoskurczu nadkomorowym lub zespole Wolffa-Parkinsona-White’a (zaburzeniu pracy serca polegającym na występowaniu dodatkowej drogi przewodzenia między przedsionkami a komorami) oraz w diagnostyce różnicującej tachyarytmie u osób dorosłych i leczeniu ostrej porfirii przerywanej.

Z powodu bezwzględnej konieczności monitorowania czynności serca i ciśnienia tętniczego pacjenta, a w razie potrzeby natychmiastowego dostępu do sprzętu do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, adenozynę podaje się w warunkach szpitalnych, w szybkim wstrzyknięciu dożylnym lub do cewnika żylnego.

Dawki leku lekarz ustala indywidualnie zależnie od wieku, masy ciała, reakcji organizmu na podanie adenozyny (ustąpienie częstoskurczu nadkomorowego).

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 3 mg do 21 mg.

Przeciwwskazaniem bezwzględnym do stosowania adenozyny jest nadwrażliwość na adenozynę, astma oraz blok przedsionkowo-komorowy (AV) II lub III stopnia i niewydolność węzła zatokowego (z pominięciem pacjentów z rozrusznikiem serca).

Szczególnym monitorowaniem należy objąć pacjentów z POChP (przewlekłą obturacyjną chorobą płuc), z zespołem długiego odcinka QT, z ciężkim niedociśnieniem i ciężką niewydolnością serca.

Podczas przerywania napadu częstoskurczu nadkomorowego istnieje ryzyko wystąpienia przemijających zaburzeń rytmu serca, dlatego adenozynę podaje się wyłącznie w warunkach szpitalnych, stale monitorując EKG (elektrokardiogram), z możliwością natychmiastowego użycia sprzętu do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

W przypadku pacjentów leczonych dipirydamolem (lekiem rozrzedzającym krew) należy zrezygnować ze stosowania adenozyny lub odstawić dipirydamol na 24 godziny przed podaniem adenozyny, lub zmniejszyć dawkę adenozyny.

Leki stosowane w celu poprawy oddychania, aminofilinę lub teofilinę, należy odstawić na 24 godziny przed rozpoczęciem przyjmowania adenozyny.

Powinno się uwzględnić również produkty lecznicze zawierające kofeinę, których nie można stosować przynajmniej 12 godzin przed podaniem adenozyny.

Lek należy stosować ostrożnie u pacjentów ze zwężeniem głównego pnia lewej tętnicy wieńcowej, nieskorygowaną hipowolemią (niską objętością krwi), zwężeniem zastawek serca, przeciekiem lewo-prawym, zapaleniem osierdzia lub wysiękiem osierdziowym, dysfunkcją układu autonomicznego lub zwężeniem tętnic szyjnych z niewydolnością naczyniowo-mózgową, z uwagi na przemijające hipotensyjne działanie adenozyny (obniżające ciśnienie tętnicze krwi).

W przypadku pacjentów z lekkimi zaburzeniami przewodzenia (blokiem przedsionkowo-komorowym pierwszego stopnia, blokiem odnogi pęczka Hissa), podczas wlewu adenozyny może dojść do przejściowego zaostrzenia tych zaburzeń, dlatego konieczne jest zachowanie ostrożności.

Lek należy stosować ostrożnie u pacjentów z migotaniem lub trzepotaniem przedsionków, a przede wszystkim z dodatkową drogą przewodzenia, gdyż szczególnie u nich istnieje ryzyko nasilenia przewodzenia w układzie przewodzącym serca.

Należy zachować ostrożność u osób z niedawno przebytym zawałem mięśnia sercowego lub ciężką niewydolnością serca. U pacjentów w ostatnim roku po operacji przeszczepu serca, zaobserwowano nasiloną reakcję serca na adenozynę.

U pacjentów z zespołem wydłużonego odstępu QT może dojść do wystąpienia zaburzenia rytmu serca typu torsade de pointes.

Podczas podawania adenozyny należy zachować ostrożność u pacjentów z napadami padaczkowymi lub konwulsjami. Istnieje ryzyko wystąpienia lub nasilenia skurczu oskrzeli u osób z POChP (przewlekłą obturacyjną chorobą płuc).

Nie należy spożywać produktów zawierających ksantyny, jak np. herbata, kawa, czekolada, napoje energetyczne typu cola, na minimum 12 godzin przed podaniem adenozyny.

Dane na temat przenikania adenozyny do łożyska są niewystarczające. Nie należy stosować adenozyny w ciąży, chyba że w opinii lekarza korzyści wynikające ze stosowania leku są większe niż potencjalne ryzyko dla płodu.

Brak danych dotyczących obecności adenozyny w mleku kobiecym. Nie zaleca się jej stosowania w okresie laktacji.

Możliwe działania niepożądane po podaniu dożylnym występujące bardzo często to: zaczerwienienie skóry z uczuciem gorąca, bradykardia (spowolnienie rytmu serca), blok przedsionkowo-komorowy,pracy serca, wrażenie nieregularnego bicia serca, duszność, ból lub ucisk w klatce piersiowej.

Możliwe działania niepożądane po podaniu dożylnym występujące często: zawroty lub bóle głowy, uczucie pustki w głowie, lęk, nudności, uczucie pieczenia skóry.

Niezbyt często zgłaszano niewyraźne widzenie,  częstoskurcz zatokowy, przyspieszony oddech (hiperwentylacja), uczucie ucisku w głowie lub wrażenie ociężałych ramion, złe samopoczucie, dyskomfort, osłabienie, ból, potliwość, metaliczny posmak w ustach.

Bardzo rzadko lub z nieokreśloną częstością obserwowano problemy z oddychaniem, zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ciężką bradykardię (wolny rytm serca), wielokształtny częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes, migotanie komór lub migotanie przedsionków, utratę przytomności, omdlenia, drgawki, wymioty, hipotonię, zawał serca, udar mózgu, wstrząs anafilaktyczny (rodzaj reakcji alergicznej typu natychmiastowego objawiającej się obrzękiem twarzy, warg, języka lub gardła oraz skróceniem oddechu, pokrzywką, wysypką).

Działania niepożądane zazwyczaj ustępują w ciągu kilku sekund lub minut po podaniu.

Adenozyna jest zawsze podawana przez lekarza lub pielęgniarkę, stąd przyjęcie zbyt dużej dawki leku jest mało prawdopodobne. Wśród objawów przedawkowania adenozyny można wyróżnić:

• ciężką hipotensję (niedociśnienie);
• bradykardię (spowolnione bicie serca);
• asystolię (zaburzenia pracy serca).

Adenozyna jest endogennym nukleozydem purynowym, występującym we wszystkich komórkach organizmu.

Adenozyna wywiera ujemny efekt dromotropowy na mięsień sercowy, co oznacza, że spowalnia czas przewodzenia w węźle przedsionkowo-komorowym oraz przerywa pętlę pobudzenia krążącego w węźle przedsionkowo-komorowym, powodując przywrócenie prawidłowego rytmu zatokowego u pacjentów z napadowym częstoskurczem nadkomorowym. Za działanie leku może odpowiadać aktywacja receptorów adenozynowych A1 i A2 na powierzchni komórki.

Adenozyna jest wprowadzana bezpośrednio do krwiobiegu.

Adenozyna jest szybko metabolizowana przez erytrocyty i komórki śródbłonka naczyń krwionośnych do monofosforanu adenozyny oraz inozyny.

Okres półtrwania adenozyny in vivo wynosi prawdopodobnie mniej niż 10 sekund.