Karmustyna, Carmustinum - Zastosowanie, działanie, opis

Karmustyna wykorzystywana jest w paliatywnym (objawowym) leczeniu osób chorych na nieuleczalne nowotwory. Lek może być stosowany sam (jako monoterapia), lub z innymi lekami przeciwnowotworowymi, radioterapią, zabiegiem chirurgicznym (jako terapia skojarzona) w chorobach takich jak guzy mózgu (glejak, rdzeniak płodowy, gwiaździak, wyściółczak i przerzuty do mózgu), szpiczak mnogi (nowotwór złośliwy powstający w szpiku kostnym), choroba Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze, nowotwory układu pokarmowego lub układu trawiennego, czerniak złośliwy (rak skóry).

Karmustynę stosuje się dożylnie w kroplówce (wlewie dożylnym) pod nadzorem fachowego personelu medycznego. Czas trwania wlewu wynosi od jednej do dwóch godzin.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od stanu zdrowia pacjenta, powierzchni ciała i odpowiedzi na leczenie. W celu ustalenia dawkowania należy również uwzględnić, czy lek ma być podawany w monoterapii, czy w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi. Należy zachować ostrożność stosując karmustynę u osób w podeszłym wieku lub z zaburzeniami czynności nerek.

Dawka początkowa zwykle stosowana w monoterapii u osób dorosłych wynosi od 150 do 200 mg/m² powierzchni ciała co 6 tygodni. Możliwe jest modyfikowanie dawki i schematu leczenia.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na karmustynę lub inne pochodne nitrozomocznika, ciężkie zaburzenia czynności nerek. Nie wolno stosować leku u pacjentów, u których na skutek chemioterapii lub z innych przyczyn doszło do zmniejszenia liczby płytek krwi (trombocytopenii), krwinek białych (leukopenii) lub krwinek czerwonych (erytrocytopenii).

Karmustyna zabroniona jest w okresie laktacji, a także u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 roku życia.

Konieczna jest cotygodniowa kontrola wskaźników morfologii krwi przez co najmniej 6 tygodni po podaniu leku oraz przed podaniem leku, ze względu na opóźnione działanie hamujące czynność szpiku kostnego.

Jeśli pacjent w trakcie leczenia zaobserwuje u siebie objawy zakażenia, podatność na siniaki i krwawienia, nietypowe zmęczenie, przyśpieszone lub nieregularne bicie serca, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Przed rozpoczęciem terapii, a także podczas leczenia powinny być przeprowadzane badania oceniające czynność wątroby, płuc i nerek.

Karmustyna może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie płuc, dlatego przed przystąpieniem do leczenia, należy wykonać prześwietlenie klatki piersiowej (badanie RTG).

Jednoczesne stosowanie leków cytostatycznych z fenytoiną, deksametazonem lub digoksyną może osłabić ich działanie terapeutyczne.

Cymetydyna oraz melfalan zwiększają toksyczność karmustyny.

Leki mielosupresyjne, np. metotreksat, cyklofosfamid, prokarbazyna, chlorometyna (iperyt azotowy), fluorouracyl, winblastyna, aktynomycyna (daktynomycyna), bleomycyna, doksorubicyna (adriamycyna), zwiększają ryzyko wystąpienia niektórych działań niepożądanych karmustyny,  takich jak niedobór płytek krwi (trombocytopenia) i białych krwinek (leukopenia).

Może wystąpić oporność krzyżowa pomiędzy karmustyną, a innymi lekami alkilującymi, np. chlorometyną i cyklofosfamidem.

Przed przystąpieniem do prowadzenia pojazdu lub obsługi maszyn należy zasięgnąć porady lekarza.

Nie powinno się stosować karmustyny w czasie ciąży. Pacjentka przyjmująca lek podczas ciąży musi być świadoma potencjalnego zagrożenia dla płodu.

Kobiety w okresie rozrodczym podczas leczenia oraz co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu leczenia powinny stosować skuteczną antykoncepcję.

W celu uniknięcia ciąży u partnerek pacjentów leczonych karmustyną, należy stosować środki antykoncepcyjne podczas leczenia oraz co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu leczenia.

Brak wystarczającej wiedzy na temat przenikania karmustyny do mleka kobiecego. W celu uniknięcia zagrożenia dla dziecka, nie powinno się stosować tego leku w trakcie karmienia piersią oraz 7 dni po zakończeniu leczenia.

Karmustyna może mieć negatywny wpływ na płodność u mężczyzn. Przed rozpoczęciem leczenia mężczyźni powinni być świadomi ryzyka niepłodności i poinformowani w zakresie płodności.

Należy jak najszybciej powiadomić lekarza lub pielęgniarkę, jeśli u pacjenta pojawią się objawy mogące świadczyć o ciężkiej reakcji alergicznej, takie jak świszczący oddech, problemy z oddychaniem, obrzęk powiek, twarzy lub warg, wysypka lub świąd (zwłaszcza jeżeli pojawia się na całym ciele), uczucie zbliżającego się omdlenia.

Lek bardzo często powoduje opóźnioną mielosupresję (zahamowanie czynności szpiku kostnego), ataksję (zaburzenia koordynacji ruchowej), zawroty głowy, ból głowy, przemijające zaczerwienienie oka, niewyraźne widzenie, krwawienie siatkówkowe, zapalenie tęczówki i nerwu wzrokowego, obniżenie ciśnienia krwi, zapalenie żył, problemy z oddychaniem, silne nudności i wymioty (występujące po 2–4 godzinach od podaniu leku i trwające 4–6 godzin), zapalenie skóry. W wyniku przypadkowego kontaktu leku ze skórą może dojść do powstania przemijającego przebarwienie skóry lub paznokci.

Karmustyna zwiększa ryzyko zwłóknienia płuc, które mogą wystąpić nawet po upływie wielu lat od zakończenia leczenia onkologicznego. W przypadku duszności, uporczywego kaszlu, bólu w klatce piersiowej lub osłabienia, należy skontaktować się z lekarzem. Uszkodzenia płuc mogą doprowadzić do zgonu.

Często u pacjentów obserwowano ostre białaczki, dysplazje szpiku kostnego (nieprawidłowości w budowie szpiku kostnego), niedokrwistość (anemie), encefalopatie (uszkodzenie mózgu), jadłowstręt, zaparcia, biegunkę, zapalenie jamy ustnej i warg, odwracalną toksyczność wątrobową (zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny), łysienie, zaczerwienienie skóry, reakcje w miejscu wstrzyknięcia.

Rzadko notuje się chorobę zarostową żył, choroby nerek, ginekomastię (powiększenie piersi u mężczyzn).

Zatrucie karmustyną wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ lek jest stosowany pod ścisłą kontrolą medyczną.

W wyniku zastosowania zbyt dużej dawki może wystąpić supresja szpiku kostnego. Wśród objawów przedawkowania można wyróżnić również ciężkie działania niepożądane, takie jak martwica wątroby, śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie mózgu i rdzenia.

Karmustyna jest nieswoistym lekiem przeciwnowotworowym (cytostatycznym), pochodną nitrozomocznika, o działaniu alkilującym w stosunku do kwasów nukleinowych. Karmustyna hamuje syntezę DNA, produkcję RNA i syntezę białek. Ponadto może powodować nieodwracalną inaktywację reduktazy glutationowej.

Biodostępność karmustyny wynosi od 5 do 28%.

Karmustyna wiąże się w około 80% z białkami osocza.

Karmustyna prawdopodobnie metabolizowana jest do aktywnych metabolitów, odpowiedzialnych za jej działanie przeciwnowotworowe i toksyczne.

Okres półtrwania karmustyny wynosi od 15 do 30 minut. Wydalanie odbywa się z moczem (w ciągu 96 godzin eliminowane jest około 60-70% całkowitej dawki) oraz przez płuca z wydychanym powietrzem (około 10%). Nie wiadomo co dzieje się z pozostała częścią przyjętej dawki.