Chlorek potasu, Kalii chloridum - Zastosowanie, działanie, opis

Chlorek potasu jest solą rozpuszczalną w wodzie, dysocjującą do jonów potasowych K⁺ oraz chlorkowych Cl^-. Jest dla człowieka łatwo przyswajalnym źródłem potasu, stosowanym jako profilaktyka oraz leczenie jego niedoborów. Wskazany jest: gdy stosowane są leki moczopędne nieoszczędzające potasu, glikozydy naparstnicy, niektóre glikokortykosteroidy, gdy występują długotrwałe wymioty i/lub biegunki, choroby nerek, zaburzenia pracy nadnerczy (wtórny hiperaldosteronizm), cukrzyca, marskość wątroby z wodobrzuszem oraz choroby układu krążenia. W infuzjach dożylnych jako jeden ze składników nawadniających, jako leczenie przy zatruciach glikozydami naparstnicy, jako dodatek elektrolitowy do żywienia pozajelitowego.

Dawkowanie potasu zawsze ustala lekarz dostosowując jego dawkę do wagi, potrzeb fizjologicznych, obecnych chorób i innych leków używanych przez pacjenta. 75 mg chlorku potasu zawiera 39,1 mg jonów potasu K⁺, a to równe jest 1 mmol jonów potasu K⁺, 1 mEq jonów potasu. Dzienne zapotrzebowanie na potas to około 64 mmol, stężenie potasu we krwi waha się pomiędzy 3,5-5,5 mmol/l, a w płynie wewnątrzkomórkowym to 150 mmol/l. Doustnie przyjmuje się chlorek potasu z posiłkiem lub po posiłku popijając dużą ilością wody, dożylnie powoli (maksymalnie 20 mmol/h) i dużym rozcieńczeniu ( maksymalnie 40 mmol/h). Przy uwzględnianiu dawki dla pacjenta lekarz bierze pod uwagę jego dietę jako ważne źródło potasu. Lekkie niedobory zaspokajają przyjmowanie 10-20 mmol potasu, natomiast znaczna hipokaliemia to nawet 90 mmol potasu.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na chlorek potasu, hiperkaliemia, niewydolność nerek lub kory nadnerczy, stosowanie leków moczopędnych oszczędzających potas, rozległe zniszczenia tkanek jak na przykład rozległe oparzenia skóry, ostre odwodnienie, skurcz mięśni wywołany pracą w upale, krwawienia z przewodu pokarmowego, ostra choroba wrzodowa żołądka, ketonowa kwasica cukrzycowa.

W trakcie leczenia doustną formą chlorku potasu niezbędna jest okresowa kontrola stężenia potasu we krwi. Podczas stosowania wstrzyknięć dożylnych zawierających stężenie ponad 30 mmol występuje ból w miejscu podania oraz może rozwinąć się zapalenie żyły. Stosowanie dożylne nie rozcieńczonego roztworu chlorku może spowodować natychmiastową śmierć. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów stosujących glikozydy naparstnicy, mających niewyrównaną niewydolność serca oraz u osób z ciężkim i całkowitym blokiem przewodnictwa przedsionkowo-komorowego serca. Podczas leczenia szpitalnego należy kontrolować ilość oddawanego moczu szczególnie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, skąpomoczem pooperacyjnym, chorobą Addisona, hiperchloremią, kwasicą metaboliczną ze względu na ryzyko wystąpienia hiperkaliemii. Należy zachować ostrożność w stosowaniu chlorku potasu u osób stosujących leki moczopędne oszczędzające potas. Hiperkaliemia może pojawić się u osób z niewydolnością wątroby, nerek.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania chlorku potasu razem z lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas jak na przykład spironolakton oraz inhibitorem receptora aldosteronowego jak eplerenon. Mogąca pojawić się hiperkaliemia może zagrażać zdrowiu i życiu. Leki przeciwnadciśnieniowe z grupy blokerów receptora angiotensyny II (ARB) jak na przykład losartan, valsartan, olmesartan stosowane z potasem mogą przyczynić się do rozwoju hiperkaliemii podobnie jak z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI) jak enalapryl, kaptopryl, peryndopryl i inne. Wzrost stężenia potasu obserwujemy również u osób stosujących inhibitory pompy protonowej (IPP), należy kontrolować stężenie potasu u osób dodatkowo go przyjmujących. Podczas stosowania razem z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), beta blokerami, heparyną, cyklosporyną należy regularnie kontrolować stężenie potasu we krwi. Należy zachować ostrożność podczas stosowania razem z glikozydami naparstnicy, hiperkliemia oraz hipokaliemia mają wpływ na reakcję mięśnia sercowego na nie.

Chlorek potasu należy przyjmować w trakcie lub po posiłku popijając dużą ilością wody. Dieta bogata w sód zwiększa wydalanie potasu z moczem. Pokarmy bogate w potas to banany, pomidory, sok pomarańczowy, oraz na przykład przetwory z mniszka lekarskiego.

Chlorek potasu nie wpływa na zdolność obsługi urządzeń mechanicznych i prowadzenia pojazdów.

Roztwory chlorku potasu podawane dożylnie wykazują niezgodności fizyczne z roztworami amikacyny, amfoterycyny B, dobutaminy, mannitolu, ergotaminy, diazepamu, amoksycyliny, etopozydu z cisplatyną, fenytoiny, prometazyny oraz roztworem soli sodowej penicyliny G i emulsjami tłuszczowymi. Nie należy ich podawać w jednym wlewie.

Nie badano chlorku potasu na ciężarnych. Ciąża nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do jego stosowania, to lekarz decyduje o jego stosowaniu biorąc pod uwagę korzyści dla matki i zagrożenie dla płodu.

Stężenie potasu w mleku matki wynosi około 13 mmol/litr. Stosowanie u kobiet karmiących zleca lekarz, stosowanie odpowiednich dawek potasu nie powinno mieć znaczącego wpływu na jego stężenie w mleku matki.

Podawanie wysokich stężeń roztworu chlorku potasu może spowodować wynaczynienie a to martwicze uszkodzenie tkanek. Stężenia powyżej 30 mmol są bolesne i mogą spowodować zapalenie żyły.

Objawami przedawkowania czyli hiperkaliemii są zaburzenia pracy serca polegające miedzy innymi  na zaburzeniach rytmu serca (pojawiają się zawsze gdy stężenie potasu jest większe jak 8 mmol/l) objawiających się arytmią, niedociśnieniem, blokiem oraz zatrzymaniem mięśnia sercowego (w skrajnych przypadkach). Występuje osłabienie mięśniowe, parestezje kończyn, paraliż. Przedawkowanie leczy się podając dożylnie sole wapnia, chroniąc mięsień sercowy przed nadmierna pobudliwością - arytmią, w umiarkowanej i ciężkiej hiperkaliemii podaję się dożylnie insulinę w stężonym rozworze glukozy w celu przesunięcia puli potasu do komórek lub roztwór wodorowęglanu sodowego w celu aktywacji pompy sodowo-potasowej. Łagodną hiperkaliemię leczy się doustnie żywicami jonowymiennymi. Podczas tych procedur należy stan pacjenta kontrolować elektrokardiografem.

Potas jest jest głównym kationem płynu wewnątrzkomórkowego oraz jednym z najważniejszych składników pierwiastkowych płynów ustrojowych. Odgrywa kluczową rolę w szeregu podstawowych reakcji enzymatycznych i procesów fizjologicznych, jak synteza białek, utrzymywanie ciśnienia osmotycznego i równowagi kwasowo-zasadowej, przewodzenie impulsów nerwowych, praca mięśni, w tym serca, filtracja nerkowa.

Sole potasu łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, większość w jego górnym odcinku.  W przypadku podania dożylnego biodostępność wynosi 100%.

Potas w około 95% znajduje się w płynie wewnątrzkomórkowym (150 mmol/l). Badanie stężenia potasu we krwi nie oddaje obrazu gospodarki potasem w organizmie.

Potas jest głównym kationem płynu wewnątrzkomórkowego. Transport do wnętrza komórki odbywa się dzięki pompie sodowo-potasowej (z udziałem ATPazy). Wpływ na stężenie potasu w komórce ma na przykład insulina, aminy katecholowe czy gospodarka kwasowo-zasadowa.

Główną drogą wydalania potasu są nerki. Potas jest wydalany nawet w hipokaliemii, gdyż nerki mają małą zdolność jego oszczędzania. Mniejsze ilości są wydalane z kałem, śliną i potem.