Strefa okazji
Nowości
Krótkie daty
Beta-karoten (Prowitamina A), Betacarotenum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o beta-karotenie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1980
- Substancje aktywne
-
beta-karoten
- Działanie beta-karotenu
-
przeciwutleniające (antyoksydacyjne), uzupełnia niedobór witaminy A
- Postacie beta-karotenu
-
kapsułki, tabletki
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ nerwowy i narządy zmysłów
- Specjalności medyczne
-
Dermatologia i wenerologia, Medycyna rodzinna, Okulistyka
- Rys historyczny beta-karotenu
-
Skutki niedoboru witaminy A ("kurza ślepota") opisywano już w starożytności. Związek z nieprawidłową dietą potwierdzono w XIX wieku, ale intensywne badania nad nieznanym składnikiem żywności o szczególnym znaczeniu rozpoczęły się w wiekiem XX. Budowę cząsteczkową ustalono w latach 30, a metodę syntezy udało się opracować pod koniec kolejnej dekady. Beta-karoten zaczął być traktowany jako niezbędny składnik diety oraz znalazł zastosowanie jako barwnik i składnik kosmetyków.
Betakaroten został wprowadzony na rynek w 1980 roku decyzją Swismedic (Swiss Agency for Therapeutic Products). Podmiotem odpowiedzialnym była firma Almirall AG.
- Wzór sumaryczny beta-karotenu
-
C40H56
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające beta-karoten
- Wskazania do stosowania beta-karotenu
- Dawkowanie beta-karotenu
- Przeciwskazania do stosowania beta-karotenu
- Przeciwwskazania beta-karotenu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje beta-karotenu z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje beta-karotenu z pożywieniem
- Wpływ beta-karotenu na prowadzenie pojazdów
- Wpływ beta-karotenu na ciążę
- Wpływ beta-karotenu na laktację
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania beta-karotenu
- Mechanizm działania beta-karotenu
- Wchłanianie beta-karotenu
- Dystrybucja beta-karotenu
- Metabolizm beta-karotenu
- Wydalanie beta-karotenu
Wskazania do stosowania beta-karotenu
Beta-karoten jest barwnikiem występującym w żółtych, pomarańczowych i zielonych częściach owoców i warzyw. Znanych jest wiele karotenoidów, lecz beta-karoten jest najaktywniejszym prekursorem witaminy A.
Wskazaniem do stosowania jest leczenie powikłań związanych z niedoborem witaminy A, profilaktyka jej niedoborów, szczególnie u kobiet używających antykoncepcję doustną oraz odchudzających się. Beta-karoten stosowany jest u osób z nadwrażliwością na promieniowanie słoneczne, bielactwie, stanach zapalnych błon śluzowych i skóry (gromadzi się w skórze i ma zdolność pochłaniania promieniowania). Znalazł zastosowanie w leczeniu zaćmy i leukoplakii.
Dawkowanie beta-karotenu
Leczeniem niedoborów witaminy A oraz ich powikłań zajmuje się lekarz, który indywidualnie określa dzienną dawkę dla pcjenta. Do profilaktyki niedoborów zwykle wystarczają dawki od kilku do kilkunastu miligramów na dobę. Beta-karoten rozpuszcza się w tłuszczach dlatego korzystniej kiedy przyjmujemy go z posiłkiem.
Przeciwskazania do stosowania beta-karotenu
Przeciwwskazaniem do stosowania prowitaminy A jest nadwrażliwość na nią oraz hiperwitaminoza A, ciężka niewydolność nerek lub wątroby, biegunka, zaburzenia wchłaniania.
Przeciwwskazania beta-karotenu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Beta-karoten może nasilić toksyczne działanie niepożądane neomycyny podawanej pozajelitowo (wpływ na nerki i wątrobę), u osób stosujących estrogeny lub leki przeciwzakrzepowe działa antagonistycznie do witaminy K. Związki żelaza oraz żywice typu cholestyramina zmniejszają wchłanianie prowitaminy A.
Interakcje beta-karotenu z innymi substancjami czynnymi
| Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
|---|---|
| Glukonian żelaza (Ferrous gluconate) | związki żelaza |
| Proteinianobursztynian żelaza (Iron protein succinylate) | związki żelaza |
| Siarczan żelaza (Ferrous sulfate) | środki stosowane w niedokrwistościach |
| Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
|---|---|
| Neomycyna (Neomycin) | aminoglikozydy |
| Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
|---|---|
| Retinol (witamina A) (Retinol) | witamina A i jej pochodne |
| Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
|---|---|
| Witamina K1 (Fitomenadion) (Vitamin k1 (phytomenadione, phylloquinone)) | witamina K i jej pochodne |
Interakcje beta-karotenu z pożywieniem
Może być podawany z pożywieniem, w otoczeniu tłuszczów lepiej się wchłania.
Wpływ beta-karotenu na prowadzenie pojazdów
Beta-karoten nie wpływa na zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
Wpływ beta-karotenu na ciążę
Przyjmować beta-karoten w czasie ciąży można tylko po zaleceniu przez lekarza. Nie ma wystarczających danych o jego wpływie na rozwój płodu.
Wpływ beta-karotenu na laktację
O stosowaniu preparatu przez kobiety karmiące powinien decydować lekarz. Beta-karoten jest wydzielany z mlekiem. Przyjęcie przez matkę dawki 20 mg powoduje istotne zwiększenie jego stężenia we krwi dziecka.
Skutki uboczne
- ból głowy
- reakcje alergiczne
- wybroczyny
- bóle stawów
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Sporadycznie występuje karotenodermia (żółte zabarwienie skóry) w okolicach barków, brzucha i ramion.
Objawy przedawkowania beta-karotenu
Objawy przedawkowania mogą wystąpić po używaniu dawek powyżej 60mg dziennie i ustępują po odstawieniu, należą do nich zmiana koloru skóry (odkładanie barwnika w okolicach brzucha, ramion i barków), czasami biegunki i bóle głowy i/lub stawów.
Mechanizm działania beta-karotenu
Beta-karoten jest prekursorem witaminy A (retinolu), związku kluczowego dla prawidłowego widzenia. Witamina A reguluje aktywność komórek tkanki kostnej i rozwój kości. Wpływa również korzystnie na kondycję nabłonka, skóry i włosów. Beta-karoten pełni również rolę przeciwutleniacza - redukując ilość wolnych rodników, działa przeciwnowotworowo. Dodatkowo działa fotoprotekcyjnie na skórę (efekt po 2-4 tygodniach stosowania).
Wchłanianie beta-karotenu
Beta-karoten jest wchłaniany w górnym odcinku jelita cienkiego, sprzyja temu obecność tłuszczu oraz żółci. W około 25% zostaje wchłonięty w postaci niezmienionej, większość ulega szybkiej przemianie w retinol w śluzówce jelita. Przyjęcie wysokich dawek nie powoduje istotnego wzrostu stężenia witaminy A we krwi.
Dystrybucja beta-karotenu
Beta-karoten gromadzony jest w tkance tłuszczowej, skórze, nadnerczach. Ponadto występuje w ciałku żółtym oraz mleku kobiet karmiących.
Metabolizm beta-karotenu
75% przyjętego beta-karotenu ulega przekształceniu do retinolu w cytoplazmie komórek śluzówki jelita cienkiego zaraz po wchłonięciu. Niewielka część taką przemianę przechodzi w wątrobie.
Wydalanie beta-karotenu
Witamina A ulega połączeniu z kwasem guluronowym i wydaleniu z moczem i z kałem.
