Benzylopenicylina potasowa, Benzylpenicillinum kalicum - Zastosowanie, działanie, opis

Benzylopenicylina potasowa jest antybiotykiem beta–laktamowym.

Benzylopenicylina potasowa jest wykorzystywana w przypadku, gdy istnieje konieczność szybkiego uzyskania wysokich stężeń substancji czynnej w organizmie. Lek znalazł zastosowanie w leczeniu infekcji wywoływanych przez wrażliwe na działanie antybiotyku drobnoustroje, do których zaliczamy:

• rzeżączkę;
• nabytą lub wrodzoną kiłę;
• meningokowy stan zapalny opon mózgowo–rdzeniowych;
• zapalenie migdałków podniebiennych;
• stan zapalny płuc lub oskrzeli;
• przewlekły stan zapalny wsierdzia;
• ostry napad gorączki reumatycznej.

Schemat i czas trwania terapii jest zależny od stopnia nasilenia leczonej jednostki chorobowej. Lek należy podawać drogą domięśniową lub dożylną. Podanie domięśniowe jest zalecane dla dawek nieprzekraczających 2 milionów j.m. substancji czynnej w pojedynczym wstrzyknięciu. Dawki powyżej 2 milionów j.m. powinny być podawane drogą dożylną. Należy zachować ostrożność podczas podania leku ze względu na ryzyko pojawienia się zakrzepowego zapalenia żył lub możliwość uszkodzenia naczyń lub nerwów po iniekcji.

Dawka wykorzystywana podczas terapii osób dorosłych wynosi od 5 mln j.m. na dobę do 20 mln j.m. na dobę. W przypadku infekcji o ciężkim przebiegu ilość leku może zostać zwiększona.

Podczas terapii zakażeń u dzieci dawka dobowa jest zależna od wieku leczonego pacjenta.
U dzieci poniżej 3 roku życia zalecana dawka mieści się w zakresie od 50 tysięcy j.m./kg masy ciała do 80 tysięcy j.m./kg masy ciała na dobę.
U starszych dzieci (powyżej 3 roku życia) dawka dobowa wynosi od 90 tysięcy j.m./kg masy ciała do 1 mln 200 tysięcy j.m./kg masy ciała. Lek można podawać drogą dożylną lub domięśniową.

Dawkowanie substancji czynnej wymaga dostosowania w przypadku występowania upośledzenia czynności nerek u pacjenta.

Przeciwwskazaniem do stosowania substancji czynnej jest występowanie u pacjenta reakcji nadwrażliwości na antybiotyki beta–laktamowe.

Benzylopenicylina występuje w postaci soli potasowej. Zbyt duża podaż potasu u pacjentów cierpiących na upośledzenie czynności nerek może doprowadzić do zatrucia potasem. Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku u osób na diecie ograniczającej potas lub u pacjentów z niewydolnością nerek.

Podczas terapii istnieje możliwość pojawienia się fałszywie dodatniego wyniku testu Coombs'a.

W trakcie terapii kiły istnieje ryzyko wystąpienia u pacjenta odczynu Jarischa–Herxheimera, którego objawami jest gorączka, ból głowy lub uczucie rozbicia. Pojawienie się objawów odczynu Jarischa–Herxheimera podczas leczenia zaawansowanej kiły może prowadzić do wystąpienia poważnych powikłań.

Podczas leczenia benzylopenicyliną potasową istnieje ryzyko nadmiernego namnożenia bakterii lub grzybów niewrażliwych na działanie leku. W przypadku potwierdzenia infekcji nowymi patogenami należy rozpocząć odpowiednie leczenie.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas podawania leku pacjentom z upośledzoną czynnością nerek ze względu na ryzyko podrażnienia ośrodkowego układu nerwowego i pojawienia się drgawek. W przypadku pacjentów ze współistniejąca niewydolnością nerek należy dostosować dawkę produktu leczniczego. 

Podczas terapii istnieje ryzyko pojawienia się ciężkich reakcji alergicznych ze strony skóry i tkanki podskórnej. Ciężkie reakcje nadwrażliwości są bardziej prawdopodobne w przypadku pacjentów uczulonych na alergeny, cefalosporyny lub inne leki. Wykonanie próby uczuleniowej z wykorzystaniem penicyliny nie jest zalecane ze względu na ryzyko wstrząsu anafilaktycznego i zgonu pacjenta.

U niektórych pacjentów leczonych benzylopenicyliną potasową może wystąpić nieustępująca biegunka. Biegunka o wyjątkowo ciężkim przebiegu może być efektem rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy wywołanego przez Clostridium difficile.

Podczas terapii benzylopenicyliną potasową zalecane jest regularne monitorowanie czynności nerek, układu krwiotwórczego lub wątroby. Pacjenci cierpiący na schorzenia układu sercowo–naczyniowego mogą wymagać dostosowania dawki substancji czynnej.

Substancja czynna nie wywiera wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. 

Stosowanie benzylopenicyliny w okresie ciąży jest dopuszczalne jedynie w przypadku wystąpienia uzasadnionej klinicznie konieczności. Brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania substancji czynnej podczas leczenia kobiety ciężarnej. 

Zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności podczas stosowania leku w okresie laktacji ze względu na możliwość przenikania niewielkich ilości substancji czynnej do pokarmu kobiety karmiącej.  

Podczas domięśniowego lub dożylnego podania substancji czynnej istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się działań niepożądanych o różnej częstotliwości występowania. Podczas terapii benzylopenicyliną potasową istnieje ryzyko pojawienia się:

• niezbyt często – zaburzeń skóry (wysypka, świąd, pokrzywka);
• rzadko – zmniejszenia liczby płytek krwi w osoczu, zwiększenia poziomu granulocytów obojętnochłonnych we krwi, zmniejszenia ilości neutrofilów w osoczu, niedokrwistości hemolitycznej;
• bardzo rzadko – zespołu Stevensa–Johnsona, zespołu Lyella, pęcherzowego złuszczającego zapalenia skóry, obrzęku naczynioruchowego, wstrząsu anafilaktycznego, zespołu choroby posurowiczej, zaburzenia rytmu serca, śródmiąższowego zapalenia nerek, wzrostu stężenia kreatyniny i azotu mocznikowego w osoczu.

Ponadto, podczas stosowania benzylopenicyliny potasowej istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń o nieznanej częstotliwości występowania, do których należą: odczyn Jarischa–Herxheimera, rumień wielopostaciowy, kandydoza błoń śluzowych lub skóry, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego,  wzrost aktywności enzymów wątrobowych, zakrzepowy stan zapalny żył w miejscu iniekcji, atrofia, zwłóknienie lub zaczerwienienie w miejscu podania.

W przypadku przyjęcia zbyt dużej ilości benzylopenicyliny potasowej istnieje ryzyko wystąpienia drgawek podczas terapii.

Mechanizm działania substancji czynnej polega na blokowaniu procesu biosyntezy ściany komórkowej. Cząsteczka benzylopenicyliny łączy się z białkami wiążącymi penicyliny znajdującymi się we wnętrzu ściany komórkowej bakterii.
W wyniku działania leku dochodzi do zahamowania aktywności transpeptydazy i upośledzenia procesu tworzenia się wiązań pomiędzy pentapeptydami mukopolisacharydów ściany komórkowej. Upośledzenie procesu syntezy ściany komórkowej bakterii prowadzi do aktywacji enzymów lizosomalnych, których aktywność skutkuje rozpadem komórki. 

Benzylopenicylina potasowa wykazuje wysoką aktywność wobec Treponema pallidum oraz innych drobnoustrojów, do których zaliczamy:

• paciorkowce;
• pneumokoki;
• gronkowce niewytwarzające penicylinazy;
• Streptobacillus moniliformis;
• Clostridium spp.;
• Corynebacterium diphtheriae;
• Bacillus anthracis;
• Leptospira;
• Listeria monocytogenes;
• Neisseria gonorrhoeae;
• Actinomyces bovis.

Ponadto, benzylopenicylina wykazuje również umiarkowaną skuteczność wobec bakterii Gram–ujemnych, do których należą  Proteus mirabilis, Escherichia coli, Alcaligenes faecalis, Salmonella, Shigella, Aerobacter aerogenes.

Substancja czynna stosunkowo szybo wchłania się po podaniu domięśniowym. Maksymalne stężenie występuje zwykle po upływie 15 do 30 minut od iniekcji. 

Substancja czynna występuje w osoczu w postaci połączonej z albuminami na poziomie od 45% do 68%.
Benzylopenicylina potasowa jedynie w niewielkim stopniu przenika do mleka matki karmiącej, tkanki mózgowej lub kostnej. Lek jest szybko dystrybuowany do płynu mózgowo–rdzeniowego, torebki stawowej, płynu opłucnowego, nerek, żółci, płynu osierdziowego. 

Substancja lecznicza ulega metabolizmowi w wątrobie. Około 40% zastosowanej dawki ulega biotransformacji do nieaktywnego kwasu penicyloilowego. 

Okres półtrwania substancji czynnej wynosi około 30 minut, choć może ulec wydłużeniu nawet do dziesięciu godzin w przypadku pacjentów cierpiących na niewydolność nerek. Około 60% przyjętej dawki ulega eliminacji poprzez wydalenie substancji czynnej oraz jej metabolitów z moczem.