Tetrabenazyna, Tetrabenazinum - Zastosowanie, działanie, opis

Tetrabenazyna podawana jest pacjentom z zaburzeniami hiperkinetycznymi w przebiegu choroby Huntingtona. Dodatkowo związek wykorzystuje się w terapii innych schorzeń hipermotorycznych, takich jak hemibalizm, zespół Tourette'a czy pląsawicy starczej oraz w leczeniu późnych dyskinez.

Tetabenazynę dawkuje się indywidulnie. Zaleca się rozpoczynanie leczenia od niższych ilości leku, którą następnie zwiększa się co 3-4 dni,  o 12,5 mg, do momentu optymalnej odpowiedzi klinicznej bądź uzyskania progu tolerancji.

Zwykle stosowane dawki u osób dorosłych wynoszą od 12,5 mg do 200 mg tetrabenazyny na dobę.

Jeśli po tygodniu stosowania dobowej dawki maksymalnej nie uzyskano oczekiwanej odpowiedzi klinicznej, jest wysoce prawdopodobne, że terapia związkiem będzie nieskuteczna.

Osoby w podeszłym wieku przy podawaniu wyższych dawek substancji, są bardziej narażone na pojawienia się objawów parkinsonowskich.

Przeciwwskazaniem do podawania tetrabenazyny jest występowanie reakcji nadwrażliwości na związek. Nie należy stosować leku w przypadku karmienia piersią, obecności guzów prolaktynozależnych i chromochłonnych czy nowotworów piersi, jak również niewydolności wątroby. Tetrabenazyna jest przeciwwskazana do stosowania u pacjentów cierpiących na zespoły parkinsonowskie, ciężką nieleczoną depresję oraz ze skłonnościami samobójczymi.

Dawkowanie tetrabenazyny ustalane jest indywidualnie. Rozpoczęcie terapii związkiem powinno przebiegać ze stopniowym zwiększaniem dawki, aby ustalić optymalną ilość leku, zapewniającą najlepszy efekt kliniczny. Jeśli w okresie leczenia, skutki uboczne związku nie ustąpią po zmniejszeniu podanej ilości substancji, należy rozważyć przerwanie terapii.

Po ustaleniu odpowiedniej dawki zaleca się ocenę terapii biorącą pod uwagę przebieg schorzeń hiperkinetycznych oraz procesu leczenia chorób towarzyszących.

Tetrabenazyna może nasilić lub wywołać objawy depresji, a także pojawienie się zachować suicydalnych. W trakcie terapii należy obserwować pacjenta pod kątem wystąpienia powyższych działań niepożądanych. Jeśli objawy te wystąpią należy je jak najszybciej zgłosić lekarzowi, zmniejszyć dawkę związku i wdrożyć leczenie przeciwdepresyjne. W przypadku nasilonych objawów depresyjnych bądź uporczywych myśli samobójczych trzeba rozważyć przerwanie leczenia substancją i natychmiast wdrożyć odpowiednie leczenie.

Osoby z zaburzeniami psychiatrycznymi w wywiadzie, także z depresją czy myślami i zachowaniami suicydalnymi są bardziej narażeni na działanie depresyjne tetrabenazyny. W tej grupie osób mogą również częściej wystąpić napady gniewu i inne objawy agresji.

Senność oraz uspokojenie należą do najczęściej występujących skutków ubocznych leku. Pacjenci powinni powstrzymać się od wykonywania czynności wymagających prawidłowych zdolności psychomotorycznych, do czasu ustalenia docelowej dawki leku i zaobserwowania wpływy leku na obsługę maszyn czy prowadzenie pojazdów.

LEk może wywołać bądź nasilać objawy towarzyszące chorobie Parkinsona. Jeśli takie działanie wystąpi należy zmniejszyć dawkę terabenazyny, w przypadku zaobserwowania braku poprawy, zaleca się rozważenie zakończenia terapii związkiem.

Podczas stosowania terabenazyny (zwłaszcza na początku leczenia, po zwiększaniu dawki), a także po przerwaniu terapii, zgłaszano występowanie złośliwego zespołu neuroleptycznego. Zespół ten pojawia się rzadko, niemniej stanowi zagrożenie dla życia pacjenta, objawia się sztywnością, nadmiernym pocenie, wahaniem ciśnienia krwi, zaburzeniami psychicznymi jak również wzrostem kinazy kreatyninowej. Jeśli pacjent bądź opiekunowi mają podejrzenie, że u osoby leczonej związkiem wystąpił złośliwy zespół neuroleptyczny, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu wdrożenia odpowiedniej terapii.

U osób przyjmujących tetrabenazynę mogą rozwinąć się objawy pozapiramidowe, w tym akatyzja oraz pobudzenie czy niepokój, które często zwiastują zaburzenia ruchowe. W razie wystąpienia powyższych skutków ubocznych zaleca się zmniejszenie dawki lub w przypadku braku poprawu rozważenie zakończenia leczenia.

Należy zachować ostrożność u pacjentów podatnych na rozwój hipotensji bądź u seniorów, u których upadki grożą ciężkimi złamaniami, gdyż lek przyjmowany w dużych ilościach może wywoływać hipotonię ortostatyczną. U osób narażonych na to działanie można monitorować parametry życiowe po podaniu leku w pozycji stojącej.

Podczas terapii istnieje ryzyko wydłużenia odcinka QT. Należy zachować ostrożność jednocześnie podając leki, które działają proarytmicznie.

Tetrabenazyna zwiększa stężenie prolaktyny we krwi, co może przyczyniać się wystąpienia guzów prolaktynozależnych oraz do zmniejszenia estrogenów w surowicy krwi i rozwoju osteoporozy. Dodatkowo, utrzymująca się hiperprolaktynemia zwiększa ryzyko pojawienia się ginekomastii, impotencji, zaburzeń miesiączkowania oraz mlekotoku. Jeśli u pacjentów dojdzie do rozwoju działań niepożądanych spowodowanych stymulacją wydzielania prolaktyny należy rozważyć przerwanie podawania tetrabenazyny.

Substancja wiąże się z tkankami, które produkują melaninę. Nie można wykluczyć kumulacji tetrabenazyny w tych strukturach oraz rozwoju toksycznego działania w ich obrębie. Istnieje ryzyko negatywnego wpływu leku na narząd wzroku  przy jego długotrwałym zażywaniu.

Ze względu na ryzyko pojawienia się przełomu nadciśnieniowego przeciwwskazane jest podawanie inhibitorów monoaminooksydazy łącznie z terabenazyną oraz przed upływem 14 dniu od zakończenia leczenia tą grupą związków.

Inhibitory CYP2D6 mogą hamować przemiany aktywnych metabolitów terabenazyny. Nie zaleca się jednoczesnego podawania leku z substancjami silnie hamującymi powyższą izoformę cytochromu p-450.

Działanie farmakologiczne rezerpiny może być hamowane przez tetrabenazynę. Jednoczesne stosowanie obu leków jest przeciwwskazane.

Związku nie należy podawać łącznie z inhibitorami monoaminooksydazy ani przez 14 dni od zakończenia terapii tymi lekami.

Zaleca się unikanie spożywania alkoholu w trakcie terapii, gdyż może on nasilać senność wywołaną przez tetrabenazynę.

Niektóre działania niepożądane takie jak senność, mogą upośledzać zdolności psychomotoryczne i wpływać negatywnie na prowadzenie pojazdów oraz obsługę maszyn mechanicznych.

Po podaniu wielokrotnie wyższych dawek tetrabenazyny oraz jej metabolitów samicom zwierząt, obserwowano wyższą częstość martwych narodzin oraz zwiększoną śmiertelność w późniejszym okresie, jak również zaburzenia w rozwoju i obniżoną masę urodzeniową. Nie przeprowadzono badań określających bezpieczeństwo stosowania związku u kobiet ciężarnych, znany jest przypadek wystąpienia wady serca u dziecka, którego matka zażywała lek w drugim trymestrze, natomiast nie wiąże się jej z przyjmowaniem substancji.

Zważywszy, że lek wpływa negatywnie na aktywność dopaminergiczną w mózgu, należy liczyć się z ryzykiem negatywnego działania na zarodek czy płód bądź noworodka podobnego do antagonistów dopaminy (np. leków przeciwpsychotycznych). Nie można zatem wykluczyć wystąpienia zespołu abstynencyjnego u dziecka zaraz po urodzeniu, które może wymagać przedłużonej hospitalizacji.

Terapia związkiem u kobiet ciężarnych, jest możliwa jeśli korzyści z leczenia dla przyszłej matki przewyższają ryzyko zdrowotne w okresie płodowym oraz dziecka po narodzinach.

Decyzję o stosowaniu tetrabenazyny podczas ciąży podejmuje lekarz.

Nie stwierdzono czy tetrabenazyna oraz jej metabolity przenikają do mleka kobiecego. Związek wpływa na metabolizm dopaminy i może stymulować laktację u matek karmiących piersią. Ze względu na pojawienie się ciężkich działań niepożądanych u oseska, obejmujących wystąpienie zespołu abstynencyjnego czy upośledzenia rozwoju układu nerwowego, podawanie leku podczas laktacji jest przeciwwskazane.

W takcie badań na zwierzętach, którym podawano tetrabenazynę, zaobserwowano wydłużenie cyklu menstruacyjnego oraz późniejsze występowanie dni płodnych.

Przyjmowanie zbyt wysokich dawek tetrabenazyny może wywołać objawy parkinsonowskie, akatyzję (potrzebę bycia stale w ruchu), senność, nadmierne pocenie, a także symptomy depresji czy hipotermię.

Tetrabenazyna jest lekiem stosowanym w schorzeniach przebiegających z hiperkinezą.

Mechanizm działania związku polega na inhibicji transportera monoamin VMAT2 w centralnym układzie nerwowym. Odwracalne hamowanie transportera uniemożliwia dystrybucję serotoniny, dopaminy czy noradrenaliny do pęcherzyków presynaptycznych komórek neuronalnych. W konsekwencji działanie to prowadzi do obniżenia stężenia monoamin w szczelinie synaptycznej oraz zakończeniach nerwowych. Zahamowanie procesu transportu tych substancji skutkuje wystąpieniem objawów hipokinetycznych (powyższe neurotransmitrery biorą udział w tworzeniu  i kontroli reakcji ruchowych) oraz zmniejszeniem nasilenia pląsawicy czy innych zaburzeń przebiegających z nadaktywnością ruchową.

Substancja wchłania się szybko z przewodu pokarmowego, a jej biodostępność wynosi nie mniej niż 75%. Stężenie maksymalne związku obserwowane są po około 70 minutach od podania.

Tetrabenazyna jest związana z białkami osoczowymi w ponad 80%. Substancja przenika przez barierę krew-mózg.

Biodostępność związku jest niska, najprawdopodobniej w wyniku efektu pierwszego przejścia. Na skutek redukcji powstają dwa aktywne metabolity tetrabenazyny, β-dihydrotetrabenazyna oraz α-dihydrotetrabenazyna, dalszy metabolizm odbywa się przy udziale izoenzymu CYP2D6 cytochromu p-450.

Przyjmowanie silnych metabolitów CYP2D6 może prowadzić do zwiększenia stężenia aktywnych metabolitów w osoczu.

Metabolity związku są wydalane głownie z moczem. Okres półtrwania leku wynosi około 2 godzin.