Tetraazotan pentaerytrytolu, Pentaerythrityli tetranitras - Zastosowanie, działanie, opis

Tetraazotan pentaerytrytolu wskazany jest w leczeniu stabilnej choroby niedokrwiennej serca.

Dawkowanie uzależnione jest od jednostki chorobowej, stanu pacjenta, reakcji na leczenie  i jest ustalane indywidualnie przez doświadczonych lekarzy. 

Dawka zwykle stosowana doustnie to 100-200 mg na dobę. 

Lek przyjmuje się pół godziny przed jedzeniem lub 2 godziny po posiłku.

Przeciwwskazaniem do stosowania tetraazotanu pentaerytrytolu jest uczulenie na ten lek oraz inne azotany. Nie należy stosować leku w przypadku: wstrząsu, hipotonii (również związanej z hipowolemią); zawału serca z niskim ciśnieniem napełniania (szczególnie prawej komory); kardiomiopatii przerostowej zawężającej drogę  odpływu lewej komory; zwężeniu zastawki mitralnej, zwężeniu lewego ujścia tętniczego; tamponady serca; zaciskającego zapalenia osierdzia; serca płucnego;  zwiększonego ciśnienia sródczaszkowego, w tym udaru mózgu i urazu czaszki; znacznej niedokrwistości; jaskry z otwartym kątem przesączania.

Leku nie stosuje się u kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią oraz u dzieci.

Przyjmowanie tetraazotanu pentaerytrytolu jednocześnie z innymi lekami może powodować nagły spadek ciśnienia tętniczego  z objawami hipotonii. Lekami tymi są: leki rozszerzające naczynia, beta-adrenolityki, ACE-inhibitory, antagoniści wapnia,  blokery receptora AT1, neuroleptyki, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Należy zwiększać stopniowo dawkę leku gdy konieczne jest leczenie skojarzone. Równieżu osób w podeszłym wieku oraz chorych z zaawansowaną niewydolnością wątroby i nerek.

Pacjenci z niedoczynnością tarczycy powonni ostroznie przyjmować lek.

Spożywanie alkoholu podczas stosowania leku prowadzi do nasilenia działania tetraazotanu pentaerytrytolu.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania jest łączenie tetraazotanu pentaerytrytolu z sildenafilem.

Lek należy przyjmować pół godziny przed lub dwie godziny po jedzeniu.

Alkohol nasila działanie tetraazotanu pentaerytrytolu i powoduje obniżenie ciśnienia krwi.

Tetraazotan pentaerytrytolu może powodować bóle i zawroty głowy, hipotonię ortostatyczną oraz omdlenia. Dlatego pacjent powinien być ostrożny jeżeli zamierza prowadzić pojazdy lub obsługiwać urządzenia mechaniczne zwłaszcza na początku leczenia.

Nie ma wystarczających badań na temat wpływu tetraazotanu pentaerytrytolu na płód. Przeciwwskazane jest stosowanie tego leku w czasie ciąży.

Nie ma wystarczających badań na temat przenikania tetraazotanu pentaerytrytolu do mleka kobiecego dlatego nie należy karmić piersią podczas przyjmowania tego leku.

Nie odnotowano przypadków przedawkowania. W badaniach na zwierzętach przedawkowania nie obserwowano w dawce 400 mg na kilogram, a u ludzi dawka 600 mg również nie wywołała działań toksycznych.

Gdyby jednak doszło do przedawkowania objawy byłyby takie jak w przypadku przedawkowania nitrogliceryny: ból i zawroty głowy, utrata przytomności, nudności, wymioty, odczyny alergiczne na skórze, niepokój, nadmierna potliwość, spadek ciśnienia tętniczego.

Tetraazotan pentaerytrytolu jest donorem NO (wolnego rodnika tlenku azotu). Nalezy do grupy organicznych azotanów. 

Mechanizm działania polega na uwalnianiu NO w komórkach mięśni gładkich  naczyń, sródbłonka naczyniowego oraz w płytkach krwi przy pomocy hydrolaz i glutationu.

NO ma silne działanie rozkurczające naczynia (EDRF).

NO w komórkach mięśni gładkich indukuje rozpuszczalną cyklazę guanylową (sGC), która zwiększa stężenie cGMP. cGMP następnie aktywuje kinazę białkową, której aktywność prowadzi do zmniejszenia wewnątrzkomórkowego stężenia Ca²⁺ . Na skutektych procesów ma miejsce roskurcz komórek mięśni gładkich.

W przypadku choroby wieńcowej azotany zmniejszają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen i poprawiają dystrybucję w krążeniu wieńcowym.

Tetraazotan pentaerytrytolu po podaniu doustnym jest wchłaniany w jelitach - przy udziale bakterii jelitowych ulega przemianie do triazotanu pentaerytrytolu, który w łatwy sposób w 60-70%  (ze wzgledu na lipofilność) jest wchłaniany przez ścianę jelit. 

Już w jelitach tetraazotan pentaerytrytolu zostaje przekształcony do triazotanu pentaerytrytolu.

Następnie w wątrobie oraz krwinkach czerwonych metabolit ulega przemianom do pochodnych: diazotanowych i monoazotanowych. W wątrobie substancje te wiążą się z kwasem glukuronowym i dalej wydzielane są z żółcią do jelit. W jelitach kwas glukuronowy odszczepia się i powstałe wolne pochodne diazotanowe oraz monoazotanowe wchłaniane są przez jelita do układu krążenia. Dzięki takiemu jelitowo-wątrobowemu krążeniu metabolitów wydłuża się czas działania leku.

Kolejne procesy denitryfikacji prowadzą do powstania końcowego metabolitu - pentaerytrytylu.

Wydalanie metabolitów tetraazotanu pentaerytrytolu odbywa się głównie z moczem między 8 a 12 godziną od podania leku i w przeciągu doby wydalane jest 20-50% przyjętej dawki (są to metabolity).

Niewielka ilość niezmienonego leku oraz jego metabolitów wydalana jest z kałem.