Talidomid, Thalidomidum - Zastosowanie, działanie, opis

Talidomid jest stosowany w leczeniu szpiczaka mnogiego u pacjentów od 65 roku życia oraz u osób, u których nie jest możliwe zastosowanie chemioterapii wysokodawkowej. Innym wskazaniem do stosowania leku jest leczenie ostrych objawów skórnych tocznia guzowatego oraz zapobieganie ich nawrotom. 

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od stopnia nasilenia choroby, wieku, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp.
Talidomid przyjmuje się doustnie.
Dawka zwykle stosowana (dobowa) u osób dorosłych to 100–200 mg. Ze względu na działanie uspokajające i wywoływanie senności, lek należy przyjmować na noc.
Jeżeli od pominięcia dawki leku upłynęło mniej niż 12 h, należy przyjąć pominiętą dawkę najszybciej jak to możliwe. W przypadku, gdy minęło więcej niż 12 h, nie należy przyjmować pominiętej dawki, lecz dopiero kolejną dawkę następnego dnia o stałej porze.
Przyjmując kapsułkę należy uważać, aby nie doszło do jej uszkodzenia i bezpośredniego kontaktu proszku ze skórą (w takiej sytuacji należy natychmiast umyć skórę wodą z mydłem).

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na talidomid, ciąża oraz kobiety w wieku rozrodczym niestosujące skutecznej metody antykoncepcji.

Ze względu na działanie teratogenne talidomidu, kobiety w wieku rozrodczym muszą regularnie (co 4 tygodnie) wykonywać testy ciążowe pod nadzorem personelu medycznego. Najbezpieczniej, aby wykonanie testu ciążowego, przepisanie recepty i wydanie leku nastąpiło w tym samym dniu. Kobiety, które są w ciąży lub podejrzewają, że mogą być w ciąży nie powinny mieć kontaktu z kapsułkami, ani z blistrem.
Osoba stosująca talidomid nie powinna być krwiodawcą podczas terapii, a także do 7 dni od zakończenia przyjmowania leku. Takie same obostrzenia dotyczą mężczyzn, którzy chcieliby być dawcami nasienia (spermy).
U kobiet leczonych talidomidem odnotowano zaburzenia miesiączkowania lub całkowity brak miesiączki. W przypadku braku miesiączki należy przeprowadzić badania w celu wyeliminowania ciąży.
Stosowanie leku wiąże się z ryzykiem wystąpienia zawału mięśnia sercowego. U pacjentów z grup zwiększonego ryzyka należy podjąć działania profilaktyczne. Istotna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa. Pojawienie się objawów, takich jak ból w klatce piersiowej, zadyszka i puchnięcie kończyn wskazują na konieczność konsultacji z lekarzem.
Talidomid może powodować nasilenie objawów istniejącej neuropatii lub rozwój neuropatii obwodowej. Do objawów należą osłabienie, zaburzenia czucia, parestezje, zaburzenia koordynacji ruchowej itp. Należy kontrolować liczbę białych krwinek.
Wystąpienie omdleń, zwolnienia rytmu serca i blok przedsionkowo-komorowy może wiązać się z koniecznością zmniejszenia dawkowania lub przerwania leczenia.
Odnotowano przypadki nadciśnienia płucnego, w tym przypadki śmiertelne, a także neutropenii. Pierwszymi objawami sygnalizującymi neutropenię są osłabienie, parestezja i utrata odruchów. Oprócz tego, należy uwzględnić ryzyko zespołu rozpadu guza i ciężkich zakażeń (w tym uaktywnienie zakażeń wirusowych np. półpaśca lub zapalenia wątroby typu B).
Należy zachować ostrożność w przypadku predyspozycji do krwawień i wybroczyn. Talidomid może wywołać trompocytopenię, dlatego należy kontrolować liczbę płytek krwi.
Pacjentów należy monitorować pod kątem zaburzeń czynności wątroby, reakcji alergicznych i ciężkich reakcji skórnych.
Lek może nasilać senność, dlatego w przypadku, gdy nasilona senność utrudnia normalne funkcjonowanie lub jeżeli pacjent, chciałby zażyć inne leki nasenne, należy skonsultować się z lekarzem.

Talidomid może nasilać działanie alkoholu.

Talidomid może powodować objawy wpływające na zdolność prowadzenia pojazdów tj. zawroty głowy, senność, zmęczenie, zaburzenia widzenia.

Talidomid działa teratogennie, dlatego stosowanie go w ciąży jest przeciwwskazane. Lek może powodować deformacje kończyn, nieprawidłowo rozwinięty przewód słuchowy, uszkodzenie ucha i/lub oczu, upośledzony rozwój nerek, wrodzoną chorobę serca itp. Kobieta podejmująca leczenie talidomidem musi stosować skuteczną metodę antykoncepcji 4 tygodnie przed rozpoczęciem terapii, podczas terapii i 4 tygodnie po zakończeniu stosowania leku. Jeżeli dojdzie do ciąży w trakcie terapii, należy przerwać stosowanie leku. Mężczyźni leczeni talidomidem muszą stosować prezerwatywy współżyjąc z kobietą, która jest w wieku rozrodczym, ponieważ talidomid przechodzi do nasienia. 

Z obserwacji prowadzonych wśród zwierząt wynika, że talidomid przenika do mleka. Nie wiadomo, czy dane te można odnieść do ludzi, dlatego należy przerwać karmienie piersią w okresie leczenia talidomidem.

Brak danych klinicznych dotyczących płodności ludzi podczas stosowania talidomidu. Dane związane z badaniami na królikach wykazały zwyrodnienie jąder u samców.

Większym dawkom może towarzyszyć senność, złe samopoczucie, ból głowy, drażliwość. Odnotowano przypadek nieprawidłowego odruchu podeszwowego u dwuletniego dziecka przyjmującego dawkę 700 mg.

Talidomid hamuje aktywność czynników wzrostu (β-FGF i VEGF), które uczestniczą w tworzeniu nowych naczyń krwionośnych (działanie antyangiogenne). Lek hamuje również wydzielanie czynnika martwicy nowotworów (TNF-α), aktywność interleukin oraz wzrost i funkcje plazmocytów. Oprócz tego, talidomid nasila przeciwnowotworową odpowiedź limfocytów pomocniczych Th1 i komórek NK. W efekcie talidomid działa przeciwnowotworowo, immunosupresyjnie i przeciwzapalnie.

Talidomid jest powoli wchłaniany z przewodu pokarmowego i osiąga stężenie maksymalne w ciągu 1-5 h od podania. Przyjęcie leku z posiłkiem może opóźnić wchłanianie leku.

Talidomid występuje w postaci dwóch enancjomerów (+)-(R) i (-)-(S), dla których stopień wiązania z białkami osocza wynosi odpowiednio 55% i 56%. Talidomid przenika do nasienia mężczyzny osiągając w nim stężenie zbliżone do stężenia w osoczu. 

Talidomid jest metabolizowany przede wszystkim w osoczu na drodze nieenzymatycznej hydrolizy m.in. do N-(o-karboksybenzoilo) glutarimidu oraz ftaloiloizoglutaminy. Inną, mało istotną drogą metabolizmu talidomidu jest utlenianie. Metabolizm wątroby z udziałem enzymów CYP450 ma minimalny udział w całkowitym metabolizmie leku. Talidomid w około 80% występuje we krwi w postaci niezmienionej.

Wydalanie leku odbywa się głównie z moczem (>90%), w drugiej kolejności z kałem. W moczu niezmieniona postać leku stanowi zaledwie 0,7% dawki. Okres półtrwania talidomidu wynosi średnio 5-7 h.