Beklometazon, Beclometasonum - Zastosowanie, działanie, opis

Beklometazon należy do przeciwzapalnych glikokortykosteroidów przeznaczonych do stosowania miejscowego. Lek znalazł zastosowanie w terapii schorzeń dróg oddechowych, do których zaliczamy:

• alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa o charakterze sezonowym;
• katar sienny;
• naczynioruchowy stan zapalny błony śluzowej nosa;
• astmę (w tym astmę o ciężkim przebiegu);
• przewlekłą obturacyjna chorobę płuc. 

Schemat dawkowania beklometazonu jest zależny od nasilenia jednostki chorobowej oraz obecności chorób współistniejących. Należy pamiętać o regularnym stosowaniu beklometazonu, jest ono niezbędne do właściwej kontroli schorzeń dróg oddechowych. Po każdej inhalacji zalecane jest umycie zębów lub dokładne przepłukanie jamy ustnej w celu uniknięcia rozwoju kandydozy jamy ustnej.

Zwykle stosowana dawka drobnocząsteczkowego beklometazonu, występującego w postaci preparatów złożonych wynosi od 200 mikrogramów do 400 mikrogramów substancji czynnej. Maksymalna dawka dobowa jest zależna od zastosowanego schematu leczenia i wynosi 800 mikrogramów beklometazonu. Dawka znajdująca się w pojedynczej inhalacji (100 mikrogramów) drobnocząsteczkowego beklometazonu odpowiada 250 mikrogramom leku o większych cząsteczkach występującego w preparatach zawierających jedynie beklometazon. 

W przypadku leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc zalecana dawka dobowa beklometazonu drobnocząsteczkowego wynosi 400 mikrogramów.

Podczas donosowego stosowania beklometazonu zalecana dawka dobowa wynosi zazwyczaj od 200 mikrogramów do 400 mikrogramów substancji leczniczej. 
Maksymalna skuteczność w leczeniu alergicznego nieżytu nosa występuje po dłuższym okresie stosowania. Rekomendowane jest stosowania zawsze najmniejszej skutecznej dawki beklometazonu. W przypadku braku istotnej poprawy po trzech tygodniach stosowania lek należy odstawić. 

Zalecana dawka beklometazonu o większej średnicy cząsteczek podczas leczenia astmy wynosi 1000 mikrogramów substancji czynnej na dobę. W przypadku braku oczekiwanej skuteczności ilość leku można dostosować, zwiększając dawkę do maksymalnie 2000 mikrogramów  na dobę. 

Beklometazon jest przeciwwskazany w przypadku wystąpienia nadwrażliwości na tę substancję czynną. Innymi ograniczeniami w wykorzystaniu leku w terapii jest:

• gruźlica płuc;
• ostry napad astmy. 

Podczas terapii z wykorzystaniem beklometazonu istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń widzenia związanych z ogólnoustrojowym działaniem glikokortykosteroidów. Szczególnie niebezpieczne jest pojawienie się objawów związanych z rozwojem zaćmy lub jaskry, a także centralnej chorioretinopatii surowiczej.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania beklometazonu u pacjentów z nieaktywną gruźlicą płuc oraz schorzeniami dróg oddechowych wywołanymi przez grzyby i wirusy. 

Podczas długotrwałego przyjmowania beklometazonu zalecane jest regularne kontrolowanie procesu wzrostu u dzieci. W przypadku stwierdzenia jego zaburzeń konieczna może być zmiana terapii lub dostosowanie dawki. 

Podczas terapii astmy niezwykle ważne jest stosowanie najmniejszej skutecznej dawki leku przeciwzapalnego. Istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowego działania beklometazonu, z charakterystycznymi dla glikokortykosteroidów działaniami niepożądanymi (zespół Cushinga, supresja czynności nadnerczy, spowolnienie wzrostu u dzieci, zaburzenia wzroku, spadek gęstości mineralnej kości, zaburzenia psychiczne). 
Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania beklometazonu u pacjentów poniżej 16 lat. Długotrwałe stosowanie wziewnych glikokortykosteroidów niesie ze sobą ryzyko wystąpienia ostrego przełomu nadnerczowego z trudnymi do rozpoznania objawami (wymioty, nudności,  drgawki, hipoglikemia). Ryzyko wzrasta w warunkach narażenia na stres oraz przed zabiegami chirurgicznymi i w trakcie infekcji.

W przypadku donosowego stosowania beklometazonu należy zachować szczególną ostrożność podczas uporczywych krwawień z nosa, zakażeń o etiologii grzybiczej lub wirusowej oraz urazów i zabiegów chirurgicznych dotyczących jamy nosowej. 

Podczas zmiany doustnej terapii kortykosteroidami na kurację z wykorzystaniem beklometazonu w postaci inhalacji zalecana jest szczególna ostrożność. Ze względu na możliwość zahamowania czynności nadnerczy, której praca wolno wraca do normy, konieczne jest stopniowe odstawianie doustnego sterydu. Pomimo pogorszenia samopoczucia pacjenta, czynność oddechowa w trakcie wprowadzania wziewnego kortykosteroidu ulega zwykle poprawie. 

Stosowanie beklometazonu u pacjentów, którzy cierpią na astmę o niekontrolowanym przebiegu powinno przebiegać pod opieką lekarza. W większości przypadków konieczne jest dodatkowe stosowanie leków rozszerzających oskrzela. Oczekiwana poprawa, po wprowadzeniu beklometazonu do terapii, pojawia się zwykle po tygodniu leczenia. W przypadku braku efektu terapeutycznego może zaistnieć konieczność stosowania doustnych kortykosteroidów w celu zahamowania produkcji wydzieliny oskrzelowej, która ogranicza działanie beklometazonu. 

Substancja lecznicza wywiera nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn. 

Beklometazon w postaci inhalacji może wchodzić w interakcję z dymem papierosowym. 

Stosowanie beklametazonu podczas ciąży nie jest zalecane. Wykorzystanie leku w terapii kobiety ciężarnej jest możliwe dopiero do rozważeniu stosunku między korzyściami odniesionymi przez pacjentkę a ryzykiem pojawienia się działań niepożądanych u dziecka. 

Badania przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły ryzyko wystąpienia niektórych wad wrodzonych (rozszczep podniebienia, spowolnienie wzrostu). 

Stosowanie leku w okresie karmienia piersią jest dopuszczalne jedynie w przypadku gdy korzyść z leczenia dla matki przewyższa prawdopodobieństwo pojawienia się działań niepożądanych u dziecka. 

Nie potwierdzono zdolności przenikania substancji czynnej do mleka, pomimo niewielkiego stężenia leku w osoczu po podaniu wziewnym nie można zupełnie wykluczyć możliwości trafienia cząsteczek leku do pokarmu. 

Badania przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły szkodliwy wpływ substancji czynnej na rozmnażanie. 

Podczas wziewnego stosowania beklometazonu istnieje ryzyko pojawienia się bardzo częstych zakażeń grzybami z rodzaju Candida. Ponadto, często obserwowano również wystąpienie miejscowego podrażnienia błony śluzowej gardła i chrypy. Niezbyt często, lek może doprowadzić również do zaburzeń widzenia (nieostre widzenie), z kolei rzadko zdarza się aby beklometazon wywoływał nadwrażliwość, reakcje skórne (pokrzywka, wysypka, rumień, obrzęk ust).
W bardzo rzadkich przypadkach po zastosowaniu leku dochodziło do obrzęku naczynioruchowego, zmniejszenia wzrostu u dzieci, spadku gęstości mineralnej kości, supersji czynności nadnerczy, zaburzeń wzroku (jaskra, zaćma), skurczu oskrzeli oraz pojawienia się bladego koloru skóry. 

Nie jest znana częstotliwość występowania takich zaburzeń jak:

• retinopatia surowicza;
• zaburzenia snu;
• lęk i agresja;
• pobudzenie psychomotoryczne.

Po podaniu leku w postaci donosowej istnieje dodatkowo ryzyko rzadkiego podrażnienia lub suchości błony śluzowej nosa, krwawienia oraz bólu i zawrotów głowy. 

W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki produktu leczniczego istnieje ryzyko zahamowania układu podwzgórze–przysadka–nadnercza.

Beklometazon jest glikokortykosteroidem o działaniu przeciwzapalnym. Jednym z najbardziej prawdopodobnych mechanizmów działania przeciwzapalnego glikokortykosteroidów polega na modulacji transkrypcji i zwiększeniu syntezy białka lipokortyny, która powoduje zahamowanie działania fosfolipazy A, niezbędnej w produkcji mediatorów stanu zapalnego (leukotreiny, cytokiny). Ograniczenie wytwarzania czynników zapalnych poprawia przebieg astmy, podczas stosowania leku dochodzi do poprawy nadreaktywności oskrzeli. 

Poprawa kontroli objawów astmy występuje zwykle po siedmiu dniach stosowania. 

Wchłanianie substancji czynnej po podaniu doustnym jest niewielkie a jego biodostępność wynosi około 40%. Maksymalne stężenie w osoczu pojawiało się zwykle po upływie trzech godzin. 

Biodostępność beklometazonu po podaniu donosowym utrzymuje się na poziomie 44%. Jedynie 1% dawki substancji czynnej trafia do krążenia ogólnego przez wchłonięcie z błony śluzowej nosa. Większa część leku dostaje się do krwi po absorpcji z przewodu pokarmowego, gdzie substancja czynna trafia po połknięciu wydzieliny nosowej. 

Beklometazon ulega również wchłonięciu po podaniu w postaci inhalacji. Lek w postaci niezmienionej po upłynięciu około 20 minut trafia do krążenia ogólnego. Wchłanianie aktywnego metabolitu beklometazonu (monopropionian 17-beklometazonu) zachodzi wolniej, a maksymalne stężenie w osoczu występuje około godzinę po podaniu. 

Lek występuje w osoczu w postaci połączonej z białkami na poziomie około 87%. Aktywny metabolit monopropionian beklometazonu wiąże się z białkami osocza w większym stopniu (od 94% do 96%).

Biotransformacja beklometazonu zachodzi przy udziale esteraz, które występują w większości tkanek organizmu. Lek ulega metabolizmowi do aktywnego związku monopropionian 17-beklometazonu (B–17–MP). W wyniku działania esteraz powstają również mniej aktywne związki 21–monopropionian beklometazonu oraz beklometazon. 

Dipropionian belkometazonu oraz jego aktywne i mniej aktywne metabolity mają stosunkowo krótki okres półtrwania. Ponad 60% zastosowanej dawki zostaje wydalone z kałem. Mniejsza część (około 12%) w postaci wolnych oraz sprzężonych metabolitów jest usuwane z moczem.