Kolchicyna, Colchicinum - Zastosowanie, działanie, opis

Kolchicyna to związek o właściwościach przeciwartretycznym. Jest stosowana w leczeniu dny moczanowej w celu przerwania ostrego napadu jak również w ramach profilaktyki ostrych napadów gdy do terapii włączane są substancje urykozuryczne (moczanopędne) jak np. allopurynol, febuksostat.

Kolchicyna może być również stosowana w leczeniu dny moczanowej gdy występuje nietolerancja na NLPZ lub istnieją przeciwwskazania do podawania tej grupy substancji.

Kolchicynę stosuje się doustnie (w postaci tabletek).

Początek działania występuje po ok. 12 godzinach, a maksymalne po 1-2 dniach.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od etapu dny moczanowej (ostry napad, profilaktyka ostrego napadu), schorzeń towarzyszących, stosowanych leków (np. inhibitorów cytochromu P450, głównie CYP 3A4 lub inhibitorów glikoproteiny P), czy zaburzonej czynności narządów (nerek, wątroby).

W przypadku leczenia ostrego napadu dny moczanowej w cyklu leczenia nie powinno się przyjmować więcej niż 6 mg (na dobę nie więcej niż 1,5 — 2 mg). Po skończonym leczeniu należy zachować 72 godziny przerwy przed kolejnym cyklem leczenia.

Czynnikami wpływającymi na schemat dawkowania kolchicyny jest m.in. częstość występowania napadów, czas trwania dny, obecność i wielkość guzków moczanowych. W ramach profilaktyki kolchicynę stosuje się do 6 miesięcy od momentu włączenia allopurynolu lub innego leku przeciwdnawego.

Dawka dobowa kolchicyny u osób z zaburzoną czynnością nerek zależna jest od klirensu kreatyniny. Nie zaleca się kolchicyny u pacjentów poddawanych hemodializie.

U pacjentów z zaburzoną pracą wątroby dawka początkowa może być zmniejszona o 50%.

Jeśli podczas stosowania kolchicyny wystąpią dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego jak biegunka, wymioty - należy przerwać stosowanie tej substancji! Są to objawy świadczące o zatruciu!

Kolchicyny nie stosuje się w przypadku ciężkich zaburzeń nerek i/lub wątroby, chorobach układu krwiotwórczego, dyskrazji krwi czy przy zaburzonym składzie krwi i innych zaburzeniach hematologicznych. Nie należy jej stosować, jeśli Pacjent wykazuje nadwrażliwość na tę substancję.

Kolchicyny nie stosuje się u kobiet - w okresie ciąży, karmienia piersią, w okresie rozrodczym (jeśli nie stosuje skutecznych metod antykoncepcji).

Pacjenci poddawani hemodializie nie powinni stosować kolchicyny (substancja ta nie może być usunięta w wyniku dializy czy transfuzji wymiennej).

Wśród innych przeciwwskazań można wymienić: zaburzoną czynność serca, zaburzoną czynność żołądka i jelit.

Należy zachować ostrożność u pacjentów w podeszłym wieku, z zaburzeniami nerek / wątroby / serca / przewodu pokarmowego. Mogą wystąpić m.in. zaburzenia czynności szpiku (wraz ze zmianami w obrazie krwi) czy objawy ze strony np. jelit (biegunka), a także miopatia lub rabdomioliza. Stosowanie niektórych leków może zaostrzyć powyższe objawy lub zwiększyć ryzyko ich wystąpienia.

Nie zaleca się niektórych połączeń lekowych np. kolchicyny z cyklosporyną, antybiotykami makrolidowymi.

U części pacjentów mogą wystąpić objawy świadczące o dyskrazji krwinek jak gorączka, ból gardła, zapalenie jamy ustnej, siniaki, przedłużone krwawienie - w takim przypadku należy przerwać leczenie kolchicyną i skonsultować się z lekarzem.

Należy unikać stosowania kolchicyny u pacjentów z zaburzoną czynnością nerek i stosujących leki jak inhibitory glikoproteiny P / CYP 3A4.

Dane literaturowe podają ryzyko wystąpienia niedoboru witaminy B12 jeśli kolchicyna jest stosowana przewlekle.

Kobiety w okresie rozrodczym powinny stosować skuteczną metodę antykoncepcji ze względu na działanie mutagenne. U mężczyzn kolchicyna może uszkadzać plemniki. Zaleca się zachowanie kilkumiesięcznego odstępu czasu od zakończenia terapii i staraniem się o dziecko.

Kolchicyna nie powinna być stosowana razem z: erytromycyną, klarytromycyną, innymi lekami jak inhibitory glikoproteiny P lub inhibitory CYP 3A4.

Sok grejpfrutowy może spowalniać metabolizm kolchicyny, czego efektem są nasilone działania niepożądane i/lub wystąpienie objawów toksycznych / zatrucia.

Nie zaleca się stosowania z alkoholem ze względu na możliwy wzrost poziomu kwasu moczowego.

Wśród działań niepożądanych można wymienić m.in. zawroty głowy, senność, które wpływają niekorzystnie na zdolność prowadzenia pojazdów.

Kolchicyna przenika przez łożysko i jest związkiem o działaniu mutagennym.

Niektóre źródła podają, iż stosowanie tego związku jest przeciwwskazane.

Kolchicyna i jej metabolity przenikają do mleka.

Okres laktacji (zależnie od źródeł) może stanowić przeciwwskazanie.

Kolchicyna jest związkiem antymitotycznym, w związku z tym może powodować zaburzenia w podziale komórek (mitozy, mejozy).

U mężczyzn może wystąpić nieprawidłowa morfologia nasienia, obniżona ilość plemników i spadek ich ruchliwości. Odnotowano przypadku azospermii czyli braku plemników w ejakulacie lub oligospermii. Kolchicyna hamuje spermiogenezę (spermatogenezę).

Wśród objawów przedawkowania można wymienić m.in. zahamowanie czynności szpiku, zaburzenia żołądka i jelit (nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, zaburzenia elektrolitowe i utrata płynów, leukocytoza, niedociśnienie).

W dalszej kolejności pojawiały się (po 24-72 godzinach): niewydolność wielonarządowa, ostre zaburzenie czynności nerek, dezorientacja, śpiączka, neuropatia ruchowa i czuciowa, osłabienie mięśniowe, zaburzona kurczliwość mięśnia sercowego, arytmia, depresja oddechowa, zapaść sercowo-naczyniowa, zmiany w obrazie krwi jak agranulocytoza, leukopenia, trombocytopenia.

Osobami z grupy ryzyka, u których objawy przedawkowania są bardziej prawdopodobne są pacjenci z zaburzoną czynnością nerek, wątroby, przewodu pokarmowego, osoby w starszym wieku.

Należy mieć na uwadze, że kolchicyna posiada wąski przedział terapeutyczny i jest bardzo toksyczna.

Kolchicyna jest "pseudoalkaloidem", który wykazuje działanie antymitotyczne - hamuje mitozę (metafazę, poprzez "atak" na wrzeciono kariokinetyczne, mikrotubule). Zmniejsza również degranulację wewnątrzkomórkowych lizosomów i ich ruchliwość. Kolchicyna hamuje fagozytozę kryształów moczanów przez leukocyty.

Wykazuje działanie przeciwartretyczne. Nie wpływa na poziom kwasu moczowego w tkankach i we krwi. Przeciwdziała reakcjom zapalnym wywołanych przez kryształy moczanów poprzez zahamowanie migracji granulocytów do strefy objętej procesem zapalnym.

Naturalnym źródłem kolchicyny są nasiona (łupiny nasienne) zimowitu jesiennego Colchicum autumnale L.

Kolchicyna dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie we krwi występuje po 30-120 minutach.

Łączenie z białkami osocza jest na poziomie 30%. Kolchicyna gromadzi się w leukocytach.

Częściowy metabolizm kolchicyny ma miejsce w wątrobie.

Częściowo jest wydalana z żółcią.

W znaczącej części jest wydalana w postaci niezmienionej (80%). Pozostała część jako metabolity z kałem.

10-20% wydalane jest z moczem.

Okres półtrwania w osoczu jest na poziomie 30-60 minut. W leukocytach - 60 godzin.