Omalizumab, Omalizumabum - Zastosowanie, działanie, opis

Omalizumab to przeciwciało monoklonalne wytwarzane technikami rekombinacji DNA.

Omalizumab jest stosowany w terapii astmy zarówno u dzieci (powyżej 6 roku życia) jak i osób dorosłych. Jest to lek o charakterze wspomagającym, który włącza się do leczenia w przypadku astmy o ciężkim przebiegu mimo stosowania dużych dawek sterydów wziewnych i leków z grupy agonistów receptorów adrenergicznych (receptory 2-beta). Warunkiem koniecznym do leczenia omalizumabem jest astma IgE zależna (astma alergiczna). 

Omalizumab jest stosowany również w terapii ciężkiej postaci CRSwNP, czyli chronicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipowatością nosa (Chronic Rhinosinusitis with Nasal Polyposis) jako lek wspomagający. 

Ostatnim wskazaniem do podawania omalizumabu jest przewlekła pokrzywka idiopatyczna u osób powyżej 18 roku życia, utrzymująca się mino podawania leków antyhistaminowych. 

Dawka omalizumabu stosowana w leczeniu zależna jest od wieku pacjenta, masy ciała pacjenta oraz stężenia immunoglubuliny IgE we krwi, które powinno być ustalone bezpośrednio przed rozpoczęciem terapii. Omalizumab podaje się we wstrzyknięciach podskórnych. Jednorazowo lek podaje się w 1-4 wstrzyknięciach w zależności od ustalonej dawki omalizumabu (jedno wstrzyknięcie obejmuje maksymalnie 150 mg substancji leczniczej). Zwykle stosowana maksymalna dawka leku wynosi 600 mg, można ją podać ponownie najwcześniej po upływie 14 dni. Leczenie omalizumabem astmy alergicznej przynosi efekty w przypadku długotrwałej terapii (co najmniej 3 miesiące). W zespole CRSwNP wyraźna poprawa może być widoczna już po miesiącu podawania leku. 

Dawkowanie w przypadku astmy oraz chronicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipowatością nosa nie różni się. 

Przeciwwskazaniem do stosowania omalizumabu jest nadwrażliwość na ten lek. Omalizumab jest przeciwwskazany do przerywania reakcji anafilaktycznych, leczenia pacjentów z zespołem HIES (zespół hiper IgE) oraz aspergilozą oskrzelowo-płucną o charakterze alergicznym. 

Podczas terapii omalizumabem należy kontrolować masę ciała pacjenta. W przypadku dużych zmian konieczne jest zmodyfikowanie podawanej dawki leku.

Należy zachować ostrożność u pacjentów z zaburzoną pracą wątroby i nerek, a także u osób cierpiących na choroby o podłożu autoimmunologicznym (toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów itp). 

W przypadku leczenia omalizumabem ciężkich postaci astmy alergicznej istnieje możliwość wystąpienia takich chorób jak zespół Churga-Straussa oraz zespół hipereozynofilii.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas pojawienia się takich objawów jak zmiany skórne o charakterze wysypki bądź pokrzywki, bóle stawowe i wzrost temperatury ciała. Objawy te mogą sugerować pojawienie się choroby posurowiczej po podaniu omalizumabu. 

Pacjenci u których odnotowano wstrząs anafilaktyczny w wywiadzie są w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych po wstrzyknięciu omalizumabu. Z tego powodu należy zachować u nich szczególną ostrożność, zwłaszcza przy początkowych podaniach leku. 

Pacjenci ze zwiększonej grupy ryzyka zakażeń pasożytami jelitowymi (na przykład osoby podróżujące o obszarów w których ryzyko zakażeń jest zwiększone) muszą zachować szczególną ostrożność podczas terapii omalizumabem. Lek może zwiększać częstotliwość zakażeń.

Omalizumab nie wywiera wpływu na prowadzenie samochodów oraz innych pojazdów mechanicznych. 

Terapia omalizumabem wpływa na stężenie immunoglobulin IgE we krwi, podnosząc je. Stan podwyższonego stężenia IgE może utrzymywać się przez rok po zakończeniu terapii omalizumabem, dlatego trzeba to mieć na uwadze wykonując badania krwi.

Omalizumab może powodować zmniejszenie ilości płytek krwi (trombocytopenię).

Omalizumab należy do kategorii B według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration, Agencja Żywności i Leków) która określa bezpieczeństwo stosowania leków przez kobiety ciężarne. Wiadomo że lek przenika przez łożysko, jednak w badaniach z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazano szkodliwego wpływu na płód. Badania z udziałem pacjentek w ciąży otrzymujących omalizumab ze względu na ciężką postać astmy alergicznej są ograniczone liczbowo oraz w czasie. 

Omalizumab należy do kategorii L3 według klasyfikacji prof. Hyle'a określającej bezpieczeństwo stosowania leków przez kobiety karmiące piersią. Wiadomo że lek przenika do mleka kobiecego. Badania na temat wpływu omalizumabu na dzieci karmione mlekiem matki otrzymującej lek są ograniczone. Omalizumab powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy potencjalne ryzyko dla dziecka jest mniejsze niż korzyści wynikające z terapii lekiem dla matki. 

Brak jest badań opisujących wpływ omalizumabu na płodność u ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt (z grupy zwierząt naczelnych) nie wykazały wpływu leku na płodność. 

Omalizumab może spowodować reakcje w miejscu podania (wstrzyknięcia podskórnego) oraz reakcje o charakterze uogólnionym. Miejscowo może pojawić się ból, zaczerwienienie, obrzęk tkanek i rumień na skórze. Do częstych działań niepożądanych należą bóle i zawroty głowy, bóle stawowe, podwyższenie temperatury ciała oraz bóle w nadbrzuszu (głównie u dzieci). Rzadziej mogą pojawić się reakcje ze strony przewodu pokarmowego, uczucie senności, zawroty głowy. Odnotowano również:

• stany zapalne gardła;
• reakcje alergiczne na omalizumab w tym wstrząs anafilaktyczny;
• zaburzenia krwi (idiopatyczna małopłytkowość);
• parestezje (uczucie mrowienia, drętwienia);
• spadek ciśnienia tętniczego krwi;
• zmiany skórne (fotouczulenia, wysypki);
• wzrost masy ciała;
• objawy grypopodobne.

Do rzadkich reakcji w trakcie terapii omalizumabem zalicza się zakażenia pasożytami jelitowymi, obrzęk krtani, zapalenie naczyń o charakterze alergicznym ziarniniakowym, chorobę posurowiczą, łysienie i obrzęk naczynioruchowy.

Jak dotąd nie opisano objawów toksycznych po przedawkowaniu omalizumabu. Podanie jednorazowo nawet bardzo wysokich dawek leku nie spowodowało objawów zatrucia omalizumabem. 

Omalizumab to przeciwciało monoklonalne, a dokładniej przeciwciało IgG1 kappa. Lek ma zdolność do wiązania się z ludzką immunoglobuliną IgE dzięki obecności w swojej cząsteczce regionów określanych jako complementary-determining regions. Omalizumab jest tworzony technikami rekombinacji genetycznej z wykorzystaniem komórek jajnikowych chomika chińskiego. Stworzenie kompleksu omalizumabu z immunoglobuliną IgE zmniejsza ilość wolnej IgE zdolnej do wywołania kaskady alergicznej. Lek blokuje wiązanie immunoglobuliny z komórkami tucznymi oraz granulocytami zasadochłonnymi przez hamowanie połączenia IgE z receptorem na powierzchni tych komórek. Terapia omalizumabem zmniejsza uwalnianie mediatorów reakcji zapalnych po kontakcie z alergenem oraz zmniejsza ilość receptorów swoistych dla IgE na powierzchni bazofilów.

Biodostępność omalizumabu po wstrzyknięciu podskórnym wynosi około 62%. Proces wchłaniania zachodzi powoli, a stężenie maksymalne omalizumabu we krwi pojawia się po upływie około tygodnia. Wchłanianie omalizumabu wzrasta proporcjonalnie wraz ze zwiększeniem dawek leku (dla dawek powyżej 0,5 mg na kilogram masy ciała). 

Pozorna objętość dystrybucji dla omalizumabu wynosi 78 +/- 32 ml na kilogram masy ciała pacjenta po wstrzyknięciu podskórnym. Badania wykazały że omalizumab łączy się z przeciwciałami IgE tworząc kompleksy. 

Metabolizm omalizumabu przebiega w układzie fagocytarnym RES (siateczkowo-śródbłonkowym). Dochodzi do rozkładu cząsteczki leku do peptydów i aminokwasów.

Okres półtrwania omalizumabu jest różny dla pacjentów cierpiących na astmę alergiczną i osób z przewlekłą pokrzywką idiopatyczną. W przypadku astmy wynosi on 26 dni, natomiast w przypadku pokrzywki średni okres półtrwania leku wynosi 24 dni. W procesie eliminacji leku bierze udział układ  RES fagocytarny i wątroba.